1, 2. (a) “Zei can dah a um lai?” timi biahalnak kha zeicah kan hal khawh men? (b) Hlanlio zumhfekmi Pathian salle kong cu zeicah thazaang petu a si?

“ZEI can dah a um lai?” Mah biahalnak hi zumhfekmi profet Isaiah le Habakkuk nih an rak halmi a si. (Isa. 6:11; Hab. 1:2) Siangpahrang David zong nih Salm 13 a ṭial lioah mah biahalnak hi voili tiang a rak hal. (Salm 13:1, 2) Cun Jesuh Khrih zong nih a pawngkam i zumhnak a ngei lomi hna ruangah cutin a rak hal ve. (Matt. 17:17) Tuchan zongah mah biahalnak hi kan hal ve men ko lai.

² “Zei can dah a um lai?” timi biahalnak kha zeicah kan hal khawh men? A ding lomi thil pakhatkhat kan ton ruangah a si kho. Asiloah kan zawt ruang le kan tar ruangah a si men lai. “Harnak caan” ah kan nun caah lungretheihnak kan tong men lai. (2 Tim. 3:1) Asiloah kan pawngkam mi hna i a ṭhalomi lungput ruangah kan lung a dong kho. Zei bantuk ruang i a si hmanhah Jehovah nih cu bantuk  biahalnak a rak tuahmi hlanlio a salle kha a mawhchiat hna lo timi hngalhnak nih thazaang a kan ngeihter.

3. A harmi thil sining kan ton tikah zeinihdah a kan bawmh khawh?

³ A harmi thil sining kan ton tikah zeinihdah a kan bawmh khawh? Jesuh a naupa zultu Jeim nih “ka u le ka nau hna, Bawipa a rat hlan tiang lungsau in um ko u” tiah a ti. (Jeim 5:7) Cucaah kan dihlak in kan lung a sau a hau. Lungsaunak timi cu zeidah a si, mah sining kha zeitindah kan langhter khawh?

4, 5. (a) Lungsaunak timi cu zeidah a si, lungsaunak kha zeitindah kan langhter khawh? (b) Lungsaunak he aa tlaiin Jeim nih zeitindah a langhter? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁴ Baibal nih lungsaunak timi cu Pathian thiang thlarau nih a chuahtermi ziaza a si tiah a ti. Pathian bawmhnak a um lo ahcun mitlinglo a simi minung nih a harmi thil sining ah lungsaunak ngeih cu a fawi lo. Lungsaunak cu Pathian sinin hmuhmi laksawng a si, mah kha Jehovah le midang kan dawt hna tikah kan langhter khawh. Kan lung a sau lo ahcun kan dawtnak a kik kho. (1 Kor. 13:4; Gal. 5:22) Lungsaunak timi ah zeidah aa tel? Mah ah a harmi thil sining ah a ṭhami lungput ngeih zong aa tel. (Kol. 1:11; Jeim 1:3, 4) Lungsaunak nih zei bantuk buaibainak kan ton hmanhah Jehovah cung zumhfek tein um zungzal awkah a kan bawmh. Cun zeithil kan ton hmanhah teirul cham loin inkhawhnak ngeih awkah a kan bawmh. Hngah a hau ti kha lungtho tein cohlan awkah Baibal nih a kan forh. Mah cu zeitluk in dah a biapit ti kha Jeim 5:7, 8 in kan hngalh khawh. (Rel.)

⁵ Jehovah nih rian a ṭuan lai caan kha zeicah lungtho tein kan hngah awk a si? Zultu Jeim nih kan sining kha lothlopa pakhat he a tahchunh. Lothlopa nih teima tein thlaici a tuh ko lai nain khuacaan kha a uk kho lo i thlaikung zong a ṭhanter kho lo. “Vawlei in a chuakmi a sunglawi tukmi thingthei” kha lungsau tein a hngah a hau. Cu bantukin Jehovah biakam a tlin lai kan hngah lioah kan uk khawh lomi thil tampi a um. (Mar. 13:32, 33; Lam. 1:7) Lothlopa bantukin lungsau tein kan hngah a hau.

6. Profet Mikah sinin zeidah kan cawn khawh?

⁶ Tuchan ah kan tonmi thil sining hna cu profet Mikah chan i thil sining he aa lo. Anih cu Siangpahrang ṭhalo Ahaz chan ah a nungmi a si. Mah lioah ṭhatlonak phunzakip in a rak khat. Mah ruangah Baibal nih mi pawl cu “ṭhatlonak tuah kha a thiam ngaingaimi an si dih” tiah a ti. (Mikah 7:1-3 rel.) Mikah nih mah thil sining cu ka thleng kho lai lo ti kha a hngalh. Cucaah zeidah a tuah? Hitin a ti: “Kei cu BAWIPA kha ka kawl lai, Ka khamhtu Pathian cu ka hngah lai, Ka Pathian nih cun a ka theih lai.” (Mik. 7:7) Mikah bantukin “hngah” duhnak lungput kan ngeih a hau.

