A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

1919, Ohio, Cedar Point ah tuahmi civui ah Unaupa Rutherford phung a chim lio

1919—A Luancia Kum Zakhat

1919—A Luancia Kum Zakhat

KUMLI leng a raumi Ralpi (Vawlei Ralpi I) cu 1919 ah a dih. 1918 kum a donghnaklei ah ramkhat le ramkhat i dohnak cu a dong i 1919, January 18 ah Paris Ah Daihnak Kong Ruahceihṭinak kha tuah hram an thawk. Mah ruahceihṭinak i hlawhtlinnak pakhat cu Versailles Cabiahren an tuah khawhmi kha a si. Mah cabiahren ruangah Germany le Germany a bawmtu ram hna dohnak cu a dong i 1919, June 28 ah cabiahren ah minsen an thut.

Mah cabiahren thawngin Ramkomh Bu tiah auhmi Bu thar pakhat zong an dirh khawh. Mah Bu i aa tinhnak cu “ram vialte komh in rianṭuanṭi awk le vawlei pumpi ah daihnak le himnak umter awk” kha a si. Khrihfa ram tampi nih mah Bu kha an bawmh. America ah a ummi Khrih Church i Federal Council pawl nih mah bu cu “vawleicung ah Pathian Pennak ramkhellei in dirh a simi” a si tiah an thanh. Mah council nih Paris Ah Daihnak Kong Ruahceihṭinak ah aiawhtu pawl a thlah hnanak thawngin Ramkomh Bu a bawmh kha a langhter. Aiawhtu pakhat nih mah ruahceihṭinak cu “vawlei tuanbia ah chan thar pakhat aa thawknak a si” tiah a ti.

Chan thar pakhat aa thawk ti cu a hmaan ko, asinain mah cu daihnak kong ruahceihṭinak ah aa telmi hna thawngin a si lo. Jehovah nih a miphun pawl kha hlan nakin thazaang tam deuh a pek hna i phungchim rian an thawk kum 1919 cu chan thar pakhat i aa thawknak a si. Asinain Baibal Siangngakchia hna nih a biapi tukmi thlennak pakhat an tuah a hau.

A Har Tukmi Biakhiahnak

Joseph F. Rutherford

Kum fatin tuahmi Vennak Innsang Baibal le Cazual Bu director me pek in thimnak kha 1919, January 4, Zarhte Ni ah tuah dingin an timhtuah. Mah lioah Jehovah miphun a hruaitu Joseph F. Rutherford cu a hawile pasarih he U.S.A., Georgia, Atlanta ah a ding loin thongthlak a si. Cucaah unau pawl nih director a rak ṭuanmi, thong a tlami unaupa hna kha kan thim ṭhan hna lai maw asiloah a dang dah kan thim hna lai ti kha biakhiahnak an tuah a hau.

Evander J. Coward

Thonginn ah a ummi Unaupa Rutherford cu Bupi hmailei kong he aa tlaiin a lungre a thei. Unau cheukhat nih president in a dang pakhatkhat thim ah a ṭha lai tiah an ruahmi kha a hngalh. Cucaah thimnak ah aa pummi hna kha ca a kuat hna i Evander J. Coward kha president in thim awkah a forh hna. Rutherford nih Coward cu “a daimi,” “a fimmi,” le “Bawipa sinah zumhawktlak tein a ummi” a si tiah a ti. Asinain unau tam deuh nih cun thimnak kha thlaruk hrawng thawn ah a ṭha deuh lai tiah an ruah. Thong a tlami unau pawl a bawmmi sihni pawl zong an hna a tla. Zeidah tuah awk a si timi kong he aa tlaiin an i ruah lioah unau cheukhat cu an thin hmanh a hung.

Richard H. Barber

Richard H. Barber nih a hnuah a chimmi ningin buaibainak a daihtermi thil pakhat a rak cang. Aa pummi lak i unaupa pakhat nih hitin a ti: “Kei cu sihni ka si lo, upadi kong zong ka hngal lo, asinain zumhawktlakmi si awkah zeidah a herh ti cu ka hngalh. Zumhawktlak sinak cu Pathian nih a kan halmi a si. Zumhawktlak kan si ti langhternak ah a ṭha bikmi lam pakhat cu Unaupa Rutherford kha president in thim ṭhannak thawngin a si.”—Salm 18:25.

