1, 2. (a) Elifaz le Bildad nih Pathian biak awkah kan i zuamnak he aa tlaiin zeitindah an chim? (b) Mah kong he aa tlaiin Jehovah nih zeidah a chim?

A LUANCIA kum tampi lioah pa pathum nih zumhfekmi Pathian sal Job kha bia an rak ruah. An lak i pakhat a simi, Teman mi Elifaz nih Job kha hitin biahalnak cheukhat a rak tuah: “Minung hi Pathian caah san a tlai khomi an um hnga maw? A fimmi hmanh hi Pathian ca i san a tlaimi an um hnga maw? Na din ah, na dinnak nih cun Lianngan Bik cu zeital a bawm maw? Na ziaza cu soi awk um lo a si ah tah, cu nih cun zeital a ṭhathnem maw?” (Job 22:1-3) Elifaz nih minung cu Pathian caah zeihmanh an si lo tiah a rak ruah. Cun a dang pakhat Shuhi mi Bildah zong nih Pathian hmaiah a dingmi minung ahohmanh an um kho lo tiah a ti ve.—Job 25:4 rel.

² Zumhfek tein Jehovah biak awkah kan i zuammi cu san a tlai lo tiah Elifaz le Bildad nih Job kha ruahter an duh. Kannih cu Pathian caah pelep, tholung le cangcel bantuk men kan si tiah mah pa hna nih an ti. (Job 4:19; 25:6) Mah cu an i toidor caah cutin an chimmi a si maw? (Job 22:29) Jehovah cu  a lianngan tukmi a si i amah he tahchunh ahcun kannih cu zeihmanh kan si lo ti cu a hmaan ko. Tlangpar in asiloah vanlawng cungin khua kan cuanh tikah minung cu zeitluk in dah kan hmet i zeihmanh kan si lo ti kha kan hmuh khawh. Asinain mah cu Jehovah biaknak le Pennak rian ca i kan i zuamnak he aa tlaiin tah Jehovah hmuhning a si maw? A si lo. Jehovah nih Elifaz, Bildad le a pathumnak pa Zofar kha lihbia nan chim tiah a ti hna. Asinain Job cungah cun a lung a tling i “ka sal” tiah a auh. (Job 42:7, 8) Cucaah mitlinglo a simi minung cu “Pathian caah san a tlai khomi” kan si ti kha kan zumh khawh.

3. Jehovah biak awkah kan i zuamnak he aa tlaiin Elihu nih zeidah a chim? Mah cu zeidah a chimduhmi a si?

³ Job le pa pathum bia an i ruahmi kha mino Elihu nih a ngaih hna. An bia a dih hnuah Elihu nih Jehovah kong he aa tlaiin Job kha hitin a hal: “Na din a si ah, amah cu zei ṭhatnak dah na pek? Asiloah, na kut in amah nih a hmuhmi zeidah a um?” (Job 35:7) Mah cu Pathian biak awk i kan i zuamnak cu san a tlai lo tiah a chimduhmi a si maw? A si lo. Jehovah nih a dang pa pathum a rak chimhhrinh hna bantukin Elihu kha cu a chimhrin lo. Amah kan biaknak hi Jehovah nih a herhmi a si lo tiah Elihu nih a chimduhmi a si. Zeicatiah Jehovah cu a tlingmi a si. Jehovah kha rumter deuh awk le ṭhawnter deuh awkah kanmah nih kan tuahmi zeithil hmanh a um lo. A tak ti ahcun kan ngeihmi a ṭhami sining hna le thilti khawhnak hna cu Pathian sinin a rami an si i mah kha zeitindah an hman ti kha Pathian nih a kan zoh.