7. Jehovah biakam a tlin lai kan hngah lioah hngah sawhsawh lawng si loin zeidah kan tuah a herh?

⁷ Mikah bantuk zumhnak kan ngeih ahcun Jehovah hngah duhnak lungput kan ngei lai. Kan sining cu an thah lai ni a hngakmi thongtla bantuk a si lo. Mah ni kha a duh zong, duh lo zongah a hngah a  hau i mah ni phanh lai kha aa ngaih lo. Mah thil sining cu kan sining he aa dang tuk. Jehovah nih zungzal nunnak kaan pek hna lai tiah bia a kan kamhmi cu aa tlakmi caan le ri a khiahmi caan ah a tling lai ti kha kan hngalh caah lungtho tein Jehovah kha kan hngah. Cucaah “lungsau thinfual in le lunglawm tein kan inkhawh.” (Kol. 1:11, 12, NW) Kan hngah lioah Jehovah nih khulrang in rian a ṭuan lo tiah kan phunzai awk a si. Cutin kan phunzaimi kha Jehovah nih a duh lo.

8. Hlanlio zumhfekmi nu le pa hna sinin zeidah kan cawn khawh?

⁸ Hngah duhnak lungput tam deuh in ngeih awkah zeinihdah a kan bawmh lai? Jehovah biakam a tlin lai lungsau tein a hngakmi, hlanlio zumhfekmi nu le pa kong hna kha ruathmanh. (Rom 15:4) An kong kan ruah tikah zei can dah an rak hngah, zeicah lungtho tein an hngah, an lungsaunak kha Jehovah nih zeitindah thluachuah a pek hna ti kha kan i cinken awk a si.

9, 10. Abraham le Sarah nih Jehovah kha zei can dah an rak hngah?

⁹ Abraham le Sarah kong hi ruathmanh. ‘Zumhnak le lungsaunak’ an langhter caah ‘biakammi’ ram kha an co. “Abraham cu a lung a sau” caah Jehovah nih thluachuah kaan pek lai i miphun nganpi pa ah kaan ser lai timi biakam a tlinmi kha a hmuh tiah Baibal nih a ti. (Heb. 6:12, 15)  Zeicah Abraham nih lungsaunak a ngeih a herh? Pathian biakam a tlin nakhnga a caan pek a hauh caah a si. BC 1943, Nisan 14 ah Abraham, Sarah le an innchungkhar mi vialte cu Zufrates Tiva kha tan in Biakammi Ram ah an lut. Asinain Abraham nih a fapa Isak a chuah hlan kum 25 chung a rak hngah, cun a tupa Esau le Jakob an chuah tiang kum 60 chung a rak hngah.—Heb. 11:9.

¹⁰ Abraham nih Biakammi Ram cu zeizat dah a rak co? Baibal nih hitin a ti: “[Jehovah nih] hi ram hi a pelpawite hmanh Abraham cu a rak pe lo, pekhat taktak hmanh a rak pe lo; sihmanhsehlaw Pathian nih bia a kam i hi ram hi nangmah kaan pek lai i nangmah le na hnu i a rung um ding na tefa hna ta a si lai, tiah a ti. Cu biakamnak Pathian nih a rak pek lioah hin Abraham cu fa zeihmanh a ngei lo.” (Lam. 7:5) Abraham nih Zufrates Tiva a tan hnu, kum 430 lawngah biakammi ram a co dingmi tefa cu a chuak.—Ex. 12:40-42; Gal. 3:17.

11. Zeicah Abraham nih hngah duhnak lungput a ngeih, a lungsaunak ruangah zei thluachuah dah a hmuh te lai?

¹¹ Jehovah nih a biakam a tlinter lai ti kha Abraham nih a zumh caah lungtho tein a rak hngah. Jehovah cungah zumhnak a rak ngei. (Hebru 11:8-12 rel.) Pathian biakam vialte a tlinmi kha a rak hmu dih lo nain lunglawm tein a hngah. Asinain vawlei thar paradis i a thawh ṭhan tikah zeitluk in dah aa nuamh lai ti khi na mitthlam ah cuanter hmanh. Amahle a innchungkhar kong Baibal ah tampi a hmuh tikah a khuaruah a har tuk lai. * Biakammi Messiah he aa tlaimi Jehovah tinhnak tlinternak ah a dirhmun cu zeitluk in dah a biapit ti kha a hun hngalh tikah aa nuamh laining khi na mithlam ah cuanter hmanh. Mah thluachuah hna ruangah a rak hngahmi cu a phu tuk tiah a ruah lai ti kha kan zumh khawh.

12, 13. Josef cu zeicah lungsaunak a ngeih a herh, a ṭhami zei lungput dah a rak langhter?

