1. Mino unaupa hna kong he aa tlaiin a hmaanmi cu zeidah a si?

MINO unaupa hna, nannih cu ṭuan awk rian tampi nan ngei. Nan lakah tampi cu ṭhawnnak le thazaang zong nan ngei. (Ptb. 20:29) Nannih cu nan Khrihfabu caah bawmtu taktak nan si. Bu rianṭuantu pakhat in rianpek nan si lai caan kha nan i ngaih tuk men lai. Asinain midang nih an ngakchia tuk rih asiloah a biapimi rian pek awkah timhcia an si rih lo tiin an kan hmuh tiah nan ruah men lai. Nan kum a no hmanhah nan Khrihfabu chung i unau pawl nih an in upat hna nakhnga le an in zumh hna nakhnga atu ah nan tuah khawhmi thil a um.

2. Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

² Hi capar ah Siangpahrang David kong kan i ruah hna lai. Cun Judah siangpahrang pahnih, Asa le Jehoshafat chan lioah a cangmi thil cheukhat kong zong a tawinak in kan i ruah hna lai. Cun mah pa pathum hna nih an tonmi zuamcawhnak kong, zeitindah an lehrulh timi kong le an kong in mino unaupa hna nih zeidah an cawn khawh timi kong zong kan i ruah hna lai.

3. Mino pawl nih Khrihfabu chung i kum upa pawl an bawmh khawh hnanak lamkhat cu zeidah a si?

³ A no lioah David nih midang sunsakmi sining pawl kha a ṭhanchoter. Anih cu Jehovah he hawikom ṭha an si ti cu a fiang ko. Tingtang tum a thiammi a si khawh nakhnga fakpi in aa zuam. Cun mah kha Pathian nih siangpahrang  in a thimmi Saul bawmhnak caah a rak hman. (1 Sam. 16:16, 23) Tlangval hna Khrihfabu unau pawl bawmh khawhnak sining nan ngei maw? Tampi nih nan ngei. Tahchunhnak ah, kum upa cheukhat nih pumhnak ca le pumpak hlathlainak caah an tablet le a dang electronic thilri hman ning nan hmuhsakmi hna an sunsakmi kha nan hmuh men lai. Mah electronic thilri hman ning kong kha nan hngalh caah kum upa unau pawl kha nan bawmh khawh hna.

4. David bantukin mino unaupa pawl nih zei sining dah an ṭhanchoter awk a si? (A phaw hmanthlak zoh.)

⁴ A nunnak kip ah David nih zumhawktlakmi a si kha a rak langhter. Tahchunhnak ah, a no lio tein a pa tuu pawl kha ṭha tein a rak zohkhenh hna. Mah cu ṭih a nungmi rian a si. A hnuah David nih Siangpahrang Saul kha hitin a ti: “Na salpa nih hin ka pa caah tuu ka khal tawn i chiandeih siseh, vom siseh a rat i tuufa kha tuurun chungin a seh tikah, ka dawi tawn i ka tuk i a kaa chung khan ka chuah tawn.” (1 Sam. 17:34, 35) David nih tuu pawl zohkhenh le ṭha tein kilven cu ka rian a si ti kha a hngalh. Mino unaupa pawl nih pek an simi rian kha tling tein an ṭuannak thawngin David kha an i zohchunh khawh.

5. Salm 25:14 ningin mino unaupa hna nih an tuah khawhmi lakah a biapi bikmi cu zeidah a si?

⁵ Mino David nih Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak a ngeihmi kha a ṭhanchoter. Mah an i pehtlaihnak cu ralṭhatnak a ngeihmi asiloah tingtang tum a thiammi nakin a biapi deuhmi a si. Jehovah cu David i a Pathian lawng si loin a hawikom ṭha zong a si. (Salm 25:14 rel.) Mino unaupa hna, nan tuah khawhmi lakah a biapi bikmi cu vancung nan Pa he a ṭhami pehtlaihnak ngeih kha a si. Cutin nan tuah ahcun Khrihfabu ah rian tampi pek nan si men lai.

6. Mi cheukhat nih David cungah zei bantuk a ṭha lomi hmuhnak dah an rak ngeih?

⁶ Mi cheukhat nih David kha a ngakchia tuk rihmi asiloah a rian ṭha tein a ṭuan lomi in an rak hmuh. Tahchunhnak ah, David nih Goliath doh dingin aa thawh tikah Siangpahrang Saul nih a rak thlauh i “nang cu tlangval te men na si” tiah a ti. (1 Sam. 17:31-33) A hmasa ah a ule nih David kha na rian ṭha tein na ṭuan lo tiah sual an rak puh. (1 Sam. 17:26-30) Asinain Jehovah nih David kha a ngakchia tuk rihmi asiloah a rian ṭha tein a ṭuan lomi in a rak hmu lo. Jehovah nih David kha ṭha tein a hngalh. Thazaang a ngeih  khawh nakhnga a Hawi a simi Jehovah kha aa bochan caah David nih Goliath kha a rak thah khawh.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. David kong in zeidah na cawn khawh?

