1, 2. (a) Zei a biapimi sining dah kan ngeih a hauh, zeicah? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

A KONGLAM pawl zeitindah kan tuaktan lai i a hmaanmi biakhiahnak tuahnak ah mah kha zeitindah kan hman lai ti kha kan cawn a hau. (Ptb. 3:21-23; 8:4, 5) A si lo ahcun Satan le a vawlei nih kan ruahnak kha fawi tein an hrawh lai. (Efe. 5:6; Kol. 2:8) A hmaanmi biakhiahnak tuah khawh awkah a konglam pawl kan hngalh a hau. Phungthlukbia 18:13 nih hitin a ti: “Bia na leh hlanah ngai hmasa, cuti na tuah lo ahcun na hruh a si hleiah bia na lehmipa zei i na rel lo zong a si.”

² Hi capar ah zeinihdah a konglam pawl hngalh awk le a hmaanmi biakhiahnak tuah awkah a harter khawh ti kha kan i ruah hna lai. Cun a konglam pawl tuaktan awkah a kan cawnpiakmi Baibal phunglam le tuanbia pawl zong kan i ruah hna lai.

3. Phungthlukbia 14:15 ah kan hmuhmi Baibal phunglam kha zeicah kan zulh a herh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

³ Tuchan ah Internet, TV le a dang thawngzamhnak hna in a  konglam tampi kan hmuh. Kan hawile sin zongin cakuat le a kong tampi kan hmuh men lai. A caan ahcun mah a konglam hna kha atu le atu kan hmuh men lai. Cucaah kan i ralrin a hau. Kan hawile cu a ṭhami tinhnak an ngei men ko lai nain a hmaan lomi a konglam pawl karhter awkah aa zuammi asiloah a hmaan loin a chimmi zong an um. Kan theihmi a konglam pawl tuaktan awkah zei Baibal phunglam nih dah a kan bawmh khawh? Phungthlukbia 14:15 nih hitin a ti: “Mi lungthin tlawm nih cun zei paoh kha a zumh, sihmanhsehlaw mifim nih cun a lamh ding kha ṭha tein a zoh.”

4. Kan relmi kong i thimnak ah Filipi 4:8, 9 nih zeitindah a kan bawmh khawh, a hmaanmi a konglam pawl hngalh cu zeicah a biapit tuk? (“ A Konglam Pawl Hngalh Awkah A Kan Bawmmi” timi rinli kulh ah zoh.)

⁴ A ṭhami biakhiahnak tuah khawh awkah zumhawk tlakmi a konglam pawl kan hngalh a hau. Cucaah rel dingmi a konglam pawl kan i thim tikah ṭha tein kan i ralrin a hau. (Filipi 4:8, 9 rel.) Zumhawk tlak lomi Internet site zohnak asiloah a karhmi biachawkvai pawl relnak ah kan caan kan sawksam awk a si lo. A hleiin zumhpialmi pawl nih an ruahnak an ṭialnak website kha kan hrial awk a si. Annih nih Pathian miphun kha an zumhnak derter le biatak in pialter an duh hna. Zumhawktlak lomi a konglam pawl nih a ṭhalomi biakhiahnak a kan tuahter khawh. A hmaan lomi a konglam cu ka cungah huham a ngei lai lo tiah zeitikhmanh ah ruat hlah.—1 Tim. 6:20, 21.

5. Israel mi nih a hmaan lomi zei kong dah an theih, mah cu an cungah zeitindah huham a ngeih?

⁵ A hmaan lomi tuanbia hna nih ṭihnungmi thil a chuahter khawh. Moses chan ah mingiatu 12 cu Biakammi Ram ah an kal. An rak kir tikah mingiatu pahra nih cun a chiatnak lei in an chim. (Nam. 13:25-33) A konglam pawl kha porh ngaiin an chim caah Jehovah miphun cu ṭihnak an hun ngei i an lung a dong. (Nam. 14:1-4) Mi nih zeicah cutin an lehrulh? Mingiatu tam deuh nih aa khat tein an chim caah an chimmi cu a hmaan tiah an ruahmi a si men lai. Cucaah a dang mingiatu pahnih nih Biakammi Ram he aa tlaiin a ṭhatnak in an chimmi kha an ngai duh lo. (Nam. 14:6-10) A konglam pawl hlathlai in Jehovah i bochan canah a hmaan lomi kong kha hrut ngaiin an zumh.

