1. Efesa 6:10-13 ah a chim bantukin Jehovah nih kan cungah zawnruahnak a langhter ning lamkhat cu zeidah a si? Fianter.

 JEHOVAH nih kan cungah zawnruahnak a langhter ning lamkhat cu kan ral pawl doh khawh awkah a kan bawmhnak thawngin a si. Kan ral ngan bik cu Satan le a khuachia pawl an si. Jehovah nih mah ral hna kong he aa tlaiin ralrin a kan pek i anmah doh khawh awkah a herhmi thil zong a kan pek. (Efesa 6:10-13 rel.) Jehovah bawmhnak kha kan cohlan i lungthin dihlak in amah kan i bochan tikah Khuachia kha hlawhtling tein kan doh khawh. Lamkaltu Paul ngeihmi zumhnak bantuk kha kan ngei kho ve. Hitin a ti: “Pathian cu kanmah lei i a ṭan ahcun aho nih dah an kan doh khawh lai?”—Rom 8:31.

2. Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

² A hmaanmi Khrihfa kan si caah Satan le a khuachia pawl kha lungthin kan pe tuk hna lo. A bik in lungthin kan pekmi cu Jehovah kong cawnnak le a rianṭuannak kha a si. (Salm 25:5) Asinain Satan nih a tuahmi thil hna kha kan hngalh a hau. Zeicah? Satan hlennak kha kan hrial khawh nakhnga caah a si. (2 Kor. 2:11) Hi capar ah Satan le a khuachia hna nih mi hlen awkah a bik in an hmanmi lam pakhat kong kan i ruah hna lai. Cun hlawhtling tein kan doh khawh hna ning kong zong kan i ruah hna lai.

3-4. (a) Khuachia thiamnak timi cu zeidah a si? (b) Khuachia thiamnak he aa tlaimi zumhnak cu zeitluk in dah a karh?

³ Satan le a khuachia hna nih mi hlen awkah a bik in an hmanmi lam pakhat cu khuachia thiamnak a si. Khuachia thiamnak a tuahmi hna nih minung nih an hngalh khawh lomi  asiloah an tuah khawh lomi kha kan hngalh khawh i kan tuah khawh tiah an ti. Tahchunhnak ah, mi cheukhat nih khuachia thiamnak asiloah arfi zohthiamnak kha hmangin hmailei kong kha hngalh khawh a si tiah an ti. Cheukhat cu a thi cangmi hna he bia aa ruahmi bantukin an um. Cun a cheu nih camhthiamnak kha an cawng i midang camh awkah an i zuam. b

⁴ Khuachia thiamnak he aa tlaimi zumhnak cu zeitluk in dah a karh? Latin America le Caribbean tikulh ah a ummi ram 18 ah an tuahmi hlathlainak pakhat ah khuachia thiamnak, camhthiamnak asiloah eihthiamnak hna kha mi pathum ah pakhat nih an zumh i mah ah a ummi tam deuh nih mithi thlarau he pehtlaihnak tuah khawh a si tiin an zumh tiah a ti. Africa ah a ummi ram 18 ah an tuahmi a dang hlathlainak pakhat zong nih buaktlak in mi tam deuh nih camhthiamnak kha an zumh tiah a ti. Khoika i a ummi kan si hmanhah khuachia thiamnak kha doh in kanmahle kanmah kan i kilven a hau. Zeicahtiah Satan nih “vawleicung mi vialte” kha hlen awkah aa zuam caah a si.—Biat. 12:9.

5. Jehovah nih khuachia thiamnak kha zeitindah a hmuh?

⁵ Jehovah cu “zumh awk tlakmi Pathian” a si. (Salm 31:5) Cu a si ah Jehovah nih khuachia thiamnak kha zeitindah a hmuh? A huat. Jehovah nih Israel mi kha hitin a ti hna: “Nannih lakah ahohmanh pekchanhnak caah a fapa siseh a fanu siseh a khaangmi nan um lai lo, litin thiam, bong zummi, mang ih thiam, eih thiam, camhthiam, khuavang ngei, hnam ngei, thi tlawn thiam, ahohmanh nan um lai lo. Zeicahtiah hi thil a tuahmi hna cu BAWIPA caah fihnung an si.” (Deut. 18:10-12) Khrihfa hna cu Jehovah nih Israel mi pawl a pekmi hna Nawlbia tangah kan um ti lo. Asinain khuachia thiamnak he aa tlaiin Jehovah hmuh ning cu aa thleng lo ti kha kan hngalh.—Mal. 3:6.

