1-2. An i duh lio caan kong he aa tlaiin mi cheuhkhat nih zeitindah an ruah?

 I DUH lio caan cu a nuam tukmi le lung cawlcangh awk ngai a simi caan a si. Nungak tlangval a ngeimi nan si ahcun mah caan kha nuam tein hman nan duh ko lai. Aa duhmi nungak tlangval tampi caah mah cu a nuam tukmi caan a si. Ethiopia ah a ummi unaunu Tsion a nih hitin a ti: “Ka nunnak ah ka vapa he kan i duh lio caan cu kaa nuamh bikmi caan lak ah aa tel ve. A biapimi kong hna kha kan i ruah i a nih zong kan ni. Ka dawt i a ka daw vemi pakhat ka hmuh cang ti kha ka hngalh tikah kaa nuam tuk.”

² Netherland ah a ummi unaupa Alessio nih “Kan i duh lio ah ka nupi kong hngalh deuh ding in kaa zuammi cu a nuam tukmi caan a si nain a harnak zong a um” tiah a ti. Hi capar ah aa duhmi hna nih an ton khawhmi harnak cheukhat kong le hlawhtlinnak hmuh awkah anmah a bawm khomi Baibal phunglam cheukhat kong kha kan i ruah hna lai. Cun aa duhmi nungak tlangval hna kha Khrihfabu i midang nih zeitindah an bawmh khawh hna timi kong zong kan i ruah hna lai.

Nungak Tlangval Ngeihnak I Aa Tinhnak

3. Nungak tlangval ngeihnak i aa tinhnak cu zeidah a si? (Phungthlukbia 20:25)

³ An i duh lio caan cu a nuam tukmi a si ko nain i um ding tiang in khuaruah zong a biapi tukmi a si. An i ṭhitum ni ah kan nun chung pakhat le pakhat kan i daw lai i kan i upat lai tiah Jehovah hmai ah bia an i kam. Zei bantuk biakamnak a si hmanh ah biakamnak kan tuah hlan ah ṭha tein kan ruah hmasa awk a si. (Phungthlukbia 20:25 rel.) Ṭhitum biakamnak  zong cutin a si ve. I duh lio caan nih pakhat le pakhat kong i hngalh awk le a ṭhami biakhiahnak tuah awkah a caan a ngeihter. Mah biakhiahnak cu i ṭhitum ding a si khawh bantuk in i phiat ding zong a si kho. Aa duhmi hna cu an i phiat ahcun thil ṭha lo an tuah tinak a si lo. Mah canah ṭhit awk le vat awkah aa tlak maw, tlak lo timi kong he aa tlaiin a ṭhami biakhiahnak tuah awkah a bawmhmi hna tu a si.

4. Nungak tlangval ngeihnak kong he aa tlaiin zeicah a hmaanmi hmuhnak kan ngeih awk a si?

⁴ Nungak tlangval ngeihnak kong he aa tlaiin a hmaanmi hmuhnak ngeih cu zeicah a biapit? Aa tlakmi hmuhnak a ngeimi nungak tlangval hna nih cun ṭhitum awkah an duh lomi hna he an i duh lai lo. Asinain nungak tlangval lawng nih a hmaanmi hmuhnak an ngeih a hau tinak a si lo. Kan dihlak in a hmaanmi hmuhnak kan ngeih a hau. Tahchunhnak ah, mi cheukhat nih pakhat le pakhat an i duh ahcun an i um awk a si tiah an ruah. Mah lungput nih nungak tlangval a simi Khrihfa hna kha zeitindah a hnorsuan khawh hna? United States ah a ummi nungak unaunu Melissa nih hitin a ti: “Unaupa le unaunu an i duh ahcun a dang unau pawl nih an i um lai tiah an i ruahchan. Cucaah aa duhmi cheukhat nih an caah a ṭhami a si lo tiah an ruah bu hmanh in an phiat hna lo. A cheu cu nungak tlangval ngeih loin an um beh. Hneknak nih lungretheihnak a chuahter khawh.”