6. Jehovah miphun he aa tlaiin khuaruahhar a simi kong hna kan theih tikah zeicah kan lau awk a si lo?

⁶ Jehovah miphun he aa tlaimi kong kan theih tikah a hleiin kan i ralrin a hau. Kan ral Satan cu “kan unau hna, sual a puhtu” tiah auh a simi kha philhhlah. (Biat. 12:10) Jesuh nih dotu pawl nih an in ralchanh hna lai i “lih a phunphun an in puh hna” lai tiah  ralrin a kan pek. (Matt. 5:11) Mah ralrin peknak kha biapi ah kan chiah ahcun Jehovah miphun he aa tlaiin khuaruahhar a simi kong hna kan theih tikah kan lau lai lo.

7. Ca kan kuat hna hlanah kanmah le kanmah zei bia dah kan i hal awk a si?

⁷ Na hawile sinah cakuat a huammi na si maw? Na si ahcun lungthawh awk ngai a simi kong hna na theih asiloah na hmuh tikah thawngthanh colh na duh ko hna lai. Asinain ca na kuat hna hlanah hitin i hal: ‘Mah kong hi a hmaan taktakmi a si maw? A konglam pawl ka hngal taktak maw?’ A fiang lomi a si ahcun lihbia a karhtertu na si kho. Cucaah mah kong hi a hmaan maw, hmaan lo ti na hngalh lo ahcun kua hna hlah. Phiat ṭhan.

8. Hmun cheukhat ah ralchanhtu hna nih zeidah an tuah, i hngalh loin annih kha zeitindah kan bawmh khawh hna?

⁸ Khuaruat loin cakuat ṭih a nunnak a dang a ruang a um rih. Hmun cheukhat ahcun kan rianṭuannak kha khenkham a si. Cu bantuk ram hna ah dodaltu pawl nih kanmah tlerhkhonhnak caah le pakhat le pakhat lunghrinhnak kan i ngeih nakhnga a hmaan lomi kong hna kha an karhter men lai. A hmasa Soviet Union ah a cangmi kong kha ruathmanh. KGB tiah auhmi, a thlithup in rian a ṭuanmi palik pawl nih hruaitu unaupa cheukhat cu Jehovah miphun cungah zumhawktlak loin an um cang tiah biachawkvai an thlah. * Ngaihchiat awk ngai a simi cu unau tampi nih mah a hmaan lomi bia kha an zumh i Jehovah bupi kha an kaltak. Mi tampi cu a hnuah an kir ṭhan nain cheukhat cu an kir ti lo. An zumhnak rawhter awkah mah a hmaan lomi bia kha an awnh. (1 Tim. 1:19) Cu bantuk ṭih a nungmi thil kha zeitindah kan hrial khawh?  A chiatnak lei in chimmi asiloah zumhawk a tlak lomi konglam hna kha cohlang hlah. Na theihmi kong paohpaoh kha zum hlah. Mah canah a konglam pawl kha hlathlai.

9. Zeinihdah a hmaanmi a konglam pawl hngalh awkah a harter?

⁹ A caan ah kan theihmi kong hna cu a cheu lawng a hmaanmi a si men lai. A dang cu a dihlak in a hmaan men lai lo. Mah nih a hmaanmi biakhiahnak tuah awkah a harter khawh. A cheu lawng a hmaanmi thawngpang cu zumhawk a tlak lo. Cu bantuk thawngpang hna kha kan i hlenter khawh nakhnga lo zeidah kan tuah khawh?—Efe. 4:14.

10. Israel mi cheukhat nih an unau hna kha zeicah an doh hnik hna, zeinihdah doh lo awkah a bawmh hna?

¹⁰ Joshua chan ah Jordan Tiva i nitlaklei ah a ummi Israel mi hna tonmi thil in kan cawn khawh. (Josh. 22:9-34) Jordan tiva in nichuahlei ah a ummi Israel mi nih tiva pawngah biakṭheng nganpi pakhat an sak timi thawng an theih. Mah kong cu a hmaan ko nain an theihmi dihlak cu a hmaan lo. Nitlaklei ah a ummi Israel mi nih nichuahlei ah a ummi an unau hna nih Jehovah an doh tiah an ruah caah doh an timh hna. (Joshua 22:9-12 rel.) Asinain an doh hna hlanah a konglam pawl hngalh awkah nitlaklei i Israel mi hna nih pa cheukhat kha an thlah hna. Zeidah an hngalh? Nichuahlei ah a ummi Israel mi nih a hmaan lomi pathian hna sin raithawi awkah biakṭheng an sakmi a si lo. Jehovah an biak kha mikip hngalhternak ca tu ah an sakmi a si. Isreal mi nih an unau pawl an doh hna hlanah a konglam vialte hngalh awk an i zuam caah an i nuam tuk lai.