6. (a) Satan nih minung harnak pek awkah khuachia thiamnak kha zeitindah a hman? (b) Phungchimtu 9:5 ningin mithi pawl an sining he aa tlaimi biatak cu zeidah a si?

⁶ Jehovah nih khuachia thiamnak cu minung harnak pek awkah Satan nih a hmanmi a si ti kha a hngalh caah khuachia thiamnak kha doh awkah ralrin a kan pek. Satan nih mithi hi kaa khatkhat ah an nung rih timi lihbia i telin lihbia tampi karhter awkah khuachia thiamnak kha a hman. (Phungchimtu 9:5 rel.) Cun mi nih ṭihnak an ngeih peng nakhnga le Jehovah sinin lam an pial nakhnga ca zongah khuachia thiamnak kha a hman. Aa tinhnak cu khuachia thiamnak a tuahmi hna nih Jehovah kha si loin thlarau ṭhalo tu kha i bochan hna seh ti kha a si.

7. Jehovah nih zeidah a kan chimh?

⁷ A hmasa ah a langhter bantukin Jehovah nih Satan le a khuachia pawl hlennak kha hrial khawh awkah hngalh a herhmi kong kha a kan chimh. Satan le a khuachia hna doh awkah kan tuah khawhmi thil cheukhat kong kha i ruah hna u sih.

8. (a) Thlarau ṭhalo pawl doh khawh awkah a biapi bikmi lam pakhat cu zeidah a si? (b) Salm 146:4 nih mithi he aa tlaiin Satan lihnak kha zeitindah a langhter?

⁸ Baibal kha rel law ruat. Mah cu thlarau ṭhalo nih a hlorhmi lihbia hna doh khawh awkah a biapi bikmi lam a si. Baibal cu a harmi vainam bantuk a si i Satan nih a hlorhmi lihbia vialte kha hlang lak in a tan khawh. (Efe. 6:17)  Tahchunhnak ah, mithi nih a nungmi hna he pehtlaihnak an tuah khawh timi cu lihbia a si kha Baibal nih a langhter. (Salm 146:4 rel.) Cun Jehovah lawng nih hmailei kong kha a hmaan ning tein a chimchung khawh ti kha a kan hngalhter. (Isa. 45:21; 46:10) Baibal kha hmaan tein kan rel i kan ruah ahcun thlarau ṭhalo nih zumhter a kan duhmi lihbia hna kha doh awk le huat awkah timhcia kan si lai.

9. Khuachia thiamnak he aa tlaimi zei bantuk phungphai hna dah kan hrial?

⁹ Khuachia thiamnak he aa pehtlaimi thil tuah kha hrial. A hmaanmi khrihfa hna nih khuachia thiamnak he aa tlaimi zeibantuk thil hmanh kha kan tuah lo. Tahchunhnak ah, thi tlawn thiam hna sinah kan kal lo asiloah a dang zei bantuk lam hmanhin mithi he pehtlaihnak tuah kan i zuam lo. A hmasa capar ah a langhter bantukin mithi hi kaa khatkhat ah an nung rih timi zumhnak he aa pehtlaimi ruakvuinak phungphai hna zong kha kan hrial. Cun arfi zohthiamnak hna hmangin hmailei kong hngalh awk zongah kan i zuam lo. (Isa. 8:19) Cu bantuk phungphai hna cu ṭih a nung tuk i mah nih Satan le a khuachia hna he direct in pehtlaihnak a kan ngeihter khawh ti kha kan hngalh.

10-11. (a) Kumzabu pakhatnak i mi cheukhat nih biatak an hngalh tikah zeidah an tuah? (b) 1 Korin 10:21 ningin a hmasa Khrihfa hna kha zeicah kan i zohchunh hna awk a si, zeitindah cutin kan tuah khawh?