⁷ David hmuhtonnak in zeidah na cawn khawh? Lungsaunak ngeih a herhnak kong kha kan cawn khawh. Na ngakchiat lioin aan hngalmi hna nih upa pakhat in an in hmuh nakhnga a caan lak a hau. Asinain Jehovah nih lenglei na sining lawng a zoh lo ti kha na zumh khawh. Jehovah nih ahodah na si ti le zeidah na tuah khawh ti kha ṭha tein a hngalh. (1 Sam. 16:7) Pathian he nan i pehtlaihnak kha fehter. David nih Jehovah sermi thil ṭha tein a zohnak thawngin cutin a rak tuah. Mah thil hna nih Sertu kong an cawnpiakmi kha David nih thukpi in a ruah. (Salm 8:3, 4; 139:14; Rom 1:20) Na tuah khawhmi a dang lam pakhat cu Jehovah nih na herhmi thazaang aan pek nakhnga na halnak thawngin a si. Tahchunhnak ah, Jehovah Tehte pakhat na si caah na sianginn kaiṭi hawi cheukhat nih an in nihsawh maw? Cutin an in nihsawh ahcun mah zuamcawhnak kha na tawnghtham khawh nakhnga Jehovah sinah thlacam. Cun Baibal, Baibal hrambunhmi cauk le video hna ah na hmuhmi a ṭha tukmi ruahnak cheuhnak hna kha zul. Cu bantuk caan ah Jehovah nih zuamcawhnak tawnghtham awkah aan bawmhmi kha na hmuh lai i mah tikah amah na zumhnak cu a fek chin lai. Mah lengah Jehovah naa bochanmi kha midang nih an hmuh tikah nangmah zong an in zumh deuh lai.

8-9. Siangpahrang a si hlan tiang lungsau tein hngah awkah David kha zeinihdah a bawmh, mino unaupa hna nih a sinin zeidah an cawn khawh?

⁸ David tonmi a dang zuamcawhnak kong kha ruathmanh. Siangpahrang pakhat in chiti thuh a si hnu hmanhah David nih Judah siangpahrang in uktu a ṭuan hlanah kum tampi a rak hngah. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Mah caan chungah lungsau tein hngah awkah zeinihdah a bawmh? Lungdong in um canah David nih a tuah khawhmi thil tu kha lungthin a rak pek. Tahchunhnak ah, Filistine mi hna ram a zam lioah David nih mah caan kha Israel ral pawl dohnak caah a rak hman. Cutin a tuah caah Judah ram kha a rak kilven khawh.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Mino unaupa hna nih David sinin zeidah an cawn khawh? Caan ṭha nan hmuhmi kha unau pawl caah hmang u. Unaupa Ricardo * hmuhtonnak kong kha ruathmanh. Kumhra a si lioah hmaanhmaan hmaikal ṭuan dingin hmuitinh a rak ngei. Asinain Khrihfa upa pawl nih timhcia na si rih lo tiah an ti. Mah tikah lungdongh asiloah thinhun in um canah Ricardo nih phungchim rianṭuannak tu ah a caan tampi a rak hman. Hitin a ti: “Hlanlio kong ka ruah ṭhan tikah thil cheukhat ah ṭhancho ka hau rih ti kha ka hun hngalh. Hngalh duhnak a ngeimi hna sin len ṭhan awkah kaa timhtuah chung i Baibal cawnpiaknak hmanh ka hun tuah khawh. Tam deuh ka chim tikah ka thinphannak cu a zor deuh ve.” Atu ah Ricardo cu hmaanhmaan hmaikal pakhat le bu rianṭuantu pakhat a si cang.

10. Caankhat lioah David nih a biapimi biakhiahnak a tuah hlanah zeidah a rak tuah?

¹⁰ David cungah a dang a cang rihmi kong kha ruathmanh. A mi pawl he ralzam in an um lioah an chungkhar pawl cu inn ah an kaltak hna. A mi pawl an um lo karah an ral pawl nih an chungkhar pawl kha an doh hna i sal in an kalpi hna. David cu hmuhtonnak a ngeimi ralkap pakhat a si caah sal in an kalpimi hna khamh awkah ṭha tein a timhtuah khawh colh. Asinain David nih Jehovah sinah lamhruainak  a rak hal. Tlangbawi Abiathar bawmhnak in David nih Jehovah kha hitin a hal: “Hi bu hi ka dawi hna lai maw?” Mah tikah Jehovah nih David kha cutin tuah law na hlawh a tling lai tiah a ti. (1 Sam. 30:7-10) Mah thil sining in zeidah na cawn khawh?

