Ngaihchiatnak tawnghtham awkah lamhruainak na kawl ahcun ruahnak cheuhnak tampi na hmuh lai. Cheukhat ruahnak cheuhnak cu a dang nakin an ṭha deuh tawn. A ruang cu a hmasa ah langhtermi bantukin pakhat le pakhat kan ngaihchiat ning aa lawh cio lo caah a si. Cheukhat caah cun san a tlai nain cheukhat caah cun san a tlai theng men lai lo.

Asinain mi tampi caah hmual a ngei tukmi, a hrampi lamhruainak cheukhat a um. Ngaihchiatnak he aa tlaiin ruahnak cheutu nih atu le atu an cherhchan tawnmi le atu tiang hman awk a tlakmi a hrampi phunglam hna cu hlanlio cauk, Baibal ah hmuh khawh a si.

• Ngaihchiatnak ton tikah bawmhnak cohlan cu a biapi bikmi a si tiah mifim cheukhat nih an ti. Asinain nangmahte lawngin um na duh caan zong a um kho. A caan ah nangmah bawmh awkah aa zuammi hna hmanh kha hnahnawktu in na hmuh men hna lai. Mah cu a phung a si ko.

• Mi sinah a zungzal in um a hau tiah ruat hlah. Asinain aho he hmanh pehtlaihnak tuah loin um hlah. A hnuah an sinin bawmhnak na herh caan hna a um kho. Atu lioah na duhmi le na duh lomi kha nem tein chim hna.

• Midang he caan na hmanmi le nangmah lawngin caan na hmanmi kong ah a tlarimi si.

PHUNGLAM: “Pahnih cu pakhat nakin an ṭhahnem deuh, . . . Pakhat kha a tluk sual ahcun pakhat nih khan a bawmh khawh.”—Phungchimtu 4:9, 10.

• Ningcang tein rawl einak nih ngaihchiatnak ruangah a chuakmi lungretheihnak kha a zorter khawh. Thingthei, tisik-anhnah le a thau a tlawmmi sa hna kha ei.

• Ti tampi in ding. Ngandamnak caah a ṭhami thingthei hang hna kha ding.

• Na kaa a thawt lo ahcun tlawmtete in atu le atu ei. Ngandamnak caah a bawmmi ei-din kong kha Siibawi sin zongah na hal khawh. *

• Khulrang in lamkalnak le pum cawlcanghnak nih a ṭhalomi ruahnak hna kha a tlauter khawh. Pum cawlcanghnak nih na sunghmi thil kha ruah awkah a caan aan pek khawh bantukin ruah lo awk zongah aan bawmh khawh.

PHUNGLAM: “Ahohmanh nih mah pum kha an hua bal lo. . . . ahohmanh nih a pum cu a zoh a khenh i a cawm ve.”—Efesa 5:29.

• Ngaihchia-lungkuai in a ummi hna cu an tha a dih i thader in an um khawh caah mitku vuai tein ih cu a biapi tuk.

• Caffeine dat le zu tampi din kha i ralring. Mah nih i hngilh khawh loin mi a umter.

PHUNGLAM: “A si zong a si men ko lai, sihmanhsehlaw tlawmte lawng hmanh ngeih ko i lungdai tein um hi kut a pahnihhnih in rian ṭuan zungzal ko i thlitu tlaih i zuamnak nak cun a ṭha deuh.”—Phungchimtu 4:6.

• Mi pakhat le pakhat kan ngaihchiat ning cu aa lo cio lo ti kha i cinken. Na caah a ṭha bikmi lam kha naa thim a hau.

• Cheukhat nih an ngaihchiatnak kong midang sin chim cu man a ngei tiah an ruah nain a cheu tu cu an i sum. Ngaihchiatnak tawnghthamnak ah midang sin chim a biapi, a biapi lo timi kong he aa tlaiin ruahnak a phunphun a um. Pakhatkhat sinah na intuarnak kong chim na duh nain na chim ngam lo ahcun na hawi pakhat kha tlawmpal tal chim chunh hmanh.

• Cheukhat cu an ṭah tikah an ngaihchiatnak a dam deuh. Cheukhat tu cu an ṭap kho lo.

PHUNGLAM: “Na ngaihchiatnak zong nangmah ta te a si, Ahohmanh na hrawm kho hna lai lo.”—Phungthlukbia 14:10.

• A ngaih a chiami cheukhat cu zu le ritnak sii hmangin an i hnem tawn. Cu bantuk lam in “luatnak” kawlnak in anmahle anmah fahnak an i pe. Chikkhat cu kan lung a dam deuh tiah an ruah nain mah nih ṭih a nung tukmi ṭhatlonak hna a chuahter. Na ngaihchiatnak kha harnak a chuahpi lomi lam in tawnghtham i zuam.

