1-2. (a) Efesa 6:16 ningin zeicah ‘zumhnak phaw’ kan herh? (b) Zei biahalnak dah kan i ruah hna lai?

‘ZUMHNAK PHAW’ na ngei maw? (Efesa 6:16 rel.) Na ngei lai ti cu a fiang ko. Phaw nih na pum a huhphenh khawh bantukin na zumhnak nih hi vawlei thil ṭhalo hna in aan huhphenh khawh, mah ah ziaza rawhralnak, zaangennak le Pathian phunglam he aa ralkahmi zei thil paoh aa tel.

² Asinain “ni hmanung bik” ah kan nun caah zumhnak hneksaknak cu kan tong peng ko lai. (2 Tim. 3:1) Na zumhnak phaw a feh peng nakhnga zeitindah ṭha tein na check khawh? Na zumhnak a feh peng nakhnga zeidah na tuah khawh? Mah biahalnak a phi kha i ruah hna u sih.

3. Ralkap pawl nih an phaw kha zeitindah an tuah, zeicah?

³ Baibal chan lioah ralkap pawl nih saphaw in khuhmi phaw kha an hman tawn. Cucaah ralkap pawl nih saphaw a rawh nakhnga lo le a thir kha cirik nih a ei nakhnga lo an phaw kha chiti in an nalh. Ralkap pakhat nih a phaw a rawk ti a hngalh ahcun a hnu raldoh ṭhan awkah timhcia a si nakhnga a phaw kha a remh ṭhan a hau. Mah tahchunhnak cu na zumhnak he zeitindah aa pehtlaih?

4. Na zumhnak phaw kha zeicah na check awk a si, zeitindah cutin na tuah khawh?

⁴ Hlanlio chan i ralkap pawl bantukin raldohnak caah timhcia na si zungzal nakhnga na zumhnak phaw kha hmaan tein na check i na kilven peng a hau. Khrihfa hna cu thlaraulei ah ral a domi kan si i kan ral hna lakah thlarau ṭhalo pawl an i tel.  (Efe. 6:10-12) Na zumhnak phaw kha ahohmanh nih an in kilvenpiak kho lo. Hneksaknak caah timhcia na si kha zeitindah na hngalh khawh? Pakhatnak, Pathian bawmhnak caah thla na cam a hau. Cun Pathian nih aan hmuh ningin nangmahle nangmah i hmuh awkah Baibal kha na hman a hau. (Heb. 4:12) Baibal nih hitin a ti: “BAWIPA kha na lung chung dihlak in i bochan law nangmah fimnak kha i rinh hlah.” (Ptb. 3:5, 6) Nai ah na tonmi thil kong le mah kong he aa tlaiin zeidah na tuah ti kha ruat. Tahchunhnak ah, tangkalei chambaunak na ngei maw? Mah tikah Hebru 13:5 i “Kaan kaltak bal hna lai lo i kaan hlaw bal fawn hna lai lo” timi Jehovah biakam kong hi na ruat maw? Jehovah nih aan bawmh lai ti kha mah biakam nih aan zumhter maw? Cutin na si ahcun na zumhnak phaw na fehter peng ti na langhtermi a si.

5. Na zumhnak kha ṭha tein na check tikah zeidah na hmuh lai?

⁵ Na zumhnak kha ṭha tein na check tikah na hmuhmi thil nih na khuaruah aan harter men lai. A caan ah ruah awkah na hngalh lomi na derthawmnak hna kha na hun hngalh men lai. Tahchunhnak ah, lungretheih tuknak, lihbia le lungdonghnak nih na zumhnak a hrawhmi kha na hngalh men lai. Cutin na si ahcun ṭih a nungmi thil in na zumhnak kha zeitindah na kilven khawh?