¹⁰ Khuachia thiamnak he aa pehtlaimi thil hna kha hrawk dih. Kumzabu pakhatnak i Efesa khua mi cheukhat nih khuachia thiamnak he aa pehtlaimi thil kha an rak tuah. Biatak an hun hngalh tikah hlangfang tein thil an rak tuah. “Camh a rak hmang tawnmi hna nih khan an cauk kha hmunkhat ah an pumh hna i zapi hmaiah khan an khangh hna.” (Lam. 19:19) Pakhat cio nih thlarau ṭhalo pawl doh awkah an tuah khawhmi thil paoh kha an tuah. An cauk man cu tampi a si. Mah cauk pawl kha midang pek asiloah zuar canah an rak hrawh dih. An cauk man cu zeizat a si  hmanhah Jehovah lunglawmhter kha an duh deuh.

¹¹ Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna kha zeitindah kan i zohchunh khawh hna? Khuachia thiamnak he aa pehtlaimi, kan ngeihmi zei thil paoh hrawh cu fim a si. Mah ah mi nih thlarau ṭhalo pawl sinin le ṭih a nungmi thil in i kilven awkah hupphengtu in an hmanmi thil hna zong aa tel.—1 Korin 10:21 rel.

12. Nuamhsaihnak he aa tlaiin kanmah le kanmah zeidah kan i hal awk a si?

¹² Nuamhsaihnak kha ralring tein i thim. Hitin i hal: ‘Khuachia thiamnak he aa pehtlaimi cauk, mekazin asiloah Internet ah taarmi capar hna kha ka rel maw? Hla ka ngaihmi le video ka zohmi asiloah game kaa celhmi he aa tlaiin tah zeitin? Nuamhsaihnak kaa thimmi ah khuachia thiamnak aa tel maw? Thidop hmang, mithla asiloah kokek thil a lonhmi kong hna aa tel maw? Khuachia thiamnak, camhthiamnak asiloah chiatserhnak kong hna kha harnak a chuahter lomi nuamhnak sawhsawh men in an langhter maw?’ Saduhthahnak kong asiloah tuanbia taktak kong he aa tlaimi nuamhsaihnak hna cu khuachia thiamnak he aa pehtlai dih lo ti cu a hmaan ko. Nuamhsaihnak naa thim tikah Jehovah huatmi zei thil paoh hrial awkah aan bawm khomi kha i thim dingin biakhiak. Pathian hmaiah “chiaṭha thleidannak thiang” ngeih peng awkah kan tuah khawhmi zei thil paoh tuah kan duh.—Lam. 24:16. c

13. Zei tuah dah kan hrial awk a si?

¹³ Khuachia kong tuanbia chim kha hrial. Mah he aa tlaiin Jesuh kha i zohchunh kan duh. (1 Pet. 2:21) Vawlei a rat hlanah Jesuh cu  vancung ah a rak um caah Satan le a khuachia pawl kong kha tampi a hngalh ko lai. Asinain mah thlarau ṭhalo pawl nih an tuahmi kong kha a chim lo. Jesuh nih Satan kong si loin Jehovah kong cawnpiak kha a duh. Khuachia kong tuanbia kan chim lonak thawngin Jesuh kha kan i zohchunh khawh. Mah canah kan “lungthin cu” biatak a simi “holh dawh in a khat” ti kha kan biachim in kan langhter.—Salm 45:1.

14-15. (a) Thlarau ṭhalo kha zeicah kan ṭih hna awk a si lo? (b) Tuchan ah Jehovah nih a mi pawl a huhphenh hna ti a langhtermi zei thil hna dah a um?

¹⁴ Thlarau ṭhalo kha ṭih hna hlah. Atu vawlei ah thil ṭhalo tampi kan tong. Accident, zawtfahnak asiloah thihnak hna ruahlopi in kan tong men lai. Mah tikah hmuh khawh lomi thlarau pawl ruangah a si tiah kan ti awk a si maw? Ahopaoh nih ‘a caan le hmuh chung khawh lomi thil hna’ kan tong kho tiah Baibal nih a ti. (Pct. 9:11, NW) Jehovah nih khuachia pawl nakin ṭhawnnak tampi a ngeih deuh kha a rak langhter. Tahchunhnak ah, Pathian nih Job thah awkah Satan kha nawl a rak awnh lo. (Job 2:6) Moses chan lio zongah Jehovah nih Izipt ram i camhthiam pawl nakin a ṭhawn deuh kha a rak langhter. (Ex. 8:18; 9:11) Cun Jehovah nih Jesuh kha Satan le a khuachia pawl cungah nawlngeihnak a pek i van in vawlei ah a thlak hna. Cun a rauhhlan ah dongh hngal lo khor ah thlak an si lai i annih nih ahohmanh harnak an pe kho ti hna lai lo.—Biat. 12:9; 20:2, 3.

