1, 2. (a) Naboth le a fapale nih zei bantuk dinlonak dah an rak ton? (b) Hi capar ah zei sining pahnih dah kan i ruah hna lai?

A ṬHA lomi pa pahnih nih mipa pakhat cu a ngan tukmi sualnak a tuah tiah sual an puh. An chimmi cu lihbia a si. Asinain mah pa cu sualnak a ngei tiah an ti i thih dan an pek. Sualnak a ngei lomi mah pa le a fapale thi lakin lung in an chehmi hna kha dinnak a duhmi hna nih an zoh tikah zeitindah an um lai khi ruathmanh. Mah cu tuanbia sawhsawh men a si lo. Israel Siangpahrang Ahab nih a uk lioah a rak nungmi zumhfekmi Jehovah sal Naboth nih a rak ton taktakmi a si.—1 Si. 21:11-13; 2 Si. 9:26.

² Hi capar ah Naboth nih a tonmi kong kan i ruah hna lai. Cun kumzabu pakhatnak lioah palhnak nganpi a rak tuahmi, zumhfekmi Khrihfa upa pakhat kong zong kan i ruah hna lai. Dinnak he aa tlaiin Jehovah hmuhnak ngeih  kan duh ahcun toidornak le lungtak tein ngaihthiam duhnak lungput zeitluk in dah ngeih a herh ti kha kan i ruah hna lai.

3, 4. Naboth cu zei bantuk minung dah a si, Siangpahrang Ahab sinah a mitsur dum kha zeicah a rak zuarh lo?

³ Israel mi tam deuh nih Siangpahrang Ahab le miṭhalo a simi, a nupi Jezebel hnu an zulh lio caan ah Naboth cu Jehovah cungah zumhfek tein a um. Annih nih a hmaan lomi pathian Baal kha an biak i Jehovah le a nawlbia kha zei ah an rel lo. Asinain Naboth nih cun amah nunnak nakin Jehovah he an i pehtlaihnak kha a rak sunsak deuh.

⁴ 1 Siangpahrang 21:1-3 rel. Naboth mitsur dum kha cawk awk asiloah a ṭha deuhmi mitsur dum in thlen awkah Ahab nih a hal tikah Naboth nih a rak al. Zeicah? Naboth nih upatnak tein hitin a rak ti: “Ka pupa hna ro na sin i kaan pek hnga cu BAWIPA nih ka kham ko seh.” Israel mi nih an pupa ro kha zungzal ca in zuar lo ding timi Jehovah phunglam kha Naboth nih a zulh caah Siangpahrang Ahab kha a rak almi a si. (Lev. 25:23; Nam. 36:7) Cucaah Naboth cu Jehovah bantuk hmuhnak a ngei ti cu a fiang ko.

5. Jezebel nih Naboth mitsur dum a lak khawh nakhnga zeidah a tuah?

⁵ Naboth nih a mitsur dum a zuar duh lo caah Siangpahrang Ahab le a nupi nih ṭihnungmi thil an rak tuah. Mah mitsur dum kha an ngeih khawh nakhnga Siangpahrangnu Jezebel nih Naboth nih a tuah lomi sualnak kha a tuah tiin pa pahnih kha sual a puhter hna. Mah ruangah Naboth le a fapale cu thah an rak tong. Mah dinlonak kha Jehovah nih zeitindah a rak tawnghtham?

6, 7. Jehovah nih dinnak a duh kha zeitindah a langhter, mah cu Naboth a chungkhar le a hawile caah zeicah hnemtu a si?

⁶ Ahab ton awkah Jehovah nih Elijah kha a rak thlah colh. Elijah nih Ahab cu lainawng le mifir na si tiah a ti. Jehovah nih zeitindah biakhiahnak a tuah? Naboth le a fapale thah an si bantukin Ahab, a nupi le a fapa le zong thah an si ve lai.—1 Si. 21:17-25.

⁷ Ahab tuahmi thil ṭihnung ruangah Naboth a chungkhar le a hawile cu an ngaih a chia tuk. Asinain Jehovah nih mah dinlonak kha a hmuh i a rak tawnghtham colh. Mah cu an caah hnemtu taktak a si lai. Asinain a hnuah a cangmi thil cu an i toidornak le Jehovah cung an i bochannak ah hneksaknak a si kho men.

