1. Zeidah kan zumh?

 JEHOVAH miphun kan si caah Jehovah nih a kan dawt i a ṭha bikmi nunnak hmuhter a kan duh ti kha kan hngalh. (Rom 8:35-39) Baibal phunglam kan zulh tikah a zungzal in kanmah ṭhatnak caah a si ti zong kan zumh. (Isa. 48:17, 18) Asinain kan i ruahchan lomi zuamcawhnak hna kan ton tikah tah zeitin?

2. Zei bantuk buaibainak hna dah kan ton khawh, cu bantuk buaibainak hna nih zeitindah khua a kan ruahter khawh?

² Jehovah salle dihlak nih buaibainak kan ngei. Tahchunhnak ah, kan chungkharmi pakhatkhat nih lam cheukhat in kan ngaih a kan chiatter men lai. Jehovah rian ah ri a kan ngeihter khomi, a zual tukmi zawtnak hna kan ngei men lai. A fak tukmi leiser ral hna kan tong men lai. Asiloah kan zumhnak ruangah hremnak kan tong men lai. Cu bantuk harnak hna kan ton tikah hitin kan ruah men lai: ‘Zeicah mah thil hi ka ton? Palhnak pakhatkhat ka tuahmi a um maw? Mah cu Jehovah nih thluachuah a ka pe lo tinak a si maw?’ Nangtah cutin na ruat bal ve maw? Na ruah bal ahcun na lung dong hlah. Zumhawktlakmi Jehovah salle tampi zong cu bantuk ruahnak an ngei.—Salm 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Salm 34:19 in zeidah kan cawn khawh?

³ Salm 34:19 rel. Mah Baibal caang ah a biapimi a kong pahnih hi i cinken: (1) Miṭha nih harnak tampi an in. (2) Jehovah nih kan tonmi harnak in a kan khamh. Zeitindah a kan khamh?  Lamkhat cu hi vawlei nunnak kha a sining taktak in hmuhthiam awkah a kan bawmhnak thawngin a si. Jehovah nih amah biaknak ah nan lung aa lawm lai tiah bia a kan kamh ko nain atu ah lungretheihnak nan ngei lai lo tiin cun amah a khaang lo. (Isa. 66:14) Zungzal in i nuamhpi hna seh ti a kan duhmi nunnak kan hmuh lai caan—hmailei caan tu ah lungthin pek dingin a kan forh. (2 Kor. 4:16-18) Mah caan chungah nifate a rian ṭuan peng dingin a kan bawmh.—Lam. 3:22-24.

4. Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

⁴ Baibal chan le tuchan ah zumhfek tein Jehovah a biami hna sinin kan cawn khawhmi kong kha i ruah hna u sih. Kan i ruah lai bantukin kan i ruahchan lomi buaibainak hna kan tong kho men. Asinain Jehovah kan i bochan ahcun zeitikhmanh ah bawmh loin a kan um lai lo. (Salm 55:22) Mah tahchunhnak hna kan i ruah tikah hitin i hal: ‘Mah bantuk thil sining kha zeitindah ka lehrulh lai? Mah kong nih Jehovah kaa bochannak kha zeitindah a fehter chin? Zei a kong hna dah ka nunnak ah ka hman khawh?’

5. Jakob nih Laban ruangah zei zuamcawhnak hna dah a rak ton? (A phaw hmanthlak zoh.)

⁵ Baibal chan i Jehovah salle nih an i ruahchan lomi zuamcawhnak hna an tong. Jakob kong hi ruathmanh u. Pathian a biami mi a rualchan Laban fanu pakhatkhat kha ṭhit awkah a pa nih a fial i Jehovah nih thluachuah tampi aan pek lai ti zongin bia a kamh. (Gen. 28:1-4) Cucaah Jakob nih a hmaanmi thil kha a rak tuah. Kanaan ram in a chuak i Leah le Rachel timi fanu pahnih a ngeimi Laban sinah a rak kal. Jakob nih Laban i a fanu hniang Rachel kha a duh i amah a ṭhit hlanah a pa caah kum sarih chung rianṭuanpiak dingin a hna a tla. (Gen. 29:18) Asinain Jakob nih aa ruahchan bantukin thil a rak cang lo. Laban nih a fanu upa deuh Leah tu a ṭhitternak thawngin a rak hlen. Jakob nih kum sarih rian a ṭuan chap lawngah zarhkhat hnuah Rachel he i um dingin a rak awnh. (Gen. 29:25-27) Jakob he rian an ṭuanṭinak zongah Laban cu a dingfel lo. Jakob cu Laban nih kum 20 chung a ding loin a rak pehtlaih.—Gen. 31:41, 42.