4. Midang cungah zaangfahnak kan langhtermi kha Jehovah nih zeitindah a hmuh?

⁴ Jehovah nih amah a biami hna cung i kan langhtermi dawtnak kha amah cungah kan langhtermi bantukin a hmuh. Phungthlukbia 19:17 ah hitin kan hmuh: “Misifak cungah zaangfahnak na ngeih ahcun BAWIPA kha chaw na coih bantuk a si. BAWIPA nih tling tein aan cham lai.” Midang cungah zaangfahnak kan langhter fatin Jehovah nih a hngalh. Jehovah cu van le vawlei Sertu a si ko nain kan tuahsernak hna kha amah nih cham ṭhan dingin a hmuh i a ṭha tukmi laksawng tampi a kan pek. Mah kha Pathian Fapa Jesuh nih a rak hngalh.—Luka 14:13, 14 rel.

5. Atu zei biahalnak dah kan i ruah hna lai?

⁵ Hlanlio ah Jehovah nih profet Isaiah kha amah aiawhtu si awk le a hleikhunmi lam in a rian ṭuan awkah a rak sawm. (Isa. 6:8-10) Isaiah nih mah sawmnak kha lungtho tein a rak cohlan i hitin a chim: “Keimah ka kal lai! Ka thlah tuah.” Tuchan zongah Jehovah nih a rian ṭuan awkah zumhfekmi minung pawl kha tinvo a pek hna. Jehovah salle tampi nih Isaiah bantuk lungput an  ngeih kha an langhter ve. Annih nih lam tampi in le hmun dangdang ah Jehovah rian ṭuan awk, a harmi thil sining le zuamcawhnak hna tawnghtham awkah lungtho tein an cohlan. Asinain pakhatkhat nih hitin a chim men lai: ‘Pakhat cio i kan tuahsernak cu san a tlai taktak hnga maw? Keimah ka ṭuan zong, ṭuan lo zongah Jehovah nih a rian liim awkah a tuah ko lai, a si lo maw?’ Nang tah cutin na ruat bal maw? Mah biahalnak hna i a phi hngalh awkah hlanlio Jehovah salle Deborah le Barak chan i thil sining nih zeitindah a kan bawmh khawh ti kha i ruah hna u sih.

6. Zeicah Jabin ralkap nih Israel mi kha fawi tein tei khawh ding a lawh?

⁶ Barak cu Israel mi ralkap haotu pakhat a si i Deborah cu profet nu a si. Kanaan siangpahrang Jabin nih Israel mi kha kum 20 chung “fakpi in a hrem” hna. Jabin ralkap cu ṭih a nung tukmi le a puarhrang tukmi an si caah Israel mi khuate hna cu an ṭih tuk i innleng hmanh an chuak ngam lo. Jabin ralkap cu thir vainam aa bunhmi raltuknak rangleng 900 an ngei, asinain Israel mi cu raltuknak caah aa tlakmi hriamnam le ralthuam an ngei lo.—Biac. 4:1-3, 13; 5:6-8. *

7, 8. (a) Jehovah nih Barak kha a hmasa bik ah zei lamhruainak dah a pek? (b) Israel mi nih Jabin ralkap kha zeitindah an tei hna? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁷ Jabin ralkap he tahchunh tikah Israel mi cu a tha a dermi le fawi tein tei khawh ding an lo. Asinain Jehovah nih profet nu Deborah hmangin Barak kha hitin nawl a pek: “Va kal law, Tabor Tlang ah na mi hna cu va pum hna, Naftali phun le Zebulun phun chungin thonghra va la hna, cun Jabin ralbawi bik Sisera cu a rangleng hna le a ralkap hna he nangmah kha Kishon tiva pawng i rak in doh awkah, ka hnuh lai i amah cu nangmah kut chungah kaan pek lai.”—Biac. 4:4-7.