11. Biakhiahnak na tuah hlanah zeidah na tuah khawh?

¹¹ Biakhiahnak na tuah hlanah midang sinah ruahnak cheuhnak hal hna. Na nu le na pa sinah na hal khawh hna. Cun hmuhtonnak a ngeimi Khrihfa upa hna sin zongin a ṭhami ruahnak cheuhnak na hmuh khawh. Jehovah nih rian a pekmi pa pawl kha a zumh hna bantukin nangzong na zumh khawh ve hna. Jehovah nih annih cu Khrihfabu caah “laksawng” in a hmuh hna. (Efe. 4:8) An zumhnak naa zohchunhnak thawngin le a ṭhami ruahnak an in cheuhmi na ngaihnak thawngin ṭhathnemhnak na hmu lai. Atu Siangpahrang Asa sinin kan cawn khawhmi kong kha i ruah hna u sih.

12. Siangpahrang a sika ah Asa nih zei sining hna dah a ngeih?

¹² Siangpahrang Asa cu aa toidormi le a ral a ṭhami mino pakhat a rak si. Tahchunhnak ah, a pa Abijah a thih hnuah Asa cu siangpahrang a hung si i an ram ah a ummi siasal vialte kha a hrawh dih hna. Judah mi pawl kha “an pupa hna Pathian kha kawl awkah le phungbia le Nawlbia kha zulh awkah nawl a pek hna.” (2 Chan. 14:1-7) Cun Ethiopia mi Zerah nih Judah mi doh awkah ralkap 1,000,000 he an rat tikah Asa nih Jehovah sinah hitin bawmhnak a rak hal: “Maw BAWIPA, a ṭhawngmi le a dermi karlak ah, bawmtu nangmah bantuk ahohmanh an um lo. Maw BAWIPA kan Pathian, kan bawm ko sawh, zeitintiah nangmah kha kan in bochan.” Asa nih Jehovah nih amah le a mi pawl a khamh hna lai ti a zumh kha mah aa dawh tukmi bia nih a langhter. Asa nih vancung a Pa kha aa bochan i ‘Bawipa nih Ethiopia mi hna kha a tei hna.’—2 Chan. 14:8-12.

13. A hnuah Asa cungah zeidah a cang, zeicah?

¹³ Ralkap 1,000,000 nih an rak doh tikah Asa nih a rak ṭih tuk lai ti cu a fiang ko. Asinain Jehovah kha aa bochan caah a hlawh a rak tling. Asinain ngaihchiat awk ngai a simi cu a dang buaibainak a ton tikah Asa nih Jehovah kha a rak i bochan ti lo. Israel Siangpahrang Baasha nih a tlerhkhonh tikah Asa  nih Siria siangpahrang sin tu ah bawmhnak a rak hal. Mah biakhiahnak nih thil ṭhalo a rak chuahter. Profet Hanani hmangin Jehovah nih Asa kha hitin a ti: “Siria siangpahrang cu naa bochan i BAWIPA na Pathian cu naa bochan lo caah, Siria siangpahrang ralkapbu cu na chuahter cang hna.” Mah caan thawkin Asa cu atu le atu dohnak a rak tong. (2 Chan. 16:7, 9; 1 Si. 15:32) Mah in zeidah kan cawn khawh?

14. Jehovah kha zeitindah naa bochan khawh, cutin na tuah ahcun 1 Timote 4:12 ningin zeidah na hung si lai?

¹⁴ Toidornak ngeih peng le Jehovah i bochan peng a hau. Tipil na in tikah zumhnak na ngeih le Jehovah naa bochan kha na langhtermi a si. Jehovah nih a chungkhar mi pakhat in lunglawm tein aan conglawmh. Cucaah atu ah na tuah a herhmi cu Jehovah i bochan peng kha a si. A biapimi biakhiahnak na tuah tikah Jehovah i bochan cu a fawimi a lo men lai nain a dang caan ah tah zeitin? Nuamhsaihnak kong, vawlei rian kong le na hmuitinh kong he aa tlaiin biakhiahnak na tuah tikah Jehovah i bochan cu a biapi tukmi a si. Nangmah fimnak kha i bochan hlah. Mah canah na sining kong he aa tlaiin Baibal phunglam kha kawl law mah lamhruainak ningin zul. (Ptb. 3:5, 6) Cutin na tuah ahcun Jehovah lung na lawmhter lai i nan Khrihfabu chung i unau pawl zong nih an in upat lai.—1 Timote 4:12 rel.