6. A ṭhami lungretheihnak cheukhat cu zei hna dah an si?

⁶ Thil cheukhat kong he aa tlaiin lungretheih cu a ṭhami a si. Tahchunhnak ah, Jehovah le Jesuh lunglawmhternak kong he aa tlaiin kan lungre a theihmi cu kan caah a ṭhami a si. (1 Kor. 7:32) Sualnak ngan kan tuah tikah Pathian he kan i pehtlaihnak ṭhatter ṭhannak he aa tlaiin kan lungre a thei. (Salm 38:18) Cun kan innchunghawi lunglawmhternak, chungkhar le unau pawl zohkhenhnak ti bantuk kong zongah kan lungre a thei.—1 Kor. 7:33; 2 Kor. 11:28.

7. Phungthlukbia 29:25 ningin zeicah minung kha kan ṭih hna awk a si lo?

⁷ Asinain lungretheih tuknak nih kan zumhnak a hrawh khawh. Tahchunhnak ah, eidin le thilpuan kong he aa tlaiin atu le atu kan lungre a thei men lai. (Matt. 6:31, 32) Cucaah thilri chawva ngeihnak kha biapi ah kan hun chiah khawh. Mah lengah tangka hmanh kan hun duh tuk khawh. Cutin kan si ahcun Jehovah kan zumhnak cu a hung der lai i amah he kan i pehtlaihnak cu a rawk lai. (Mar. 4:19; 1 Tim. 6:10) Asiloah midang nih zeitindah an kan ruah lai timi kong he aa tlaiin kan lungre a thei tuk kho. Cun Jehovah ngaihchiatter nakin minung nih hrem lai asiloah nihsawh lai kha kan ṭih deuh men lai. Mah ṭih a nungmi thil in i kilven awkah minung ṭihnak kan ngeih nakhnga lo ralṭhatnak le zumhnak kan pe tiah Jehovah kha kan hal a hau.—Phungthlukbia 29:25 rel; Luka 17:5.

8. Lihbia kha zeitindah kan lehrulh awk a si?

⁸ “Lih vialte pa” a simi Satan nih Jehovah le unau pawl kong he aa tlaiin lihbia karhter awkah a kut tangah a ummi hna kha a hman hna. (Johan 8:44) Tahchunhnak ah, zumhpialmi hna nih website, TV le a dang thawngzamhnak hna ah Jehovah bupi kong he aa tlaiin a hmaan lomi kong le lihbia hna kha an langhter. Mah lihbia hna cu Satan nih a hmanmi “mei bantuk a simi thal” hna lakah aa telmi an si. (Efe. 6:16) Mi pakhat nih cu bantuk lihbia kong a kan chimh ahcun zeidah kan tuah awk a si? Kan ngaih awk a si lo. Zeicah? Jehovah le kan unau pawl cungah zumhnak kan ngeih caah a si. Zeitikhmanh ah zumhpialmi hna he  kan i pehtlaih awk a si lo. An chimmi hngalh kan duh hmanhah zei ruang asiloah zei kong hmanhah anmah he bia kan i al awk a si lo.

9. Lungdonghnak nih zeitindah a kan hnorsuan khawh?

⁹ Lungdonghnak nih kan zumhnak a derter khawh. A caan ah buaibainak kan ton caah kan lung a dong. Mah buaibainak hna kha zei rel loin kan um awk a si lo ti cu a hmaan ko. Asinain kan tonmi buaibainak kong lawng kha kan ruah zungzal awk a si lo. Cutin kan ruah peng ahcun Jehovah nih a kan pekmi a ṭha tukmi ruahchannak kha kan philh khawh. (Biat. 21:3, 4) Lungdonghnak nih kan tha a derter khawh i Jehovah biaknak kha a kan ngolter khawh. (Ptb. 24:10) Asinain kannih cu cutin kan um lo.