⁸ Mah thawng cu a thang colh i mah lungtho tein aa pemi pa 10,000 cu Tabor Tlang ah an i pum. Barak nih Jehovah lamhruainak ningin a tuah colh. (Biaceihtu 4:14-16 rel.) Taanakh khua i an i doh lioah ruahlopi in ruah fakpi in a hung sur i a romi raltuknak hmun cu nawncek ah aa thleng. Mah nih Israel mi kha ṭhatnak a pek hna. Barak nih Sisera ralkap kha Harosheth tiah auhmi hmun tiang meng 15 chung a dawi hna. Hmun pakhat an phak tikah Sisera raltuknak rangleng cu nawncek lakah a taap. Cucaah a rangleng in a chuak i Kedesh khua pawng i Zaanannim leiah a tli. Cuka ah Sisera cu Jael timi nu pakhat thlam ah aa thup. A baat tuk caah aa hngilh colh. Aa hngilh lioah Jael nih ralṭha ngaiin a rak thah. (Biac. 4:17-21) Jehovah nih Israel mi kha an ral pawl tei awkah a rak bawmh hna. *

9. Sisera dohnak kong he aa tlaiin Biaceihtu 5:20, 21 in zeidah kan hngalh?

⁹ Biaceihtu dal 4 le 5 kha kan hlathlaiṭi awk a si, dal pakhat ah aa tel lomi a kong a dikthliar kha a dang pakhat ah aa tel. Tahchunhnak ah, Biaceihtu 5:20, 21 nih hitin a  ti: “Vancung khin arfi nih an run tuk, an lam khin Sisera cu a run tuk. Kishon tiva nih a fenh hna.” Mah cu vancungmi nih Israel mi kha an bawmh hna tiah a tinak maw a si, asiloah arfi an zuang tiah a timi dah a si? Baibal nih zeihmanh a chim lo. Asinain raltuknak rangleng 900 kha fawi tein an kal khawh nakhnga lo aa tlakmi a caan le a hmun ah ruah fakpi in a surmi cu Jehovah bawmhnak a si lo ah zeidah a si lai? Israel mi nih Jehovah bawmhnak thawngin teinak an hmuh tiah Biaceihtu 4:14, 15 ah voithum tiang kan hmuh. Cucaah teinak an hmuhmi ruangah mah lungtho tein aa pemi Israel mi 10,000 nih minṭhatnak an i lak kho lo.

10, 11. Meroz timi cu zeidah a si? Zeicah chiatserh a si?

¹⁰ Lungthawh awk ngai a simi a kong pakhat kha atu i ruah hna u sih. Isael mi nih teinak an hmuh hnuah Deborah le Barak nih Jehovah thangṭhatnak hla kha hitin an rak sak: “Meroz cu chiatserh tuah, tiah BAWIPA vancungmi nih a ti, a chungah a ummi hna cu fakpi in chiatserh tuah hna, Zeicahtiah BAWIPA bawmh awkah an ra lo, a ṭhawngmi doh ah khan BAWIPA kha bawmh awkah an ra lo.”—Biac. 5:23.

¹¹ Meroz timi cu zeidah a si ti kha fiang tein kan chim kho lo nain fakpi in chiatserhmi a si ti cu a lang. Meroz cu raltuknak ah Barak bawmh a rak duh lomi khua pakhat a si kho men. Kanaan mi doh awkah mah lungtho tein aa pemi pa 10,000 a herh ti kha Meroz khua mi hna nih an theih ve ko lai. Asiloah Meroz cu Barak kut in luat awkah Sisera a tliknak hrawng i khua pakhat a si kho men. Meroz khua mi hna cu Sisera tlaih awkah caanṭha an rak hmu ko lai nain cutin an rak tuah lo. Ṭih a nung tukmi ralkap haotu pakhat cu a nunnak caah an hmaika i a tlikmi an zohmi kha na mitthlam ah cuanter hmanh. Jehovah tinhnak bawmh awkah sullam a ngei tukmi thil pakhatkhat kha an tuah khawh ko. Cutin rak tuah hna sehlaw Jehovah nih laksawng a pek ko hna lai. Asinain Jehovah caah thil pakhatkhat tuahnak caanṭha an hmuh tikah zeihmanh an rak tuah lo. Cucaah Meroz khua mi hna cu ralṭha ngaiin thil a rak tuahmi Jael he cun an i dang tuk.—Biac. 5:24-27.