Pakhat Le Pakhat Kong Ṭha Tein I Hngalh Awkah I Zuam U

5-6. Aa duhmi nupa hna nih pakhat le pakhat kong i hngalh awkah zeidah an tuah khawh? (1 Peter 3:4)

⁵ Nungak tlangval a ngeimi nan si ahcun ṭhit awk asiloah vat awkah aa tlak maw, tlak lo timi biakhiahnak tuah awkah zeinihdah aan bawmh hna lai? Pakhat le pakhat kong ṭha tein i hngalh awkah nan i zuamnak thawng in a si. Nan i duh hlan in a kong cheukhat kha na hngalh cang men lai. Asinain atu cu “nan chung muru” i hngalh awkah i zuam ding in caanṭha nan ngei cang. (1 Peter 3:4 rel.) Mah ah thlaraulei, pumpak kong le a ruahnak kong hna tam deuh in hngalhnak zong aa tel. Caan a hun rauh deuh tikah mah biahalnak hna zong hi nan leh a hau lai: ‘Anih cu ka caah a ṭhami innchunghawi a si lai maw?’ (Ptb. 31:26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Pakhat le pakhat lungthinlei kan herhbaunak tah kan i bawm kho lai maw? Kan derthawmnak tah kan i ngaithiam kho lai maw?’ (Rom 3:23) Pakhat le pakhat nan i hngalh deuh tikah a biapi bikmi cu zeitluk in dah nan i lawh timi si loin nan  i lawh lonak zeitluk in dah nan i cohlanpiak timi a si ti kha philhhlah.

⁶ Nan i duh lio ah a dang zei kong hna zong dah nan hngalh a herh rih? Nan i tlaihchannak a feh tuk hlan ah hmailei nan hmuitinh kong ti bantuk a biapimi chuekhat kong hna kha chimh nan i duh ko lai. Asinain tangkalei buaibainak asiloah a ṭhalomi ruahnak, intuarnak le ziaza hna kong he aa tlaiin tah zeitin? Nan i duhka ah a konglam dihlak kha nan i ruah a hau lo. (Johan 16:12 he tahchunh.) Pumpak na sining kong he aa tlaiin biahalnak hna leh awkah a tuan tuk rih tiah na ruah ahcun mah kong kha amah sin ah chim. Asinain a caan a rauh deuh tikah a ṭhami biakhiahnak tuah awkah mah kong hna kha a hngalh a hau lai. Cucaah mah kong hna kha a hmaan ning tein na chimh a hau lai.

7. Aa duhmi hna nih pakhat le pakhat zeitindah ṭha deuh in an i hngalh khawh? (“ Lamhla In I Duhnak” timi rinli kulh zoh.) (Hmanthlak zong zoh.)

⁷ Mi pakhat kong kha zeitindah ṭha tein na hngalh khawh? A ṭha bikmi lamkhat cu hlangfang te le hmaan tein biachim, biahalnak tuah le ṭha tein ngaihpiaknak thawng in a si. (Ptb. 20:5; Jeim 1:19) Bia nan i ruah khawh nakhnga hmunkhat ah rawl eiṭi, mi tampi an umnak hmun ah lam lenṭi le phungchim kalṭi ti bantuk thil hna kha tuahṭi ding in nan timhtuah khawh. Hawikom le chungkhar he caan nan hmanṭi lio zong ah pakhat le pakhat nan kong nan i hngal kho. Cutin nan tuahmi nih aa lo lomi thil sining le midang an pehtlaih hna tikah zei bantuk ziaza dah an ngeih ti kha aan hngalhter hna lai. Netherland ah a ummi Aschwin nih cutin tuah awkah aa zuam. Alicia he an i duhnak kong he aa tlaiin hitin a ti: “Pakhat le pakhat kan kong ṭha deuh in a kan hngalhter khomi thil hna kha kan tuah. Rawl chuanṭi asiloah a dang rian ṭuanṭi ti bantuk a sawhsawhte a simi thil hna kha kan tuahṭi. Cutin kan tuahṭi tikah kan ṭhatnak le kan derthawmnak hna kha kan i hmu.”