8. Jehovah bia kha Ahab nih a theih tikah zeitindah a lehrulh, a phichuak cu zeidah a si?

⁸ Jehovah biakhiahnak kha Ahab nih a theih tikah “a puan kha a thleh hna i a tak cungah puanchia aa hruk i rawl a ul i lungpur ngaiin aa chawk.” Ahab nih amahle amah kha aa ṭhum. A phichuak cu zeidah a si? Jehovah nih Elijah sinah  hitin a ti: “Ahab nih ka hmaiah lungṭhum ngaiin a um kha na hmu ko lo maw? Ka hmaiah a lung a ṭhumh caah ṭhatlonak kha amah chan ah hin cun ka tlunter lai lo; sihmanhsehlaw a fapa chan ah a innchungkhar cungah hin ṭhatlonak kha ka tlunter lai.” (1 Si. 21:27-29, 2 Si. 10:10, 11, 17) ‘Minung lungthin a hneksak’ i kan sining vialte a hmu khotu Jehovah nih Ahab cungah zaangfahnak a langhter.—Ptb. 17:3.

9. Toidornak nih Naboth a chungkhar le a hawile kha zeicah a huhphenh khawh hna?

⁹ Ahab a thih hlan tiang a chungkhar cu dantat an si lai lo ti kha Naboth a chungkhar le a hawile nih an theih tikah Pathian an zumhnak cu hneksak a si kho men. Asinain toidornak nih an zumhnak kha huhphenh awkah a bawmh hna lai. Zeicah? An i toidor ahcun Jehovah kha an biak zungzal lai i Pathian nih a ding loin thil a tuah lai lo ti kha an zumh lai. (Deuteronomi 32:3, 4 rel.) Jehovah nih a dingmi pawl a thawhter ṭhan hna tikah Naboth, a fapale, a chungkhar hna nih a tlingmi dinnak an hmuh lai. (Job 14:14, 15; Johan 5:28, 29) “Pathian nih kan tuahmi thil paohpaoh hi, a thli tein kan tuahmi si hna seh, a ṭha kan tuahmi si hna  seh, a chia kan tuahmi si hna seh, bia a ceih dih hna lai” ti kha aa toidormi nih cun an hngalh. (Pct. 12:14) Jehovah nih cun kan hngalh lomi a kong vialte kha ruat in bia a ceih. Cucaah toidornak nih Jehovah kan zumhnak tlau lo awkah a kan huhphenh.

10, 11. (a) Zei bantuk thil sining hna nih dah dinnak kan hmuhning kha a hneksak khawh? (b) Toidornak nih zeiti lam in dah a kan huhphenh khawh?

¹⁰ Na hngalhthiam lomi asiloah na hna a tlak lomi biakhiahnak kha Khrihfa upa nih an tuah tikah zeitindah na lehrulh lai? Tahchunhnak ah, nangmah asiloah na dawtmi pakhatkhat nih Jehovah rian ah nan hmuhmi tinvo kha nan sungh ahcun zeidah na tuah lai? Na innchunghawi, na fapa asiloah na fanu, na hawikom ṭha kha buchung chuah dingin Khrihfa upa nih biakhiahnak an tuahmi kha na lung a tlin lo tikah zeidah na tuah lai? Sualnak a tuahmi cungah ningcang loin zaangfahnak an langhter tiah na zumh ah tah zeidah na tuah lai? Mah thil sining hna nih Jehovah le a bupi lam a hruaining kan zumhnak kha a hneksak khawh. Mah thil sining lak i pakhatkhat cu na caah hneksaknak a si ahcun toidornak nih zeitindah aan huhphenh lai? A kong pahnih in i ruah hna u sih.

¹¹ Pakhatnak ah, kan i toidor ahcun a kong dihlak kan hngal lo ti kha kan cohlan lai. Thil sining kha kan hngalh dih tiah kan ruah hmanhah minung lungthin cu Jehovah lawng nih a hngalh khawh. (1 Sam. 16:7) Mah kong i cinkennak nih toidor tein um awk, ri kan ngeihnak cohlan awk le kan hmunning thlen awkah a kan bawmh lai. Pahnihnak ah, dinlonak hna kha Jehovah nih a remh hlan tiang lungsaunak le nawlngaihnak langhter buin hngah awkah toidornak nih a kan bawmh lai. Baibal nih hitin a ti: “Pathian na ṭih ahcun zeizong vialte a ṭha dih ko lai. Sihmanhsehlaw miṭhalo mi hna caah cun a ṭha dih ko lai lo, an nunnak cu . . . a liam zau ding an si.” (Pct. 8:12, 13) Toidornak nih kanmah he, midang he ṭhatnak a kan hmuhter lai.—1 Peter 5:5 rel.