10. Unaunu pakhat cakuat in zeidah na cawn khawh?

¹⁰ United States i unaunu pakhat nih fakpi in a zawmi a vapa a zohkhenh lioah zeitindah a zumhnak a kilven timi kong hi ruathmanh. Kan zungpi ah hitin cakuat a ṭial: “A caan ah kan tonmi thil sining cu lungretheih awk le lungdongh awk ngai a si nain kan i ruahchannak cu a fek. Jehovah nih kan zumhnak fehter awk le thazaang pek awkah a kan pekmi zei thil paoh cungah kaa lawm tuk. Mah ruahnak cheuhnak le thapeknak cu kan herh taktakmi a si. Mah nih Jehovah biak zungzal awk le Satan nih kan tha derter awkah a hmanmi hneksaknak hna kha inkhawh awkah a kan bawmh.” Lungdonghnak cu tei khawh a si ti kha mah unaunu chimmi in kan cawn khawh. Zeitindah? Na tonmi buaibainak hna cu Satan sinin a rami hneksaknak an si ti kha philhhlah. Jehovah cu hnemhnak Petu a si ti kha hngal. Cun an pekmi thlarau rawl kha sunsak.

11. Kan zumhnak hneksak awkah kanmah le kanmah zei biahalnak dah kan i hal awk a si?

¹¹ Na zumhnak fehter a herh kha na hngal maw? A luancia thla tlawmpal lioah lungretheih tuknak hna kha na tei kho maw? Zumhpialmi hna nih an karhtermi lihbia he aa tlaiin anmah he bia i al le an bia ngaih kha na hrial maw? Lungdonghnak hna kha na tei kho maw? Cutin na tuah khawh ahcun na zumhnak cu a fekmi a si lai. Asinain Satan nih a dang hriamnam hna hmangin kanmah doh awkah aa zuam caah ralring tein kan um peng  a hau. Mah lakah pakhat kong kha atu i ruah hna u sih.

12. Thilri chawva duh tuknak nih zeidah a chuahter khawh?

¹² Thilri chawva duh tuknak nih kan lung a vaivuanhter khawh i kan zumhnak kha zeirel loin a kan umter khawh. Lamkaltu Paul nih hitin a ti: “Ralkap a ṭuan liomi nih cun a cung bawi lung ton kha a duh caah ralkap a si lomi hna rian ah khan aa sawhkalh len lo.” (2 Tim. 2:4) A taktak ti ahcun Rom ralkap pawl cu zei bantuk chawlehnak rian hmanhah i telnak nawl an pe hna lo. Ralkap pakhat nih mah nawlpeknak kha a zulh lo ahcun zeidah a cang kho?

13. Ralkap pakhat cu chawlehnak ah zeicah aa tel awk a si lo?

¹³ Mah kong hi ruathmanh. Zinglei ah ralkap pawl cu raldoh ning an cawng, asinain ralkap pakhat cu a ra lo. Anih cu market ah rawl a zuar. Zanlei sang ah ralkap pawl nih an ralthuam kha ṭha tein an check i an vainam kha an tat. Asinain rawl a zuarmi pa nih cun a thaizing ah a zuar hnga dingmi rawl timhtuahnak ah a caan kha a hman. A thaizing ah ruahlopi in ral nih an doh hna. Zeibantuk ralkap dah a bawipa lung a lawmhtertu le raldoh awkah timhcia tein a ummi a si lai? Raldohnak ah naa tel ve ahcun nangtah a lung a vaivuanmi pawngah maw dir na duh deuh lai asiloah ṭha tein aa timtuahmi pawngah dah?

14. Khrih ralkap a simi hna nih zeidah kan sunsak?

¹⁴ Kannih cu ralkap ṭha bantuk kan si. Kan caah a biapi bikmi cu nawl a kan Petu Jehovah le Khrih lunglawmhter kha a si. Mah kha Satan vawlei in hmuhmi zei thil nakhmanh in kan sunsak deuh. Jehovah rian kan ṭuan khawh nakhnga, kan zumhnak phaw le Pathian sinin kan hmuhmi a dang ralthuam pawl a feh zungzal nakhnga kan caan le kan thazaang kha kan hman a hau.