6. Jakob nih a dang zei bantuk buaibainak hna dah a rak ton?

⁶ Jakob cu a dang buaibainak zong a rak tong. Anih cu chungkhar ngan a ngeimi a si, asinain a fale cu pakhat le pakhat rualrem tein an um zungzal lo. Chuakṭi khat an unau Josef kha sal hmanhin an rak zuar. Jakob fapale pahnih Simeon le Levi nih an chungkhar min le Jehovah min kha an rak chiatter. Mah lengah Jakob nih a dawt tukmi a nupi Rachel cu a pahnihnak fa a ngeih lioah a rak thi. A fak tukmi mangṭam ruangah Jakob cu a tar hnuah Izipt ram ah a rak i ṭhial.—Gen. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Jakob mithmai ṭha a pek kha Jehovah nih zeitindah a langhter?

⁷ Buaibainak tampi lakah Jakob nih Jehovah le a biakam cung a zumhnak kha a hlaw bal lo. Cucaah Jehovah nih Jakob cungah mithmai ṭha a rak langhter. Tahchunhnak ah, Jakob cu Laban nih a rak hlen ko nain Jehovah nih thilri chawva tampi a rak pek. A luancia kum tampi lioah a thi cang tiah a rak ruahmi a fapa Josef he an i ton ṭhan tikah Jakob cu Jehovah cungah zeitluk in dah aa lawmh lai ti khi ruathmanh! Jehovah he pehtlaihnak ṭha a ngeih caah a tonmi harnak hna kha a inkhawh. (Gen. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Jehovah he pehtlaihnak ṭha kan ngeih peng ahcun kan i ruahchan lomi harnak hna kan ton hmanhah hlawhtling tein kan tei khawh lai.

8. Siangpahrang David nih zeidah tuah a rak duh?

 ⁸ Siangpahrang David nih Jehovah rian ah tuah a duhmi zei paoh kha a tuah kho lo. Tahchunhnak ah, David nih Pathian caah biakinn pakhat sak a duh tuk. Mah a duhnak kong kha profet Nathan sinah a chim. Mah tikah Nathan nih “Na lungchung i a ummi paoh cu tuah ko, zeitintiah Pathian cu na sinah a um” tiah a leh. (1 Chan. 17:1, 2) Mah bia nih David cu zeitluk in dah thazaang a ngeihter lai ti kha kan mitthlam ah kan cuanter khawh. Mah a ngan tukmi project caah timhlamhnak a rak tuah colh ko lai.

9. David nih thawngpang chia kha zeitindah a rak lehrulh?

⁹ Asinain tlawmpal ah Jehovah profet cu thawngpang chia he a rak kir ṭhan. “Cu zan ṭhiamṭhiam ah cun” Jehovah nih Nathan kha biakinn a sa dingmi cu David a si lai lo; amah canah a fapa pakhat nih a sak lai tiah a chimh. (1 Chan. 17:3, 4, 11, 12) David nih mah bia a theih tikah zeitindah a lehrulh? A hmuitinh kha a rak thlen. A fapa Solomon nih mah project caah a herh dingmi tangka le thilri pawl khonnak tu ah lungthin a rak pek.—1 Chan. 29:1-5.

10. Jehovah nih David kha zeitindah thluachuah a pek?

¹⁰ David cu biakinn satu na si lai lo ti theihter a si tlawmpal ah Jehovah nih amah he biakamnak pakhat a rak ser. A tefa pakhat cu zungzal in uktu a si lai tiah Jehovah nih bia a kamh. (2 Sam. 7:16) Vawlei thar i Kum Thongkhat Uknak chungah Siangpahrang Jesuh cu amah tefa a si ti a hngalh tikah David cu zeitluk in dah aa nuamh lai ti kha ruathmanh! Mah kong nih Jehovah caah tuah kan duhmi thil hna kan tuah khawh lo hmanhah Pathian nih kan i ruahchan bal lomi a dang thilṭha tampi a kan pek khawh ti kha hngalh awkah a kan bawmh.

11. Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna cu an i ruahchanmi caan ah Pennak a rat lo hmanhah zeitindah thluachuah an hmuh? (Lamkaltu 6:7)

¹¹ Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna nih an i ruahchan lomi harnak cheukhat an rak tong. Tahchunhnak ah, Pathian Pennak rat lai kha an i ngaih tuk nain zeitik ah dah a rat lai ti cu an hngal lo. (Lam. 1:6, 7) Cucaah zeidah an rak tuah? Phungchimnak ah an rian an i tamter peng. Thawngṭha a karh tikah an i zuamnak cungah Jehovah pekmi thluachuah kha fiang tein an hmuh.—Lamkaltu 6:7 rel.

12. Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna cu mangṭam a tlun tikah zeidah an rak tuah?

¹² Voikhat cu “vawleicung dihlak ah mangṭam a fak ngaimi a tlung.” (Lam. 11:28) Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna zong a rak hnorsuan hna. Mah a fak ngaimi mangṭam ruangah zeitluk in dah harnak an ton lai ti kha ruathmanh u. Nulepa hna cu an chungkhar caah eidin zeitindah kan hmuh lai timi kong ah an lungre a thei ko lai. Phungchim rian ah tam deuh in i tel awkah aa timmi mino pawl tah zeitin? Cutin tuah awkah mangṭam a dih tiang kan hngah rih awk a si tiah an ruah men lai. Thil sining he aa tlak in Khrihfa hna nih thlennak an rak tuah. An si khawh chungin phung an chim peng i an ngeihmi thilri kha Judea ram i zumtukhat unau pawl kha lunglawm tein an hrawm hna.—Lam. 11:29, 30.

13. Mangṭam a tlun lioah Khrihfa hna nih zei bantuk thluachuah dah an hmuh?

¹³ Mangṭam a tlun lioah Khrihfa hna nih zei bantuk thluachuah dah an hmuh? Bawmhnak thilri a hmumi hna nih Jehovah kut rianṭuannak kha an hmuh. (Matt. 6:31-33) Anmah bawmh awkah a rami, zumtukhat unau pawl he kan i naih deuh timi ruahnak an ngei ko lai. Thawhlawm a pemi asiloah bawmhnak rian ah aa telmi hna nih peknak in hmuhmi lawmhnak  kha an hmuh. (Lam. 20:35) Aa thlengmi thil sining he aa tlakin thlennak a tuahmi vialte kha Jehovah nih thluachuah a pek hna.

14. Barnabas le lamkaltu Paul nih zeidah an ton, a phichuak cu zeidah a si? (Lamkaltu 14:21, 22)

¹⁴ Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna cu hremnak an tong lengmang, a caan ahcun an i ruahchan lomi caan ah an tong. Listra peng ah Barnabas le lamkaltu Paul nih phung an chim lioah an tonmi kong kha ruathmanh. A hmasa ahcun ṭha tein an conglawmh hna i an bia an ngaihpiak hna. Asinain a hnuah ralchanhtu pawl nih “mizapi cu anmahlei ah an ṭanter khawh” hna caah an lakin cheukhat nih Paul kha lung in an cheh i a thi cang tiah an ruah i an kaltak. (Lam. 14:19) Asinain Barnabas le Paul cu hmundang ah phung an chim peng rih. A phichuak cu zeidah a si? “Zultu tampi an hmuh hna” i an bia le an tuahsernak nih zumtukhat unau pawl kha thazaang a pek hna. (Lamkaltu 14:21, 22 rel.) Barnabas le Paul cu hremnak an tong ko nain phungchim an ngol lo caah mi tampi nih ṭhatnak an hmuh. Jehovah nih a kan fialmi rian kha lungdong loin kan ṭuan chung paoh cu thluachuah kan hmu ko lai.