12. Zei kong dah kan i ruah hna lai, zeicah?

¹² Siria ram, Antiok khua i kumzabu pakhatnak Khrihfa hna cu toidornak le lungtak tein ngaihthiamnak he aa tlaiin hneksaknak an rak tong. Mah kong nih ngaihthiamnak he aa tlaimi kan lungput kha i check awk, ngaihthiamnak le Jehovah dinnak aa pehtlaihning kha hngalhthiam awkah zeitindah a kan bawmh khawh ti kha i ruah hna u sih.

13, 14. Lamkaltu Peter nih zei rian dah a hmuh, ralṭhatnak kha zeitindah a rak langhter?

¹³ Lamkaltu Peter cu kumzabu pakhatnak ah mi nih ṭha tein an hngalhmi Khrihfa upa pakhat a si. Anih cu Jesuh hawikom ṭha a si i a biapimi rian hna zong pek a rak si. (Matt. 16:19) Tahchunhnak ah, AD 36 ah Peter cu Kornelias le a chungkhar sinah phungchim dingin rian pek a rak si. Zeicah mah cu a hleikhunmi rian a  si? Kornelias cu Judah miphun a si lomi, cuarpar tan lomi Jentail mi a si caah a si. Kornelias le a chungkhar nih thiang thlarau an hmuh tikah Peter nih annih cu Khrihfa si awkah tipil an ing kho ti kha a hngalh. Peter nih hitin a ti: “Hi mi hna nih hin Thiang Thlarau cu kanmah nih kan rak hmuh bantukte khan an hmuh ve. Cucaah cun ti in tipilnak in awkah aho nih an dawn kho hna hnga maw?”—Lam. 10:47.

¹⁴ AD 49 ah lamkaltu hna le Jerusalem khua i Khrihfa upa hna cu Jentail mi Khrihfa hna nih an cuarpar an i tan a hau maw, hau lo timi biakhiah awkah an i tong. Mah meeting ah cuarpar tan lomi Jentail mi hna nih thiang thlarau an hmuhnak kong kha Peter nih ralṭha ngaiin a chimh hna. Peter chimmi bia nih kumzabu pakhatnak i uktu bu kha biakhiahnak tuah khawh awkah a bawmh hna. Peter nih a konglam kha ral ṭha tein a chim caah Judah mi le Jentail mi Khrihfa hna cu an i lawm tuk ko lai. Zumhnak lei ah patling a simi Peter kha fawi tein an zumh ko lai.—Heb. 13:7.

15. Siria ram, Antiok khua i a um lioah Peter nih zei palhnak dah a rak tuah? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

¹⁵ Jerusalem i an tuahmi meeting a dih hnu tlawmpal ah Peter cu Siria ram, Antiok khua ah a tlawng. Cuka i a um chungah Jentail mi unau pawl he caan an rak hmangṭi. Unau pawl cu Peter hmuhtonak le hngalhnak in ṭhatnak an hmu lai ti cu a fiang ko. Asinain Peter nih anmah he hmunkhat i rawl eiṭi kha ruahlopi in a ngol tikah an khuaruah a har lai i an lung zong a fak ko lai. A dang Judah mi hna le Barnabas zong Peter bantukin um ve awkah Peter cu an cungah huham a ngei. Khrihfabu a ṭhencheuter khomi cu bantuk palhnak ngan kha zeicah mah Khrihfa upa nih a rak tuah? Khrihfa upa chimmi asiloah tuahsernak nih kan lung a fahter ahcun kan caah bawmtu a si khomi Peter palhnak in zeidah kan cawn khawh?