8. Hmunkhat ah hlathlainak an tuahṭinak thawng in aa duhmi hna nih zeitindah ṭhathnemhnak an hmuh?

⁸ Hmunkhat ah Baibal hlathlainak zong in pakhat le pakhat nan kong ṭha deuh in nan i hngal kho. Nan i ṭhitum ahcun nan chungkhar ah Pathian cu a biapi bikmi a si nakhnga chungkhar pumhnak caah a caan nan pek a hau lai. (Pct. 4:12) Cucaah nan i duh lio ah pumpak hlathlainak tuahṭi awkah a caan nan suai khawh. Aa duhmi nupa hna cu chungkhar an si rih lo i unaupa cu unaunu i a lu a si rih  lo ti cu a hmaan ko. Asinain hmunkhat ah hmaan tein hlathlainak nan tuahṭinak thawng in pakhat le pakhat thlaraulei nan sining kong kha nan i hngal kho. United States ah a ummi Max le Laysa te nuva cu a dang ṭhathnemhnak zong an hmuh. An pa nih hitin a ti: “Kan i duhka in i duhnak, i ṭhitumnak le chungkhar nunnak kong aa telnak bupi cauk hna kha kan hun hlathlai. Mah cauk hna kan hlathlai caah chim awkah a harmi a biapimi a kong tampi zong kan i ruah kho.”

A Dang Ruah Awk A Simi Kong Hna

9. Aa duhmi nungak tlangval hna nih ahote sin ah dah kan kong kan chimh hna lai timi biakhiahnak an tuah tikah zei kong dah an ruah awk a si?

⁹ Nungak tlangval na ngeih ahcun ahote dah na chimh hna awk a si? Mah cu nan pahnih in nan tuah dingmi biakhiahnak a si. Nan i duhka ahcun mi tlawmpal sin lawng ah chim ding in bia nan khiah men lai. (Ptb. 17:27) Cutin nan tuah ahcun a herh lomi hneknak le biahalnak hna kha nan hrial khawh lai. Asinain ahohmanh nan chimh hna lo ahcun midang nih an hngalh lai ti nan phan caah a thli tein nan i ching kho men. Mah ruang ah ṭih a nungmi thil a chuak kho. Cucaah a ṭhami ruahnak aan cheu kho dingmi hna le ṭha tein aan bawm kho dingmi hna sin ah chimh cu fim a si. (Ptb. 15:22) Tahchunhnak ah, nan chungkharmi, nutling patling a simi Khrihfa hna asiloah Khrihfa upa cheukhat sin ah nan chimh khawh hna.

10. Aa duhmi nupa hna nih upat awk tlak tein an i duh peng khawh nakhnga zeidah an tuah khawh? (Phungthlukbia 22:3)

¹⁰ Upat awk tlak tein zeitindah nan i duh peng khawh? Nan i duhnak a thuh deuh tikah pakhat le pakhat nan i tlaihchan chinchinmi cu a phung a si ko. Asinain ziazalei ah thiang tein um peng awkah zeinihdah aan bawmh khawh hna? (1 Kor. 6:18) A thurhnawmmi kong i ruah, pahnih lawng in um le zu tamtuk din ti bantuk kha hrial u. (Efe. 5:3) Cu bantuk thil hna nih nupa sual duhnak lungput a ngeihter khawh i mah nih a hmaanmi thil tuah kha a harter khawh. Cucaah upat awk tlak tein nan i duh peng khawh nakhnga nan pahnih in nan tuah awk a simi kong hna kha hmaan tein i ruahṭi u. (Phungthlukbia 22:3 rel.) Ethiopia ah a ummi Dawit le Almaz cu zeinihdah a bawmh hna ti kha ruathmanh u. Hitin an ti: “Mi tampi an umnak hmun le kan hawile an umnak hmun ah caan kan hmangṭi. Mawṭaw chung asiloah innchung ah kanmah lawng in kan um bal lo. Mah nih nupa sualnak a kan tuahter khomi thil sining kha a kan hrialter khawh.”

11. Aa duhmi nupa hna nih an i duhnak langhter ning kong he aa tlaiin bia an khiah tikah zei kong hna dah an ruah awk a si?