15. Unaupa A. H. Macmillan sinin zeidah na cawn khawh?

¹⁵ Jehovah miphun nih 1914 hlanah thil cheukhat a cang lai tiah an rak i ruahchan. Tahchunhnak ah, Unaupa A. H. Macmillan kong kha ruathmanh u. Mah lio caan ah mi tampi nih an rak i ruahchan bantukin Unaupa Macmillan nih a rauhhlan ah vancung laksawng ka hmuh cang lai tiah a rak ruah. 1914, September i a phungchimnak pakhat ah hitin a ti: “Mah hi hmanung bik zapi ca phungchimnak ka pekmi a si kho men.” Asinain mah cu hmanung bik a phungchimnak a si lo ti cu a fiang ko. A hnuah Unaupa Macmillan nih hitin a ṭial: “Kan lak i cheukhat nih tlawmpal ah van ah kan kai cang lai tiah kan ruahmi cu khulrang tuk in khua kan ruah caah a si kho men.” Hitin a ti chap: “Kan tuah a herhmi cu Bawipa rian ah kan rian i tamter kha a si.” Unaupa Macmillan cu a rian a tam peng. Lungtho tein phungchim rian ah aa tel. Khoikalei hmanh ṭan lo ruangah thong a tlami unaupa tampi kha thazaang peknak caanṭha a ngei. A tar hnu hmanhah Khrihfabu pumhnak ah zumhfek tein aa tel peng. Unaupa Macmillan nih a laksawng a hngah buin Jehovah rian ah a rian aa tamter peng caah zeitindah ṭhatnak a hmuh? 1966 i a thih hlante ah hitin a ti: “Ka zumhnak cu zeitikhmanh a der bal lo.” Kan dihlak caah zohchunh awk a ṭha tukmi lungput a si—a hleiin kan i ruahchanmi lengah harnak kan ton tikah a si!—Heb. 13:7.

16. Herbert Jennings le a nupi nih an i ruahchan lomi zei zuamcawhnak dah an ton? (Jeim 4:14)

¹⁶ Jehovah miphun tampi cu an i ruahchan lomi zawtnak hna an tong. Tahchunhnak ah, Unaupa Herbert Jennings b nih Ghana ram ah missionary in rian an ṭuannak ah a nupi he an i nuamhnak kong kha an kong ṭialmi ah a chim. Asinain a hnuah unaupa cu a zual ngaimi lungthinlei zawtnak a ngei. Unaupa Jennings nih Jeim 4:14 bia kha a cherhchan i a sining thar cu “kan i ruahchan lomi ‘thaizing’ kha a si” tiah a ti. (Rel.) Hitin a ti: “[Sii i thlop awkah] Ghana ram le kan dawtmi hawikom ṭha hna kha kaltak in Canada kir awkah kan timhtuah.” Jehovah nih Unaupa Jennings le a nupi kha an tonmi zuamcawhnak lakah zumhfek tein a rian ṭuan peng awkah a bawmh hna.

17. Unaupa Jennings kong nih zumtukhat unau pawl kha zeitindah ṭhatnak a hmuhter hna?

 ¹⁷ Unaupa Jennings kong ṭialmi ah a chimmi bia nih midang kha ṭhatnak tampi a pek hna. Unaunu pakhat nih hitin a ti: “Mah capar ka relmi nih ka lung a ka suk tuk. . . . Unaupa Jennings nih a zawtnak i thlop awkah a rian a kaltakmi nih ka sining cungah a tlarimi hmuhnak ngeih awkah a ka bawmh.” Cu bantukin unaupa pakhat nih hitin a ti ve: “Kumhra chung Khrihfa upa pakhat in rian ka ṭuan hnuah lungthinlei zawtnak ruangah mah tinvo sung kha ka kaltak. Ka lung a dong tuk i an kong ṭialmi capar pawl hmanh ka rel duh lo. . . . Asinain Unaupa Jennings i aa zuamnak cu ka caah thazaang petu taktak a si.” Mah nih kan i ruahchan lomi buaibainak hna kan ton tikah midang thazaang kan pek khawh hna ti kha a kan hngalhter. Kan i ruahchan bantukin thil a si lo hmanhah zumhnak le inkhawhnak langhternak ah zohchunh awk ṭha kan si kho.—1 Pet. 5:9.