Alexander H. Macmillan

Thimnak an tuah hnu a thaizing ah Unaupa Rutherford nih thonginn vanpang kha a kingh i “na kut rak chuah” tiah a timi kha thong a tla vemi A. H. Macmillan nih aa cinken rih. Unaupa Rutherford nih thirhri in kuatmi ca pakhat a pek. Macmillan nih cakuat kha a hmuh tikah zeidah a si ti kha a hngalh colh. Ca ah hitin aa ṭial: “DIRECTOR RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY LE SPILL A HMASA HRUAITU PATHUM DAWTNAK IN.” A sullam cu director dihlak cu thim ṭhan an si i Joseph Rutherford le William Van Amburgh cu hruaitu in thim an si tinak a si. Cucaah Unaupa Rutherford cu president in rian a ṭuan ṭhan.

Luatnak

Thong a tlami unaupa pariat an luat khawh nakhnga zumhfekmi Baibal Siangngakchia hna nih cozah sin nawlnak ca ah minsen thut dingin mi pawl kha an nawl hna. A ral a ṭhami unau 700,000 leng nih minsen an thut. Nawlnak ca an pek hna hlan, 1919, March 26, Nithum Ni ah Unaupa Rutherford le a dang rian a ngeimi unaupa hna cu thong in an luat.

Inn in anmah a rak dongmi hna kha Unaupa Rutherford nih hitin a ti hna: “Kan tonmi mah thil sining hna nih a har chin dingmi caan caah a hlankan in a kan timhtuah tiah ka zumh. . . . Nan i zuamnak cu nan unau pawl thong in an luat nakhnga ca lawng a si lo. Mah cu a biapi bikmi a si lo. . . . A biapi bikmi cu Biatak kong chim kha a si i cutin nan tuah caah thluachuah nan hmuhmi a si.”

Biaceihnak a tongmi unau pawl sining nih Jehovah lamhruainak kha a langhter. 1919, May 14 ah biaceihnak zung nih hitin biachahnak an tuah: “Mah kong he aa tlaiin biaceihnak a tongmi hna cu ding tein biaceih . . . an rak si lo caah biakhiahnak an rak tuahmi cu let ṭhan a si.” Mah cu a ṭha tukmi biachahnak a si. Zeicah? Unau pawl cu sualnak ngan a tuahmi in sual puh an si caah dantatnak in luatter menmen asiloah dantatnak kha ṭhumhpiak menmen lawng an si ahcun sualnak a tuahmi cazin ah an min kha a tang lai. Asinain biakhiahnak an rak tuahmi cu let ṭhan a si caah a ding loin sualpuhnak zeihmanh a um ti lo i sualnak a tuahmi cazin ah an min zong a um ti lo. A phichuak cu biaceihtu Rutherford nih United States Biaceihnak Zung ah phungning in Jehovah miphun kilvennak nawl a hmuh ṭhan. Thong in a chuah hnuah cutin voi tampi a rak tuah.

Phungchim awkah Bia Khiak

Unaupa Macmillan nih hitin a ti: “Bawipa nih vancung ah a kan kaiter lai caan kha zeihmanh tuah loin kan hngah sawhsawh awk a si lo. Bawipa duhnak kha hngalh awkah kan i zuam a hau ti kha kan hun hngalh.”

Asinain zungpi ah a ummi unau hna nih kum tampi chung an rak ṭuanmi rian kha an ṭuan kho colh lo. Zeicah? An rak hmanmi cauk namnak seh thilri pawl cu thong an tlak lioah an rak hrawhpiak dih hna caah a si. Unau pawl cu an lung a dong tuk i phungchimnak rian cu a dih cang ti hmanhin an rak ruah.