PHUNGLAM: “Cucaah pum siseh, thlarau siseh, a thurhnawmhtertu paohpaoh kha i thenh u sih.”—2 Korin 7:1.

• A zungzal in ngaihchia in um canah hrimhnak aan pe kho dingmi thil hna kha atu le atu tuah.

• Hawikom sernak asiloah hawikom fehternak, thil pakhatkhat cawnnak le nuamhsaihnak hna nih lung a damter deuh.

• Duhsah duhsah in na sining cu a ṭha ṭhan ko lai. Hrimhnak aan pe khomi thil hna kha na tuah pahin a hmasa na sining ah duhsah in na phan ṭhan ko lai.

PHUNGLAM: “Zeizong vialte caah hin caan a um cio, . . . ṭah caan a um, nih caan a um; ngaihchiat caan a um, laam caan a um.”—Phungchimtu 3:1, 4.

• Nafatin na ṭuan tawnmi rian hna kha a rannak in thawk ṭhan.

• Ih caan, rianṭuan caan le a dang rian hna kha hmaan tein na ṭuan ahcun a hlan na sining ah na phan ṭhan colh lai.

• Man a ngeimi rian ah na rian naa tamter ahcun na ngaihchiatnak cu a tlau deuh lai.

PHUNGLAM: “Pathian nih lunglawm tein umnak nawl kha a pek caah a nunnak zeitluk in dah a tawi kha cu, a lungre aa theihpi lai lo.”—Phungchimtu 5:20.

• Dawtmi nih thihtak cangka in a biapimi biakhiahnak a tuahmi hna cu a hnuah an i ngaichih ṭhan tawn.

• A si khawh ahcun ṭhialkamnak, rian thar kawlnak le a thimi i thilri hna hlonhnak ti bantuk kha khulrang in tuah hlah.

PHUNGLAM: “Teimaknak le a hlankan in ṭha tein thil rak ruahchungnak nih duhdimnak kha a chuahter i cu bantuk ṭhiamṭhiam in namchan in thil a timi paoh cu sifahnak an tong hrimhrim ve ko lai.”—Phungthlukbia 21:5.

• A thimi hna philh lo awkah thil kan tuahmi nih ṭhatnak a chuahter tiah taantakmi hna nih an ruah.

• Hmanthlak le amah philhlonak thilri hna i fimnak le a thimi i cinken awkah a konglam tete kha ca ah i ṭialnak nih hnemhnak a pek khawh.

• Amah philhlonak thilri hna kha i fim law a hnuah zoh ṭhan.

PHUNGLAM: “Hlanlio ni kha hngal ṭhan hna.”—Deuteronomi 32:7.

• Rian in dinh caan na lak khawh.

• Caan sau nawn dinh caan na lak khawh lo ahcun nikhat asiloah nihnih hrawng khunh la law tlang va kai, thil hlun chiahnak inn va zoh asiloah mawṭaw mawng.

• Chikkhat i dinhnak nih ngaihchiatnak tawnghtham awkah aan bawmh khawh.

PHUNGLAM: “Kaa khatkhat ah kanmah lawng tein kan um khawh nakhnga ding ah kal tuah u sihlaw a dinh zong nan i din tuah lai.”—Marka 6:31.

• Midang bawmh awkah a caan na pek ahcun nangmah theng lunglawmhnak na hmu lai.

• Dawtmi nih thihtaknak a tongmi midang, hawikom le chungkhar pawl kha bawm hna law an ngaihchiatnak kha i hrawm ve.

• Midang kha na hnemh hna i na bawmh hna tikah na herhmi lawmhnak le lungsinak na hmu ṭhan ve lai.

PHUNGLAM: “Peklei ah hin hmuhlei nakin lunglawmhnak a um deuh.”—Lamkaltu 20:35.

• Ngaihchiatnak nih a biapi taktakmi thil kong he aa tlaiin hngalhnak thar a ngeihter khawh.

• Na nunning kong ṭha tein ruahnak caanṭha ah hmang.

• Biapi ah na chiahmi thil kha a herh ningin thlennak tuah.

PHUNGLAM: “Mithi ṭahnak inn i va kal khi rawldanghnak inn i va kal nakin a ṭha deuh; zeicahtiah thihnak nih a kan hngah cio ko ti hi minung nih kan hngalh zungzal awk a si.”—Phungchimtu 7:2.

 A tak ti ahcun ngaihchiatnak a dihlak in a tlauter khomi zei thil hmanh a um lo. Asinain mah capar i lamhruainak ningin an zulh tikah taantakmi mi tampi nih hnemhnak an hmu. Ngaihchiatnak a damter khomi lam vialte kha cu a langhter lo. Asinain lamhruainak cheukhat kha na tuah chunh ahcun ṭhathnemhnak tampi na hmu kho lai.