15. Paul nih zei ralrinnak dah a kan pek, zeicah?

¹⁵ Ralring tein kan um zungzal a hau. Zeicah? Lamkaltu Paul nih “rum a duhmi hna” nih “zumhnak kha an kaltak” lai tiah ralrin a kan pek. (1 Tim. 6:9, 10) “Kaltak” timi biafang nih a herh lomi thilri ngeih i zuamnak nih kan lung  a vaivuanhter khawh ti kha a langhter. “Ṭih a nungmi le ṭhatlonak a chuahter khotu duhnak” a kan ngeihter khawh. Asinain Satan nih mah duhnak kha hmangin kan zumhnak derter awkah aa zuam ti kha kan philh lo awk a si.

16. Marka 10:17-22 ah a langhtermi nih zei biahalnak hna dah ruah awkah a kan forh awk a si?

¹⁶ Thilri chawva tampi cawk awkah tangka kan ngei ko men lai. Kan duhmi a si ko nain a herh taktak lomi thil kha kan cawk ahcun mah cu a palh tinak a si maw? A si lo. Mah biahalnak hi ruathmanh: Thil cheukhat cu kan i cawk khawh ko hmanhah mah kha kilven awk le hman awkah a caan le thazaang kan ngei taktak maw? Kan thilri kha kan hun duh tuk maw? Thilri chawva duh tuknak nih tam deuh in Pathian rianṭuan awkah Jesuh sawmnak a cohlang lomi mino pa bantukin a kan siter kho maw? (Marka 10:17-22 rel.) Nunning sawhsawh tein nun le Pathian duhnak tuah awkah kan caan le kan thazaang hman cu kan caah zeitluk in dah a ṭhat deuh.

17. Zeidah kan philh awk a si lo?

¹⁷ Raldohnak ah kan um ti kha zeitikhmanh ah kan philh lo awk a si i nifatin mah raldohnak  caah timhcia kan si awk a si. (Biat. 12:17) Kan unau pawl nih kan zumhnak phaw kha a kan kenpiak kho lo. Kanmah tein fek tein kan i tlaih peng a hau.

18. Hlanlio chan i ralkap hna nih an phaw kha zeicah fek tein an i tlaih peng awk a si?

¹⁸ Hlanlio chan ralkap pakhat nih ralṭha tein ral a doh tikah upatnak a hmu. Asinain inn ah a phaw loin a kir ahcun a ning a zak lai. Rom tuanbia lei mifim a simi Tacitus nih hitin a ti: “Ralkap pakhat nih a phaw kha a kaltak ahcun ningzak taktak a si.” Mah cu ralkap pawl nih an phaw fek tein an i tlaih peng awk a sinak a ruang pakhat a si.

19. Kan zumhnak phaw kha zeitindah fek tein kan i tlaih peng khawh?

¹⁹ Kan zumhnak phaw kha Khrihfabu pumhnak ah hmaan tein kan i pumhnak thawngin le Jehovah min le a Pennak kong kha midang sinah kan chimnak thawngin fek tein kan i tlaih peng. (Heb. 10:23-25) Cun nifatin Baibal kan rel i mah ningin nun khawh awkah bawmh dingin Jehovah sinah thla kan cam. (2 Tim. 3:16, 17) Satan nih kanmah dohnak ah a hmanmi zei hriamnam hmanh nih harnak a kan pe kho lai lo. (Isa. 54:17) Kan ‘zumhnak phaw’ nih a kan huhphenh lai. Fek tein kan um kho lai i kan unau pawl he ralṭha tein rian kan ṭuanti kho lai. Cun nifate kan dohmi raldohnak ah teinak kan hmu lai i Satan le a mi pawl dohnak ah Jesuh nih teinak a hmuh tikah amahlei ah a ṭangmi sinak tinvo sung zong kan hmu lai.—Biat. 17:14; 20:10.