Baibal Siangngakchia hna nih an chimmi Pennak kong thawngṭha ngaih a duhmi an um rih maw? Mah biahalnak kha leh awkah Unaupa Rutherford nih phungchimnak pakhat chim dingin bia a khiah. Mikip kha an sawm hna. “Pumhnak ah ahohmanh an rat lo ahcun phungchim rianṭuannak cu a dih cang” tiah Unaupa Macmillan nih a ti.

1919, California, Los Angeles ah “Lungretheihnak a Tongmi Minung Bu caah Ruahchannak” timi Unaupa Rutherford phungchimnak ca i thanhca

1919, May 4, Zarhpi Ni, California, Los Angeles ah a dam lo buin Unaupa Rutherford nih “Lungretheihnak a Tongmi Minung Bu caah Ruahchannak” timi phungchimnak kha a chim. Mi 3,500 hrawng an i pum i za leng cu an i tlum lo caah an kir ṭhan. A thaizing ah mi 1,500 hrawng an i pum. Cucaah unau hna nih hngalh duhnak a ngeimi an um rih ti kha an hngalh.

Mah hnuah unau pawl nih an tuah ṭhanmi cu Jehovah Tehte Hna phungchim rianṭuannak cungah tuchan tiang ṭhathnemhnak a um.

Hmailei Ṭhanchonak caah Timhcia A Si Cang

1919, August 1, Vennak Innsang ah September thla hramthawk ah Ohio, Cedar Point ah civui tuah a si lai tiah an thanh. Missouri i mino Baibal Siangngakchia Clarence B. Beaty nih hitin a ti: “Mikip nih kan i pumh hrimhrim awk a si tiah an ruah.” Unau 6,000 leng an i pumh caah an ruahnak lengin mi cu an tam deuh. Cun Lake Erie tibual ah mi 200 leng tipil an inmi cu lungthawh awk ngai a si.

1919, October 1 ah hmasa bik chuahmi Sui Chan mekazin a phaw

1919, September 5, civui a ninganak ni ah Unaupa Rutherford nih “Rian Ṭuan Hawi hna caah Phungchimnak” timi a phungchimnak ah Sui Chan * mekazin thar chuah a si lai tiah a thanh. Mah mekazin nih “atu ah a cangmi a biapi tukmi thawngpang kong le mah thil a cannak a ruang kha Baibal in a fianter.”

Baibal Siangngakchia dihlak cu mah cauk thar he ralṭha tein phungchim awkah thazaang pek an si. Mah rian zeitindah dirh a si lai ti a langhtermi ca ah hitin aa ṭial: “Phungchim rian cu tinvo sung taktak a si caah mah tinvo sung kha zei rel loin um hlah u. Cun vawleicung pumpi phungchim rian ah kan i tel awk a si ti kha tipil a ing cangmi paoh nih i cinken u.” Mi tampi nih phungchim rianṭuan dingin sawmnak kha an cohlan. December ah lungthawhnak a ngeimi Pennak thawngthanhtu hna nih mekazin thar man 50,000 leng an hmuh.

New York, Brooklyn i Sui Chan mekazin tampi a phormi mawṭaw le unaupa hna

1919 a donghnak ah Jehovah miphun cu ṭha tein dirh ṭhan an si i thazaang pek zong an si. Mah lengah donghnak caan kong chimchungbia i telin a biapi tukmi chimchungbia tampi zong a rak tling. Malakhi 3:1-4 ah a chimchungmi, Jehovah miphun pawl thianhnak le hneksaknak caan cu a dong. Jehovah miphun cu langhternak a simi A Liannganmi “Babilon” saltannak in an luat i Jesuh nih “zumh awk a tlakmi le a fimmi sal” * kha a thim hna. (Biat. 18:2, 4; Matt. 24:45) Jehovah nih ṭuanter a duhmi hna rian kha ṭuan awkah Baibal Siangngakchia hna cu timhcia an si cang.

^ cat. 22 Sui Chan mekazin kha 1937 ah Hnemtu tiah an thlen i 1946 ah I Hlau! tiah an thlen ṭhan.