12. Biaceihtu 5:9, 10 ah kan hmuhmi mi pawl i an lungput cu zeitindah aa dan tuk? Mah cu kan cungah zeitindah huham a ngeih awk a si?

¹² Biaceihtu 5:9, 10 ah mah lungtho tein aa pemi 10,000 hna lungput cu mah lungtho tein aa pe duhlomi hna he an i dang tuk ti kha kan hmuh. Deborah le Barak nih “Israel mi a haotu hna, mi lak i lungtho tein aa pemi hna” kha an rak thangṭhat hna. Annih cu mah lungtho tein ṭuanmi rian caah cun kan biapi tuk tiah aa ruahmi, “laa raang hna cung i aa citmi hna” he cun an i dang tuk. Cu bantuk mi hna cu “man fak puanphah cung i a ṭhumi” le “lam i a kalmi” siarem tein khua a sami in langhter an si. Asinain mah lungtho tein aa pemi hna cu lung a tamnak Tabor tlang le Kishon cerhkam hna ah raltuk awk in Barak he kal kha an duh. Nuam tein nun a duhmi hna kha “a kong cu chim tuah u” tiah ti an si. Annih nih Jehovah  rian ah lungtho tein an i pek lonak thawngin an sunghmi tinvo kong kha ṭha tein an ruah a hau. Tuchan ah kannih zong Pathian rian he aa tlaiin kan lungput kha ṭha tein kan i check a hau ve.

13. Reuben, Dan le Asher phun hna i an lungput cu Zebulun le Naftali phun hna he zeitindah an i dan?

¹³ Mah lungtho tein aa pemi 10,000 cu Jehovah nih Lianngan Bik Uktu in rian a ṭuanning kha hmuhnak caanṭha an ngei. Annih nih “BAWIPA teinak” kong an chimnak thawngin mah kha midang an chimh khawh hna. (Biac. 5:11) Mah he i lo loin Reuben, Dan le Asher mi hna nih Jehovah rian kong nakin an tuurun, an tilawng hna le tilawng dinhnak ti bantuk anmah rumngeihnak kong kha biapi deuh ah an chiah. (Biac. 5:15-17) Asinain miphun vialte cu cutin an si lo. Zebulun le Naftali phun hna cu Deborah le Barak bawmh awkah “an nunnak hmanh thih tiang in zei ah a rel lomi an si.” (Biac. 5:18) Mah lungtho tein rianṭuannak he aa tlaiin aa khat lomi lungput hna in a biapi tukmi kong kan cawn khawh.

14. Tuchan ah Jehovah uknak kan bawmhnak kha zeitindah kan langhter khawh?

¹⁴ Tuchan ah Jehovah uktu a sinak bawmh awkah raldoh a hau ti lo. Mah canah ralṭha tein le lungtho tein phung kan chimnak thawngin kan bawmhnak kha kan langhter. Jehovah rian caah mah lungtho tein aa pemi hna cu a hlan nakin atu ah tam deuh in a herh. Unaupa, unaunu hna le mino tampi cu caantling rian a phunphun caah mah lungtho tein an i pe. Tahchunhnak ah, unau tampi cu hmaikal, Bethel, Biakinn saknak rian le civui ah mah lungtho tein an i pe. Khrihfa upa cheukhat cu Siizung Pehtlaihnak Kawmiṭi le civui tlangtlaknak rian ah teima tein an ṭuan. Mah lungtho tein kan i pekmi kha Jehovah nih a sunsak i kan i zuamnak zong a philh lai lo ti kha kan zumh khawh.—Heb. 6:10.