11. (a) Mephibosheth cu a ding loin zeitindah pehtlaih a s? (b) David nih Mephibosheth kha zeitindah ding tein a pehtlaih khawh?

¹¹ Kan kong he aa tlaiin mi nih a cheu lawng a hmaanmi bia an chim caah kan lung a fah caan a um men ko lai. Mephibosheth cu, cu bantuk thil a rak tong. A pu Saul nih a ngeihmi hmun vialte kha siangpahrang David nih siang ngaiin a pek. (2 Sam. 9:6, 7) Asinain a hnuah David nih Mephibosheth kong he aa tlaiin a kong chia a theih. A theihmi kong cu a hmaan maw, hmaan lo ti kha hlathlai loin Mephibosheth ngeihmi thil vialte kha a chuh dih ṭhan. (2 Sam. 16:1-4) A hnuah i bia an i ruah tikah David nih a tuahsernak a palh kha a hngalh. Cucaah Mephibosheth kha thilri cheukhat a pek ṭhan. (2 Sam. 19:24-29) David nih a tling lomi thawngpang kha khulrang in lehrulh canah a konglam vialte hngalh dih dingin i zuam sehlaw Mephibosheth cungah cu bantuk a ding lomi thil a tlung hnga lo.

12, 13. (a) Jesuh nih a kong he aa tlaiin a hmaan loin mi nih an chim tikah zeidah a tuah? (b) Pakhatkhat nih kan kong a hmaan loin an chim tikah zeidah kan tuah khawh?

¹² Mi pakhat nih a hmaan loin na kong a chim tikah zeidah na tuah khawh? Mah bantuk thil sining kha Jesuh le Tipil petu Johan nih an rak ton. (Matthai 11:18, 19 rel.) Jesuh nih zeidah a tuah? Mah kong cu a hmaan lo tiah mi nih an hngalh nakhnga a caan le a thazaang vialte kha a hmang lo. Mah canah a konglam pawl hlathlai awkah a forh hna. A tuahmi le a cawnpiaknak ah lungthin pe hna seh ti a duh. Jesuh nih hitin a ti hna: “Fimnak cu a theitlai nih khan a hmaan tiah a langhter ko.”—Matt. 11:19.

¹³ Jesuh sinin a sunglawi tukmi kong kan  cawn khawh. A caan ah mi nih kan kong he aa tlaiin a ding loin asiloah a chiatnaklei in an chim men lai. Mah nih kan min a chiatter lai kha kan phang men lai. Kan nunning in zei bantuk minung dah kan si ti kha kan langhter khawh. Jesuh sinin kan cawn bantukin a ṭhami kan tuahsernak nih a cheu lawng a hmaanmi le a hmaan lomi sualpuhnak hna a palh ti kha a langhter khawh.

14, 15. Zeicah kanmah hngalhthiamnak kha kan i bochan awk a si lo?

¹⁴ Zumhawktlakmi a konglam pawl hngalh cu a har kho ti kha kan hngalh. A dang buaibainak pakhat cu kanmah tlinlonak a si. Zumhfek tein Jehovah kan biaknak hi kum tampi chung a si cang ah tah zeitin? Ṭha tein khuaruah khawhnak le tuaktan khawhnak kan ngei men lai. A ṭhami biakhiahnak kan tuah khawh caah midang nih an kan upat men lai. Asinain mah cu kan caah rap a si kho.

¹⁵ Kanmah ngeihmi hngalhthiamnak kha kan hun i bochan khawh. Kan lungduhnak le kan intuarnak nih kan ruahnak kha a hun uk khawh. A konglam vialte kan hngalh dih lo hmanhah thil sining pakhat kha kan hngalhthiam tiah kan hun ruah men lai. Mah cu ṭih a nung tuk. Baibal nih kanmah hngalhthiamnak i bochan lo awkah fiang tein ralrin a kan pek.—Ptb. 3:5, 6; 28:26.

