1-2. (a) Aa ṭhium kami nuva hna nih Jehovah kha zeicah an i bochan awk a si? (Salm 37:3, 4) (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

 ṬHIUM dingmi aa timtuahmi maw na si, asiloah aa ṭhium kami dah? Cutin na si ahcun na dawt tukmi he nuam tein umṭi dingin naa ruahchan ko lai. Asinain chungkhar nunnak cu a fawi zungzal lo i a biapimi biakhiahnak tuah a hauh caan zong a um kho. Harnak nan tawnghtham ning le biakhiahnak nan tuah ning nih kum tampi chung aa nuammi chungkhar nan si lai maw, si lai lo ti kha bia a khiah lai. Jehovah kha nan i bochan i a ṭhami biakhiahnak nan tuah ahcun nan chungkhar cu a nuam lai. Asinain Pathian ruahnak cheuhnak kha nan zulh lo ahcun nan chungkhar ah harnak nan tong kho i nan i nuamhnak zong a tlau kho.—Salm 37:3, 4 rel.

² Hi capar cu aa ṭhium kami nuva hna caah a bik in timhtuahmi a si ko nain innchunghawi a ngeimi dihlak he zong aa pehtlaimi a si. Hi capar ah Baibal chung i an kong ṭialmi, zumhfekmi nu le pa hna sinin kan cawn khawhmi kong kha kan i ruah hna lai. Cun mah kong hna kha kan chungkhar i telin kan nunnak kip ah zeitindah kan zulh khawh timi kong le tuchan nuva cheukhat sinin zeidah kan cawn khawh timi kong zong kan i ruah hna lai.

3-4. Aa ṭhium kami nuva hna nih zei bantuk harnak hna dah an ton khawh?

³ Mi cheukhat nih aa ṭhium kami nuva hna kha midang nih an tuah bantukin tuah ve awkah tha an pek men hna lai. Tahchunhnak ah, fa ngeih colh dingin an nulepa le an rualchan pawl nih an hnek men hna lai. Asiloah lungthin ṭha a ngeimi an hawile le an chungkharmi hna nih inn cawk dingin le nuam tein um khawh awkah a herhmi thilri pawl cawk ding zongin an forh men hna lai.

⁴ An i ralrin lo ahcun nuva hna nih leiba tampi a ngeihtermi biakhiahnak kha an tuah sual khawh. An leiba cham awkah an pahnih in caantling in rian an ṭuan a hau lai. Mah tikah pumpak Baibal hlathlainak, chungkhar pumhnak le phungchim rianṭuan awkah a caan tampi an pe kho ti lai lo. Cun a lengin tangka an hmuh chap nakhnga le an rian a hmunh nakhnga caanhlei rian hna ṭuan a hau lai i pumhnak hna an hun bau kho. Cuticun lungthawh awk ngai a simi Jehovah rian kauhternak caanṭha hna an sung kho.

5. Klaus le Marisa kong in zeidah na hngalh?

⁵ Thilri chawva biapi ah chiahnak nih nuamhnak a chuahter lo ti kha hmuhtonnak tampi nih a langhter. Klaus le Marisa timi nuva hna kong hi ruathmanh. b Nun nuam tein an nun khawh nakhnga an i ṭhitum ka ah an pahnih in caantling in rian an ṭuan. Asinan an i nuam hlei lo. Klaus nih hitin a ti: “Thilri chawva cu kan herhmi lengin kan ngei ko nain thlaraulei ah zei hmuitinh hmanh kan ngei lo. A hmaan tein chim ahcun nunnak cu a hnok tuk i lungretheihnak in a khat.” Thilri chawva biapi ah chiahnak nih lung hnangamnak a pe kho lo ti kha nan hngalh ko lai. Asinain nan lung dong hlah u. Midang kong ruahnak nih a herhmi thlennak tuah awkah a kan bawmh khawh. A hmasa bik ah vale nih Siangpahrang Jehoshafat sinin an cawn khawhmi kong kha i ruah hna u sih.