18. Hmanthlak ah langhtermi bantukin Nigeria i nuhmei nu pakhat sinin zeidah na cawn khawh?

¹⁸ COVID-19 pulrai ti bantuk leiser ral nih Jehovah miphun tampi kha a hnorsuan hna. Tahchunhnak ah, Nigeria ram i nuhmei nu cu eidin tlawmpal te lawng an ngei. Zingkhat cu a fanu nih mah facang hi kan ngeihmi a dihnak a si i mah a dih cun zeidah kan ei lai tiah a hal. Mah tikah unaunu nih a fanu kha tangka le rawl kan ngei ti lo nain Zarephath khua i nuhmei nu kha kan i zohchunh awk a si, hmanung bik rawl a timhtuah i Jehovah kha lungthin dihlak in aa bochan tiah a ti. (1 Si. 17:8-16) Mah ni ah chun rawl zeidah kan ei lai ti hmanh an ruah hlanah zumtukhat unau pawl sinin bawmhnak thilri an hmu. Mah ah zarh hnih leng ei awk rawl a za in aa tel. Mah unaunu nih a fanu sin i a chimmi bia kha Jehovah nih a ka ngaihpiak ti kha a ruah awk ka hngal lo tiah a ti. A tak ti ahcun Jehovah kan i bochan tikah kan i ruahchan lomi thil hna  kan tonmi nih amah he a kan naihter khawh.—1 Pet. 5:6, 7.

19. Aleksey Yershov nih zei hremnak dah a ton?

¹⁹ Nai kum hna ah unau tampi cu an i ruahchan lomi hremnak hna an tong. Russia ah a ummi Unaupa Aleksey Yershov kong hi ruathmanh u. 1994 i tipil a in lioah cuka hmun i Jehovah miphun pawl cu zalonnak cheukhat an rak hmu. Asinain kum tlawmpal hnuah Russia i thil sining cu a rak i thleng. 2020 ah Unaupa Yershov inn cu palek nih an luhhnawh i thil an kawl, an ngeihmi thil tampi kha an chuh hna. Thla tampi hnuah cozah nih unaupa kha sualnak a ngei tiah sual an puh. Thil sining a chiatter chinmi mah sualpuhnak cu Baibal hlathlainak ah lungthawhnak a ngeimi bantukin kumkhat leng aa umtermi pa nih a thlakmi video cungah hram aa bunh! Mah cu rawinak taktak a si!

20. Unaupa Yershov nih Jehovah he an i pehtlaihnak kha zeitindah a fehter?

²⁰ Unaupa Yershov hremnak a tonmi nih ṭhatnak pakhatkhat a chuahter maw? A chuahter. Jehovah he an i pehtlaihnak cu a fek chinchin. “Ka nupi he atu le atu thla kan cam peng” tiah a ti. “Jehovah bawmhnak loin cun mah thil sining hi ka tawngtham kho lai lo ti kha ka hngalh.” Hitin a ti chap: “Pumpak hlathlainak nih lungdonghnak hna kha tawnghtham khawh awkah a ka bawmh. Hlanlio i zumhfekmi Jehovah salle kong kha ṭha tein ka ruah. Lungdai tein um peng le Jehovah i bochan peng cu zeitluk in dah a biapit ti a langhtermi Baibal tuanbia tampi a um.”

21. Hi capar in zei kong hna dah kan cawn?

²¹ Hi capar in zei kong hna dah kan cawn? Hi vawlei ah kan i ruahchan lomi buaibainak hna kan tong. Asinain Jehovah nih amah aa bochanmi a salle kha a bawmh peng hna. A bik in lakmi Baibal caang nih a langhter bantukin “miṭha nih harnak tampi a in tawn, sihmanhsehlaw harnak a inmi chung khan BAWIPA nih a khamh.” (Salm 34:19) Kan harnak cungah si loin Jehovah khamh khawhnak ṭhawnnak cung tu ah lungthin pe peng hna u sih. Mah tikah lamkaltu Paul bantukin hitin kan chim khawh lai: “Khrih nih ṭhawnnak a ka pekmi thawngin zeithil hmanh hung chuak hna sehlaw ka ton khawh ko hna.”—Fil. 4:13.