¹¹ Pakhat le pakhat nan i duhnak langhternak kong he aa tlaiin tah zeitin? Nan i duhnak a thuh deuhdeuh tikah aa tlakmi lam in nan i duhnak langhter awkah bia nan khiah khawh men. Asinain nupa sual duhnak nan lungput cu a ṭhawn tuk ahcun a ṭhami biakhiahnak tuah kha nan i harh khawh. (Sol. 1:2; 2:6) Cun duhnak langhternak nih mah le mah i uk khawh loin Jehovah lung a lawmhter lomi thil kha fawi tein a tuahter khawh. (Ptb. 6:27) Cucaah nan i duhka in Baibal phunglam he aa tlak in nan i duhnak langhter awkah zeidah nan tuah lai i zeidah nan tuah lai lo ti kha i ruah u. b (1 Thes. 4:3-7) Aa duhmi nan si ahcun hitin i hal u: ‘Kan i duhnak kan langhtermi kong he aa tlaiin kan umnak hmun i midang nih zeitindah an kan hmuh? Mah tuahsernak  nih nupa si duhnak lungput a kan ngeihter maw?’

12. Aa duhmi nupa hna nih an i duh lio ah buaibainak le lung i khah lonak an ngeih ahcun zeidah an ruah awk a si?

¹² Buaibainak asiloah lung i khah lonak kha zeitindah nan tawnghtham khawh? Atu le atu nan lung aa khah lo ahcun pakhat le pakhat caah aa tlakmi nan si lo tinak a si maw? A si lo, aa duhmi kip in an lungput aa khat zungzal lai lo. A nuammi chungkhar timi cu an i lawh lonak tawnghtham awkah hmunkhat te ah aa zuammi minung pahnih in dirhmi a si. Cucaah nan i duh lio in buaibainak zeitindah nan tawnghtham timi nih a hlawh a tlingmi chungkhar nan si lai le si lai lo kha a langhter khawh. Aa duhmi nan si ahcun hitin i hal u: ‘A kong pakhat kha lungdai tein le upatnak tein kan i ruah kho maw? Kan palhnak phuan awkah timhcia kan si maw, kan palhnak kha i remh awkah kan i zuam maw? Kan duhnak i zulh awk, ngaihthiam hal awk le ngaihthiam awkah tah kan i zuam colh maw?’ (Efe. 4:31, 32) Asinain nan i duh lioah nan lung aa khah lengmang lo i bia nan i al lengmang ahcun nan i um hnu zong ah cutin a si ko lai. Anih cu na caah aa tlak lo tiah na ruah ahcun i phiat cu nan pahnih caah a ṭha bikmi biakhiahnak a si.

13. Zei can dah kan i duh awk a si timi biakhiahnak tuah awkah aa duhmi hna kha zeinihdah a bawmh khawh hna?

¹³ Zei can dah nan i duh awk a si? Khulrang tein biakhiahnak tuahnak nih ṭhatlonak a chuahter khawh. (Ptb. 21:5) Cucaah nan kong ṭha tein nan i hngalh khawh nakhnga a caan a za in nan lak awk a si. Asinain a herh loin sau tuk nan i duh awk a si lo. Baibal nih hitin a ti: “Ruahchannak cu a nikhua rauhter tikah hin lung a fak.” (Ptb. 13:12) Mah leng ah a caan tam deuh hmanṭimi nih nupa sualnak tuah ding in lemsoinak kha al awkah a harter khawh. (1 Kor. 7:9) Cucaah zeitluk sau dah nan i duh cang timi cung ah lungthin pe loin hitin nan i hal kho, ‘Biakhiahnak tuah awkah a kong zeidah ka hngalh a herh rih?’

Aa Duhmi Hna Kha Midang Nih Zeitindah An Bawmh Khawh Hna?