6. Harnak nganpi a ton tikah Jehoshafat nih Phungthlukbia 3:5, 6 i ruahnak cheuhnak kha zeitindah a rak zulh?

⁶ Vale hna nan rian a tam tuk caah a caan ah lungrethei in nan um maw? Nan um ahcun Siangpahrang Jehoshafat kong in ṭhatnak nan hmu kho. Siangpahrang pakhat a si caah Jehoshaphat cu a ram a him nakhnga rian a ngei. Mah bantuk a nganmi rian kha zeitindah a tawnghtham? A miphun pawl kilven awkah a si khawh chungin aa zuam. Ralhau hna kha a sak i ralkap 1,160,000 leng aa chiah hna. (2 Chan. 17:12-19) A hnuah Jehoshafat cu harnak nganpi a tong. Ammon, Moab le Seir tlang mi hna i fonh in ralkap phu nganpi tlerhkhonhnak kha a rak tong. (2 Chan. 20:1, 2) Jehoshafat nih zeidah a rak tuah? Thazaang le bawmhnak  hmuh awkah Jehovah sinah a rak hal. Mah cu Phungthlukbia 3:5, 6 ah aa telmi a ṭha tukmi ruahnak cheuhnak ningin a zulhmi a si. (Rel.) 2 Chanrelnak 20:5-12 ah langhtermi aa toidormi a thlacamnak nih Jehoshafat nih zeitlukin dah Jehovah aa bochan ti kha a langhter. Jehoshafat thlacamnak kha Jehovah nih zeitindah a leh?

7. Jehovah nih Jehoshafat thlacamnak kha zeitindah a rak leh?

⁷ Jehovah nih Levi mi Jahaziel hmangin Jehoshafat kha a rak chawnh. Jehovah nih hitin a ti: “Nan um hmun kha i tlaih u law, daite in dir ko u law nanmah ca i BAWIPA nih teinak aan tuah piakmi hna kha zoh ko u.” (2 Chan. 20:13-17) Mah cu raltuknak phun cu a si lo. Asinain mah lamhruainak cu minung sinin si loin Jehovah sinin a rami a si. Jehoshafat nih lungthin dihlak in Pathian kha aa bochan caah Pathian nih a chimmi ning tein a rak tuah. An ral pawl ton dingin an kal tikah ralkapbu hmaiah a thiam bikmi ralkap pawl si loin hriamnam aa tlaih lomi hlasatu pawl tu kha a kalter hna. Jehovah nih Jehoshafat kha a lung a donghter lo i a ral paw kha a rak sunghter hna.—2 Chan. 20:18-23.

8. Vale hna nih Jehoshafat kong in zeidah an cawm khawh?

⁸ Vale hna Jehoshafat sinin nan cawn khawh. Nannih cu chungkhar zohkhenh dingin rian nan ngeih caah nan chungkharmi zohkhenh awkah fakpi in rian nan ṭuan. Harnak nan ton tikah keimah tein ka tawnghtham khawh lai tiah nan ruah caan a um kho men. Asinain nanmah ṭhawnnak kha i bochan hlah u law Jehovah sinah nanmah pumpak in thlacam u. Nan nupile he zong thlacamṭi u. Cun Baibal le Pathian Bupi nih chuahpiakmi cauk pawl hlathlainak thawngin Jehovah lamhruainak kha kawl u law nan hmuhmi ruahnak cheuhnak ningin zul u. Baibal hrambunh in biakhiahnak nan tuahmi kha mi cheukhat nih cun an cohlang men lai lo i mihrut ti hmanh in an in ti men hna lai. Cun annih nih tangka le tangka in cawk khawhmi thilri hna lawng nih chungkhar kha a ṭha bik in a kilven khawh ti hmanh in an chim men lai. Asinain Jehoshafat kong kha philhhlah u. Jehovah aa bochan kha a tuahsernak in a rak langhter. Jehovah nih mah zumhfekmi Jehoshafat kha a kaltak lo caah nang zong aan kaltak ve bal lai lo. (Salm 37:28; Heb. 13:5) A nuammi nunnak ngeih awkah nuva hna nih zeidah an tuah khawh rih?

9. Profet Isaiah le a nupi kong he aa tlaiin zeidah kan hngalh?

⁹ Profet Isaiah le a nupi nih an nunnak ah Jehovan rianṭuannak kha biapi bik ah an chiah. Isaiah cu profet pakhat a si i a nupi zong “profet nu” tiah a ti caah profet rian ṭuan dawh a si. (Isa. 8:1-2, 3, NW; Isa. 8:4) An pahnih ningin Jehovah biaknak kha biapi bik ah an chiah. Tuchan nuva hna caah zohchunhawk ṭha taktak an si.

10. Baibal chimchungbia pawl hlathlainak nih Jehovah caah kan si khawh chungin kan ṭuan lai timi nuva hna i an biakhiahnak kha zeitindah a fehter khawh?

¹⁰ Tuchan ah, nuva hna zong nih phungchim rianṭuannak ah an si khawh chungin an i telnak thawngin Jehovah biak kha biapi bik ah an chiah khawh. Cun Baibal chimchungbia kong le mah cu zeitindah a tlin peng timi kong an hlathlainak thawngin Jehovah kha an i bochan chin nakhnga an tuah khawh. c (Titas 1:2) Baibal chimchungbia a tlin nakhnga  zeidah an tuah khawh timi kong hna kha an ruah khawh. Tahchunhnak ah, donghnak caan a phanh hlanah vawleicung khua zakip ah thawngṭha chim a si lai timi Jesuh chimchungbia tlinter awkah an i tel kho. (Matt. 24:14) Mah Baibal chimchungbia cu a tling cang ti kha an zumh ahcun Jehovah caah kan si khawh chungin kan ṭuan lai timi an biakhiahnak cu a fek chin lai.