¹⁵ Tuchan ah Jehovah nih a mi pawl a huhphenh hna ti a langhtertu thil tampi a um. Mah hi ruathmanh: Vawleicung khua zakip ah biatak kong kha kan chim i kan cawnpiak hna. (Matt. 28:19, 20) Cuticun Khuachia nih a tuahmi thil ṭhalo hna kha kan langhter. Satan nih kan rianṭuannak hi ngolter khawhnak ṭhawnnak ngei seh law a ngolter cang lai ti cu a fiang ko, asinain cutin a tuah kho lo. Cucaah thlarau ṭhalo kha kan ṭih hna awk a si lo. “Vawleicung dihlak ah hin BAWIPA mit cu aa chok dih i amah lei i an lung soisel awk a um lomi hna cungah a ṭhawnnak kha a langhter” ti kha kan hngalh. (2 Chan. 16:9) Jehovah cungah zumhawktlak tein kan um ahcun khuachia nih a zungzal in harnak a kan pe kho lai lo.

16-17. Thlarau ṭhalo pawl doh khawh awkah ralṭhatnak ngeih a herh ning kha tahchunhnak pe.

¹⁶ Thlarau ṭhalo pawl doh khawh awkah ralṭhatnak ngeih a hau. A hleiin a kan dawmi kan hawile asiloah kan rualchan nih an kan ralchanh tikah a si. Asinain Jehovah nih cubantuk ralṭhatnak a langhtermi kha thluachuah a pek hna. Ghana ah a ummi unaunu Erica hmuhtonnak hi ruathmanh. Erica cu Baibal cawnpiaknak a cohlan lioah kum 21 a si. A Pa cu camh a thiammi a si caah a thi cangmi pupa hna thlarau sinah an pekchanhmi rawl ei ti bantuk phunglam ah a fanu kha i tel ve seh ti a duh. Erica nih a al tikah a chungkhar nih an pathian a serhsatmi a si tiah an ruah. Cun a chungkhar nih cu bantuk mi hna kha an pathian nih lungthinlei le pumsalei zawtnak in dan a tat hna lai tiah an zumh.

¹⁷ A chungkhar nih mah phunglam kha zulh awkah Erica kha an hnek. Na zulh lo ahcun inn in na chuak lai tiah an ti ko nain a zul duh lo. Jehovah Tehte cheukhat nih an sinah an umter. Jehovah nih Erica kha zumtu khat a simi chungkhar thar in thluachuah a pek, annih cu a caah unau bantuk an si. (Mar. 10:29, 30) A chungkhar nih an hlawt i a thilri vialte an khanghpiak dih ko nain Erica cu Jehovah cungah zumhawktlak tein a um i tipil a ing, atu cu hmaanhmaan hmaikal pakhat a si cang. Erica nih khuachia kha a ṭih hna lo. Erica nih a chungkhar kong he aa tlaiin hitin a ti: “Ka chungkhar nih Jehovah hngalhnak in hmuhmi thluachuah le dawtnak a ngeimi Pathian biaknak in hmuhmi zalonnak an ngeih khawh ve nakhnga nifate thla ka cam.”

18. Jehovah i bochannak in zei thluachuah dah kan hmuh?

¹⁸ Kan dihlak in cun cu bantuk lam in kan zumhnak cu hneksak a si men lai lo. Asinain kan dihlak in thlarau ṭhalo kha doh in Jehovah kha kan i bochan a hau. Cutin kan tuah ahcun thluachuah tampi kan hmu lai i Satan lihbia kha kan hrial khawh lai. Cun khuachia ṭihnak ruangah Jehovah biaknak a ngolmi kan si lai lo. Mah lengah Jehovah he kan i pehtlaihnak zong a fek chin lai. Zultu Jeim nih hitin a ṭial: “Pathian nawl kha ngai ko u. Khuachia kha doh u law an zamtak ko hna lai. Pathian cu naih u law aan naih ve hna lai.”—Jeim 4:7, 8.