15. Jehovah rian ah kan lungthawhnak a tlau lo ti kha zeitindah kan hngalh khawh?

 ¹⁵ Mah lungtho tein Jehovah rianṭuannak he aa tlaimi kan lungput kha ṭha tein kan check a hau. Hitin kan i hal kho: ‘Rian tam deuh kha midang ka ṭuanter hna maw? Jehovah rian nakin thilri chawva kong ah ka lungre a thei deuh maw? Jehovah rian ah zei paoh ka ṭuannak thawngin Barak, Deborah, Jael le mah lungtho tein aa pemi 10,000 hna i an zumhnak le an ralṭhatnak kha kaa zohchunh hna maw? Tangka tam deuh ngeih awk le a ṭha deuhmi nunnak hmuh khawh awkah khuadang asiloah ramdang ah i ṭhial dingin khua ka ruat maw? Cutin ka ruah ahcun mah nih ka chungkhar le Khrihfabu kha zeitindah a hnorsuan khawh hna timi kong he aa tlaiin Jehovah sinah thla ka cam maw?’ *

16. Jehovah cu zeizong vialte a ngeimi a si ko nain zeidah kan pek khawh?

¹⁶ Jehovah uktu a sinak kan bawmhnak thawngin Jehovah nih thangṭhatnak a kan pek. Adam le Evi thawkin Khuachia nih Jehovah dohnak ah minung cu amah leiah ṭanter a kan duh. Asinain Jehovah uknak kan bawmh tikah aho leiah dah kan ṭan ti kha fiang tein kan langhter. Kan zumhnak le zumhfek tein kan umnak nih Jehovah rian ah mah lungtho tein i pek awkah a kan forh i mah nih Jehovah lung a lawmhter. (Ptb. 23:15, 16) Jehovah nih zumhfek tein amah kan bawmhmi le a nawl kan ngaihmi kha hmangin Satan serhsatnak kha a lehrulh. (Ptb. 27:11) Nawlngaihnak cu Jehovah kan pek khawhmi thil pakhat a si i mah kha Jehovah nih a sunsak tuk, cun a lung zong a lawmhter.

17. Biaceihtu 5:31 nih hmailei ah a cang dingmi kong he aa tlaiin zeidah a kan cawnpiak?

¹⁷ A rauhhlan ah vawleicung mi vialte nih zei dang nakin Jehovah uknak kha an duh deuh lai. Mah caan kha kan i ngaih tuk. Hitin hla a sami Deborah le Barak bantukin kan intuar ve: “Na ral vialte cu, maw BAWIPA, rawk dih hna seh! Sihmanhselaw na hawikom hna cu, Ni khi a ṭhawnnak in a chuah bantuk khi si hna seh.” (Biac. 5:31) Jehovah nih Satan vawlei ṭhalo a donghter tikah cutin a si lai. Armageddon raltuknak aa thawk tikah Jehovah nih a ral pawl hrawh awkah mah lungtho tein aa pemi minung kha a herh ti hna lai lo. Mah canah ‘dai tein kan dir’ lai i ‘BAWIPA nih teinak a kan tuahpiakmi kha kan zoh’ lai.” (2 Chan. 20:17) Cucaah atu ah ralṭha tein le lungtho tein Jehovah uknak bawmh awkah caanṭha kan ngei.

18. Mah lungtho tein Jehovah rian na ṭuanmi nih midang kha zeitindah ṭhatnak a pek khawh hna?

¹⁸ Deborah le Barak nih minung kha si loin Jehovah thangṭhatnak in teinak hla an hun sak. Hitin an sak: “Mi zapi hna nih lungtho tein an i pek caah BAWIPA cu thangṭhat ko u.” (Biac. 5:1, 2) Cu bantukin a herhmi zei lam paohin Jehovah rian kan ṭuan tikah midang kha ‘BAWIPA thangṭhat’ awkah a forh ve men hna lai.