11. Prisilla le Akuila nih zeidah an rak tuah khawh, zeicah?

¹¹ Aa ṭhiummi mino nuva hna nih Rom khua ah a ummi Judah mi nuva Prisilla le Akuila sin zongin an cawn khawh. Annih cu Jesuh kong he aa tlaiin thawngṭha an theih hnuah Khrihfa an hung si. An nunnak cu lungsi hnangamnak in a khat. Asinain Siangpahrang Claudius nih Judah mi vialte Rom khua in chuah dih dingin nawl a chuah tikah ruahlopi in an nunnak cu a hun i thleng. Zeidah an tuah lai? An rak umnak hmun kha an kaltak, umnak inn thar kha an kawl i thlamsaknak rian kha an ṭuan ṭhan. Mah bantuk thil sining ruangah Pennak kha pahnihnak ah an chia maw? A phi cu na hngalh ko lai. Korin khua i inn thar ah an um i mah hmun ah a ummi Khrihfabu sinah an i fonh. Cun unau pawl thazaang pek awkah lamkaltu Paul he rian an ṭuanṭi. A hnuah thawngṭha chimtu a herh deuhnak hmun ah an i ṭhial. (Lam. 18:18-21; Rom 16:3-5) Mah cu sullam a ngeimi le a nuam tukmi nunnak a si.

12. Nuva hna nih thlaraulei hmuitinh hna kha zeicah an chiah awk a si?

¹² Tuchan nuva hna zong nih Pennak kha hmasa bik ah an chiahnak thawngin Prisilla le Akuila kha an i zohchunh khawh hna. An hmuitinh kong i ruahceihṭi awkah a ṭha bikmi caan cu i helh lio caan kha a si. Thlaraulei hmuitinh hna kha chiahṭi in mah kha phanh awkah fakpi in an i zuamṭi ahcun Jehovah bawmhnak hmuhnak caanṭha tam deuh an ngei lai. (Pct. 4:9, 12) Russell le Elizabeth hmuhtonnak kong hi ruathmanh. Russell nih hitin a ti: “Kan i helh lioah a hleiin thlaraulei hmuitinh kong kha kan i ruah.” Elizabeth nih hitin a ti: “Cutin kan i ruahmi nih a hnu i  biakhiahnak kan tuah tikah kan hmuitinh kha thlen lo awkah a kan bawmh.” Thil sining nih a pek hna tikah Russell le Elizabeth cu thawngthanhtu a herh deuhnak hmun Micronesia ah an rak i ṭhial.

13. Salm 28:7 ningin Jehovah kan i bochan ahcun zei ṭhatnak dah kan hmuh lai?

¹³ Russell le Elizabeth bantukin nuva tampi zong nih phungchim rianṭuannak ah a caan tam deuh an pek khawh nakhnga a sawhsawh tein nun awkah bia an khiah. Nuva hna nih Jehovah rianṭuan awkah hmuitinh an chiah i mah kha phanh awkah an i zuamṭi ahcun ṭhatnak tampi an hmu lai. Jehovah nih a zohkhenhmi hna kha an hmuh ahcun Pahtian kha an i bochan deuh lai i an i nuam deuh lai.—Salm 28:7 rel.

14. Lamkaltu Peter le a nupi nih Matthai 6:25, 31-34 chung i biakam an zumh kha zeitindah an langhter?

¹⁴ Nuva hna nih lamkaltu Peter le a nupi sin zongin an cawn khawh. Jesuh he a hmasa bik an i ton hnu thlaruk in kumkhat hnu hrawngah lamkaltu Peter nih a biapimi biakhiahnak a rak tuah. Peter cu ngatlaihnak rian in a paw a cawmmi a si. Cucaah Jesuh nih caantling in a hnu zulh dingin a sawn tikah a chungkhar sining kong kha a ruah ko lai. (Luka 5:1-11) Peter nih Jesuh hnu zul in phungchim rianṭuan awkah bia a rak khiah. Mah cu a ṭha tukmi biakhiahnak a si. Cutin tuah awkah Peter kha a nupi nih a bawmh lai ti kan zumh khawhnak a ruang ṭha a um. Jesuh a thawh ṭhan hnuah caan caankhat chung Peter cu a nupi he khual an tlawngṭi tiah Baibal nih a ti. (1 Kor. 9:5) Zohchunhawk a ṭhami a nupi ruangah Khrihfa nupi le va hna ruahnak a cheuh hna tikah Peter nih zalong tein a rak chim khawh. (1 Pet. 3:1-7) Peter le a nupi nih kan nunnak ah Pennak kha hmasa bik ah kan chiah ahcun Jehovah nih a kan bawmh lai timi biakam kha an zumh ti cu a fiang ko.—Matthai 6:25, 31-34 rel.