16. Peter cu zeitindah cawnpiak a rak si, zei biahalnak hna dah a chuak?

¹⁶ Galati 2:11-14 rel. Peter cu minung ṭihnak rap ah a rak tla. (Ptb. 29:25) Jentail mi hna he aa tlaiin Jehovah hmuhning kha Peter nih a hngalh. Asinain Jerusalem Khrihfabu i cuarpar tanmi Khrihfa pawl hmuhnak kha Peter nih a rak ṭih. Cucaah lamkaltu Paul nih Peter cu a rak mawhchiat. Zeicah? AD 49 ah Jerusalem i tuahmi meeting ah Peter nih Jentail mi hna caah huhphenhnak bia a rak chimmi kha a theih caah a si. (Lam. 15:12; Gal. 2:13) Peter cungah a thin a hungmi Jentail mi Khrihfa hna nih zeitindah an lehrulh? Mah kha tlukrilhnak ah an hmang maw? Peter tah a palhnak ruangah a rian a rak sung maw?

17. Jehovah ngaihthiamnak thawngin Peter nih zei ṭhatnak dah a hmuh?

¹⁷ Peter nih Paul cawnpiaknak kha toidor  tein a rak cohlan. Peter nih a hmuhmi tinvo sung hna a sung tiah Baibal nih a chim lo. A tak ti ahcun Baibal ah telh dingmi cakuat pahnih kha a hnuah thiang thlarau forhfialnak in a rak ṭial. A cakuat pahnihnak ah, Paul kha “kan hawi le kan unau” ti hmanhin a rak auh. (2 Pet. 3:15) Peter tuahmi palhnak nih Jentail mi Khrihfa hna kha an lung a fahter ko hna lai. Asinain Khrihfabu lu a simi Jesuh nih Peter cu a rak hman ṭhiamṭhiam ko. (Efe. 1:22) Unau pawl nih Peter an ngaihthiamnak thawngin Jesuh le a Pa kha i zohchunh awk caanṭha an ngei. Mitlinglo a simi unau pakhat palhnak ruangah ahohmah nih an i tlukrilhter lo.

18. Zei bantuk caan ah dah dinnak he aa tlaimi Jehovah hmuhnak kha naa zohchunh a herh men lai?

¹⁸ Kumzabu pakhatnak i Khrihfabu ah a tlingmi Khrihfa upa an um lo bantukin tuchan Khrihfabu zongah a tlingmi Khrihfa upa ahohmanh an um lo. Baibal nih “kan dihlak hin palhnak kan tuah cio tawn” tiah a ti. (Jeim 3:2) Mah cu kan hngalh ko nain unau pakhat tlinlonak nih kanmah theng a kan hnorsuan tikah kan caah zuamcawhnak a si kho. Cu bantuk thil sining ah dinnak he aa tlaimi Jehovah hmuhnak kha kan langhter lai maw? Tahchunhnak ah, Khrihfa upa pakhat nih miphun thleidannak aa telmi a phi a pek ahcun zeitindah na lehrulh lai? Khrihfa upa pakhat nih ruat set loin a chimmi bia ruangah na thin a hun ahcun mah kha tlukrilhnak ah na hmang lai maw? Mah unaupa cu Khrihfa upa si awkah aa tlak lo tiah biachahnak tuah colh loin Khrihfabu lu a simi Jesuh tu kha lungsau tein na hngak lai maw? Mah unaupa i a palhnak kha si loin kum tampi chung zumhfek tein Pathian rian a ṭuanmi tu ah khan na lungthin na pe lai maw? Na lung aan fahtermi mah unaupa cu Khrihfa upa rian a ṭuan peng rih asiloah rian tam deuh hmanh a hmuh chap ahcun na lawmhpi lai maw? Lungtak tein ngaihthiamnak nih dinnak he aa tlaimi Jehovah hmuhnak na ngeih kha na langhtermi a si.—Matthai 6:14, 15 rel.

19. Zei tuah awkah dah bia kan khiah ding a si?

¹⁹ Dinnak kan duh caah Satan le hi chan ṭhalo ruangah a chuakmi dinlonak vialte Jehovah nih a hrawh dih lai caan kha kan i ngaih tuk. (Isa. 65:17) Mah ni a phak hlan tiang dinlonak kan ton tikah a konglam dihlak kan hngal lo ti kha toidor tein cohlang hna u sihlaw kan cungah palhnak a tuahtu kha lungtak tein ngaithiam hna u sih. Cutin kan tuah ahcun dinnak he aa tlaimi Jehovah hmuhning kha kan i zohchunh tinak a si.