14. Aa duhmi hna kha midang nih zei ti lam in dah an bawmh khawh hna? (Hmanthlak zong zoh.)

¹⁴ Aa duhmi hna kha kan hngalh hna ahcun zeitindah kan bawmh khawh hna? Rawl kan kawh khawh hna, chungkhar pumhnak le hrimhnak kan tuah tikah kan sawm khawh hna. (Rom 12:13) Mah nih pakhat le pakhat i hngalh chinchin awkah a bawmh hna lai. A herh ahcun an i ching tikah kan zulh khawh hna, kan don khawh hna i kan thlah khawh  hna. Asiloah anmah lawng in an um nakhnga lo kan inn ah len zong kan sawm khawh hna. (Gal. 6:10) A hmasa ah langhtermi Alicia nih Aschwin he an i lawmhnak kong he aa tlaiin hitin a ti, “Unau cheukhat nih hmunkhat ah i ton nan duh nain nan pahnih lawng nan si ahcun kan inn ah nan kan leng kho tiah an kan ti caah kan i lawm tuk.” Aa duhmi hna nih an i chingnak ah zulh ding in an in sawm ahcun mah kha anmah bawmh awkah a sunglawi tukmi caanṭha in hmu. An pahnih lawng in kaltak hna hlah, asinain anmahte lawng in biaruah an herh ti zong kha hngalh.—Fil. 2:4.

15. Aa duhmi hna bawmh awkah an hawile nih zeidah an tuah khawh rih? (Phungthlukbia 12:18)

¹⁵ Chim awk a simi kan chimnak thawng in le chim lo awk a simi kan chim lonak thawng in aa duhmi hna kha kan bawmh khawh hna. A caan ah kanmah le kanmah kan i uk zong a hau kho men. (Phungthlukbia 12:18 rel.) Tahchunhnak ah, annih cu an i duh cang timi kong kha midang sinah chim kan duh men lai. Asinain an kong kha anmah tein chim an duh men lai. Cun aa duhmi hna kha kan thangchiat hna awk a si lo i pumpak an kongkau he aa tlai zong in sual kan phawt hna awk a si lo. (Ptb. 20:19; Rom 14:10; 1 Thes. 4:11) Mah leng ah i um awkah an kan hnek timi ruahnak a ngeihter khomi biachim le biahal zong kha kan i ralrin awk a si. Elise timi unaunu le a vapa nih hitin an ti, “Ṭhitumnak kong kan i ruah hlan ah midang nih an kan hal tikah kan sia a rem lo.”

16. Aa duhmi hna cu an i phiat ahcun zeitindah kan lehrulh awk a si?

¹⁶ Aa duhmi hna cu an i phiat ah tah zeitin? Pumpak an kongkau kha kan hal hna awk a si lo i a phiattu zong kha sual kan phawt awk a si lo. (1 Pet. 4:15) Lea timi unaunu nih hitin a ti: “Unaupa pakhat he kan i phiat lio ah midang nih kan kong an kan ceihmi kha ka theih ṭhan. Mah nih ka lung a ka fahter tuk.” Aa duhmi hna cu an i phiat ahcun a ṭhalomi biakhiahnak an tuah tiah kan ruah awk a si lo. I duhnak nih an hmuitinh a tlinter tiah kan chim khawh. Mah nih aa duhmi hna kha a ṭhami biakhiahnak tuah awkah a bawmh hna caah a si. Asinain mah nih an lung a fahter khawh i an li zong a lenter khawh. Cucaah anmah bawmh khawh ning lam hna kha kan kawl khawh.—Ptb. 17:17.

17. Aa duhmi hna nih zeidah an tuah peng awk a si?

¹⁷ Kan theih cang bantuk in i duh lio caan cu a harnak a um bantuk in a nuamhnak zong a um. Jessica nih hitin a ti: “Hmaan tein chim ahcun nungak tlangval ngeih cu rian a tam tuk. Asinain pakhat le pakhat kan kong ṭha deuh in kan i hngalh nakhnga a caan le thazaang kan pekmi cu a phu tuk ko.” Nungak tlangval a ngeimi nan si ahcun pakhat le pakhat nan kong ṭha tein nan i hngalh nakhnga i zuam peng u. Cutin nan tuah ahcun nan i duhnak nih a ṭhami biakhiahnak tuah awkah aan bawmh hna lai.