15. Tiago le Esther kong in zeidah na hngalh?

¹⁵ Nan i ṭhitumhnak cu kum tampi a si cang ahcun zeitindah phungchim rian kauhter duhnak lungthin nan ngeih peng khawh? Lamkhat cu midang nuva hna sinin nan cawnnak thawngin a si. Tahchunhnak ah, “Lungtho Tein An I Pe” timi aa tlaimi capar hna kha nan rel khawh. Mah capar hna nih Brazil ah a ummi Tiago le Esther te nuva kha a herh deuhnak hmun ah ṭuan duhnak lungthin a ngeihter hna. Tiago nih hitin a ti: “Tuchan ah Jehovah nih a salle pawl a bawmh hna ning hmuhtonnak kong kan rel tikah kannih zong Jehovah zohkhenhnak kha hmuh kan duh ve.” A hnuah Paraguay ram ah an i ṭhial i 2014 in Portugal holh a hmangmi hna lohmun ah rian an ṭuan. Esther nih hitin a ti: “Kan duh bikmi Baibal caang cu Efesa 3:20 a si. Jehovah rian kan ṭuannak ah mah bia a tlinmi kha atu le atu kan hmuh.” Paul nih kan halmi lengin Jehovah nih a kan pek lai tiah Efesa Khrihfabu hna sin i a cakuat ah bia a rak kamh hna. Mah biakamnak cu a hmaan taktak.

16. Mino nuva hna nih nunnak hmuitinh chiah awkah ahote sinah dah ruahnak cheuhnak an hal khawh hna?

¹⁶ Tuchan mino nuva hna cu Jehovah aa bochanmi midang hmuhtonnak in ṭhatnak an hmu kho. Cheukhat nuva cu caantling rian an ṭuannak kum saupi a si cang. Na hmuitinh kong kha i dothlat ṭhan a hau tiah na ruah ahcun an sinah ruahnak cheuhnak hal hna. Mah cu Jehovah naa bochan ti na langhter khawhnak a dang lam a si. (Ptb. 22:17, 19) Thlaraulei hmuitinh chia in phanh khawh awkah Khrihfa upa pawl zong nih an in bawmh khawh.

17. Klaus le Marisa nih zeidah an ton, an hmuhtonnak in zeidah kan hngalh khawh?

 ¹⁷ A caan ah phungchim rian kauhter ding timi na biakhiahnak ningin a si khawh lo caan a um kho men. A hmasa ah langhtermi Klaus le Marisa kong kha ruathmanh. An i um in kumthum hnuah an inn in aa hlatnak hmun Finland zung ṭengnge i inn saknak rian ah mah lungtho tein an i tel. Asinain thlaruk leng kan um lai lo ti kha an hngalh tikah an lung a rak dong. Tlawmpal a rauh hnuah Arabic holh cawnnak tinṭan ah i tel dingin sawn an si. Atu cu a dang ram i Arabic holh an hmannak lohmun ah nuam tein rian an ṭuan cang. Marisa nih hitin a ti: “Jehovah kha lungthin dihlak in i bochan in a nuammi nunning kaltak ding timi cu thinphan awk ngai a si ko. Asinain Jehovah nih kan i ruahchan lomi lam in a kan bawmh zungzal ti kha kan hngalh. Cucaah Jehovah kha kan hun i bochan chinchin.” Mah hmuhtonnak ningin Jehovah kha lungthin dihlak in naa bochan ahcun thluachuah aan pek peng lai ti kha na zumh khawh.

18. Jehovah an i bochan peng khawh nakhnga nuva hna nih zeidah an tuah khawh?

¹⁸ Ṭhitumhnak cu Jehovah sinin hmuhmi laksawng a si. (Matt. 19:5, 6) Jehovah nih nuva hna cu nuam tein um hna seh ti a duh. (Ptb. 5:18) Mino nuva hna, nan nunnak kha zeitindah nan hman timi kong he aa tlaiin i dothlat u. Pathian pekmi laksawng cungah nan i lawmhnak langhter awkah a si khawh chungin nan i zuam maw? Mah kong he aa tlaiin Jehovah sinah thlacam u. Nan sining kong he aa tlakmi Baibal phunglam kha kawl u law Jehovah pekmi ruahnak cheuhnak kha zul u. Jehovah rianṭuannak kha biapi bik ah nan chiah ahcun sullam a ngeimi le a nuammi nunnak nan ngei lai ti kha nan zumh khawh.