15. Siangpahrang Jehoshafat nih 2 Chanrelnak 18:1-3; 19:2 ningin zei palhnak dah a rak tuah?

¹⁵ Kan dihlak in mitling lo kan si caah a caan ah palhnak kan tuah tawn ti cu a hmaan ko. Asinain mah cu Jehovah rian na ṭuannak ah dawnkhantu siter hlah. Siangpahrang Jehoshafat kong kha ruathmanh. Anih cu a ṭhami sining tampi a ngeimi a si. A no lio tein ‘a pa Pathian kha a kawl i a nawlbia kha a zulh.’ Mah lengah a bawi pawl kha Judah ram ah Jehovah kong cawnpiak awkah a thlah hna. (2 Chan. 17:4, 7) Asinain a caan ah Jehoshafat nih a ṭha lomi biakhiahnak a rak tuah. Mah ruangah voikhat cu Jehovah aiawhtu in rian a ṭuanmi pakhat nih a rak mawhchiat. (2 Chanrelnak 18:1-3; 19:2 rel.) Mah kong in zeidah na cawn khawh?

16. Rajeev hmuhtonnak in zeidah na cawn khawh?

¹⁶ Ruahnak cheuhnak kha cohlang law mah ningin zul. Mino tampi bantukin na nunnak ah a biapi bikmi thil kha pakhatnak ah chiah  dingin naa harh men lai. Asinain na lungdong hlah. Unau Rajeev hmuhtonnak kong kha ruathmanh. Kumhra fai a si lio kong he aa tlaiin hitin a ti: “A caan ah ka nunnak ah tuah ka duhmi thil kha ka hngal tawn lo. A dang mino tampi bantukin pumhnak asiloah phungchim rianṭuannak ah i tel nakin i nuamh le lentecelh kha ka duh deuh.” Rajeev kha zeinihdah a bawmh? Dawtnak a ngeimi Khrihfa upa ruahnak cheuhmi nih a rak bawmh. Rajeev nih hitin a ti: “1 Timote 4:8 ah kan hmuhmi phunglam kha ruah dingin a ka bawmh.” Rajeev cu aa toidormi a si caah mah ruahnak cheuhnak kha a zulh i a nunnak ah zeidah a biapi bikmi a si ti kha a hun ruah. Hitin a ti: “Thlarau lei kha biapi bik ah chiah dingin biakhiahnak ka tuah.” A phichuak cu zeidah a si? Rajeev nih “mah ruahnak a ka cheuh hnu kum tlawmpal ah bu rianṭuantu si awkah sining ka tlinh” tiah a ti.

17. Jehovah rian a ṭuanmi mino pawl kong he aa tlaiin kum upa pawl nih zeitindah an ruah?

¹⁷ Kum upa pawl nih Jehovah Pathian rian a ṭuanmi mino pawl he ‘lungkhat tein rian an ṭuanṭimi’ kha an sunsak tuk. (Zef. 3:9) Thlarau lei ah lungthawhnak nan ngeihmi le pek nan simi rian lungtho tein nan ṭuanmi zong kha an sunsak tuk. Cun nannih cu kum upa pawl sinin mithmai ṭha zong nan hmu.—1 Johan 2:14.

18. Phungthlukbia 27:11 ningin a rian a ṭuannmi mino hna kong he aa tlaiin Jehovah nih zeitindah a ruah?

¹⁸ Mino unaupa hna, Jehovah nih aan dawt hna i aan zumh hna ti kha zeitikhmanh ah philhhlah u. Ni hmanung bik ni ah mino a simi ralkap pawl nih anmah lungtho tein an in chuahhnawh lai tiah Jehovah nih a chimchung. (Salm 110:1-3) Amah nan dawtmi le nan si khawh chungin a rianṭuan nan duhmi kha a hngalh. Cucaah midang cungah nan lung sau u law nanmah cung zongah nan lungsau u. Palhnak nan tuah tikah chimhrinhnak kha cohlang u law mah kha Jehovah sinin a rami in hmu u. (Heb. 12:6) Pek nan simi rian kha teima tein ṭuan u. A biapi bikmi cu zei thil nan tuah paohah vancung nan Pa kha a lunglawmhter u.—Phungthlukbia 27:11 rel.