16. Mah tahchunhnak ah rawldawr ah zei thil dah a cang, Tom nih zeitindah a ruah?

¹⁶ Tahchunhnak ah, voikhat cu zanlei ah Khrihfa upa Tom cu rawldawr ah a kal i cuka ah Khrihfa upa a si vemi John cu a nupi a si lomi nu pakhat he an ṭhutṭimi kha a hmuh hei ti u sih. Annih cu nuam tein caan a hmangṭimi an lo. An nihmi le pakhat le pakhat an i kuhmi kha Tom nih a hmuh. Mah tikah a thin a phang tuk i hitin khua a ruat:  ‘John le a nupi cu an i ṭhen cang i maw a si hnga? An fale tah zeitindah an si hnga?’ Hi bantuk thil sining kha Tom nih a hlan zongah a hmuh bal. Tom hei si law zetindah na um lai?

17. Mah tahchunhnak ah Tom nih a hnuah zeidah a hngalh, mah in zeidah kan cawn khawh?

¹⁷ Asinain hngak rih. Tom nih John cu a nupi cungah zumhawktlak tein a um lo tiah a ruah ko nain a konglam vialte a hngal dih maw? Mah zanlei i tlai deuh ah Tom nih John a chawnh tikah mah minu cu lamhlapi in a rak tlawngmi John a farnu a si ti kha a hngalh. John le a farnu cu an i hmuh lonak kum tampi a si cang. A farnu cu caan tlawmpal lawng a ngeih caah John nih dawr ah rawl a danghmi a si. John a nupi cu aa manh lo caah an sinah aa tel kho lo. Tom nih a ruahnak kha midang sinah a chim lo caah aa nuam tuk lai. Mah in zeidah kan cawn khawh? Jehovah kan biaknak cu zei can a si cang hmanhah a hmaanmi biakhiahnak kan tuah khawh nakhnga a konglam vialte kan hngalh hmasa a hau.

18. Zeinihdah unau cungah a ṭhalomi ruahnak a kan ngeihter khawh?

¹⁸ Thil sining pakhat ah ṭha tein kan hngalh lomi unau pakhat aa tel tikah ṭha tein tuaktan awkah a har kho. Kan i dannak kong kha kan ruah peng ahcun kan unau cungah lunghrinnak kan hun ngei kho. A hnuah mah pa i a kong chia kan theih tikah mah cu a hmaan timi langhtertu a um lo hmanhah mah kha zumh kan duh men lai. Zeidah kan cawn khawh? Unau pawl cungah a ṭhalomi intuarnak kan ngeih ahcun mah nih a konglam tuaktan loin a palhmi biakhiahnak a kan tuahter khawh. (1 Tim. 6:4, 5) Nahchuahnak ti bantuk a ṭhalomi intuarnak kha kan lungthin chungah kan umter awk a si lo. Jehovah nih unau pawl dawt awk le lungtak in ngaihthiam awkah a kan duhpiak ti kha zeitikhmanh ah philh hlah.—Kolose 3:12-14 rel.

19, 20. (a) A konglam pawl hmaan tein tuaktan khawh awkah zei Baibal phunglam nih dah a kan bawmh khawh? (b) A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

¹⁹ Tuchan ah zumhawktlakmi a konglam hmuh le hmaan tein tuaktan cu a har tuk. Zeicah? A kong tam deuh cu an tling lo asiloah a cheu lawng a hmaan, cun kannih cu mitlinglo kan si. Zeinihdah a kan bawmh khawh? Baibal ah phunglam pawl kan hmuh. Tahchunhnak ah, phunglam pakhat nih a konglam pawl ṭha tein hngalh hlanah lehrulh cu hruh a si tiah a ti. (Ptb. 18:13) A dang phunglam pakhat nih a hmaan, hmaan lo tuaktan hlanah theihmi vailte kan zumh awk a si lo tiah a ti. (Ptb. 14:15) Jehovah kan biaknak cu zei can a si hmanhah kanmah hngalhthiamnak lawng kha kan i bochan kho lo. (Ptb. 3:5, 6) A hmaanmi le a ṭhami biakhiahnak tuah khawh awkah zumhawk a tlakmi a konglam pawl kan hman ahcun Baibal phunglam nih a kan huhphenh lai.

²⁰ Thil sining taktak hngalh awkah kan i harhnak a dang a ruang a um men lai. Minung nih cun kan hmuh khawhmi cungah hrambunh in biakhiahnak kan tuah colh tawn. Cu bantuk palhnak a kan tuahter khomi thil sining le mah kha zeitindah kan hrial khawh ti kha a hnu capar ah kan i ruah hna lai.