¹² Abraham a tupa Josef zong a lung a sau. Anih cu ṭih a nung tukmi, a ding lomi thil tampi a rak tong. Pakhatnak ah, kum 17 hrawng a si lioah a ule nih sal ah an rak zuar. Cun a bawipa a nupi nih tlaihhrem a ka timh tiah sual a puh i thong a rak tla. (Gen. 39:11-20; Salm 105:17, 18) Josef cu zumhfekmi Pathian sal a si ko nain thluachuahnak si loin dantatnak tu a tongmi a lo. Asinain kum 13 hnuah thil sining cu aa thleng dih. Josef cu thonginn in a chuah hnuah Izipt ram ah siangpahrang changtu a hung si.—Gen. 41:14, 37-43; Lam. 7:9, 10.

¹³ A tonmi dinlonak ruangah Josef cu a lung a fak maw? Jehovah nih a ka hlawt tiah a ruat maw? A ruat lo. Josef cu lungsau tein hngah awkah zeinihdah a rak bawmh? Jehovah a zumhnak nih a bawmh. Jehovah rianṭuannak kha a hngalhthiam. Mah cu a ule sin a chimmi mah bia in kan hngalh khawh: “Nan thinphang hlah u; Pathian hmun ah khan keimahle  keimah cu kaa chia kho lai lo. Ka cung i ṭhatlonak tuah awkah khua nan khan, sihmanhsehlaw cu nan khuakhannak cu Pathian nih thilṭha ah a canter. Cu a canter cu zeicahdah a si ti ahcun cu thawngin nihin i a nungmi mi tampi hna hi, an nunnak khamh awkah a rak si.” (Gen. 50:19, 20) Jehovah sinin a rami thluachuah hngah cu a phu tuk ti kha Josef nih a hngalh.

14, 15. (a) David lungsaunak cu zeicah aa thleidan? (b) Lungsau tein hngah awkah David cu zeinihdah a bawmh?

¹⁴ Siangpahrang David zong a dinglomi thil tampi a rak tong ve. Jehovah nih David cu a ngakchiat lioah Israel siangpahrang in chiti a rak thuh. Asinain a miphun pawl uk awkah kum 15 chung a rak hngah. (2 Sam. 2:3, 4) Mah caan chungah Siangpahrang Saul nih thah a timh caah a rak i thup. * Cucaah ramdang ah a tli i lungkua chungah khua a sa. A donghnak ah, Saul cu raltuknak ah a rak thi. Asinain David nih Israel ram dihlak uk awkah kum sarih chung a rak hngah rih.—2 Sam. 5:4, 5.

¹⁵ David nih lungsau tein zeicah hngah a rak duh? A phi kha “zei can dah a um lai?” tiah voili tiang a halnak Salm cauk ah kan hmuh khawh. Hitin a ti: “A fekmi na dawtnak kha kaa bochan i na ka khamh lai caah ka lung aa lawm ko. BAWIPA cu ka cungah a ṭhat zungzul caah amah cu hla in ka ṭhangṭhat lai.” (Salm 13:5, 6) Jehovah nih a dawtmi le a cungah zumhawktlak tein a um zungzalmi kha David nih a hngalh. Jehovah nih a rak bawmh lio caan kong kha a ruat i atu a tonmi harnak Jehovah nih a hlohpiak lai caan kha a hngah. David nih Jehovah thluachuah hngah cu a phu tuk ti kha a hngalh.

16, 17. Jehovah le Jesuh nih hngah duhnak lungput ngeih awkah zeitindah zohchunawk ṭha an chiah?

¹⁶ Jehovah nih a tuah duh lomi thil kha tuah awkah a kan fial lo. Lungsau tein hngah duhnak lungput ngeih awkah zohchunhawk ṭha a kan chiahpiak. (2 Peter 3:9 rel.) Tahchunhnak ah, a luancia kum tampi lioah Eden dum ah Satan nih Jehovah cu a ding lo tiah sual a rak puh. Jehovah nih a min thianter a si dih lai caan kha lungsau tein a “hngah.” Cucaah lunglawm tein amah a hngakmi hna cu a ṭha tukmi thluachuah an hmu lai.—Isa. 30:18.

¹⁷ Jesuh zong lungtho tein a rak hngah. Vawleicung a um lioah a thih tiang zumhfek tein a rak um. AD 33 ah tlanhnak man kha vancung ah Jehovah a pek. Asinain Siangpahrang ṭuan dingah 1914 tiang a rak hngah. (Lam. 2:33-35; Heb.  10:12, 13) A ral vialte hrawh dih an si hlan, Kum Thongkhat Uknak a dih tiang a hngah a hau rih. (1 Kor. 15:25) Cucaah saupi a hngah a hau rih. Asinain mah cu a phu tuk ko lai.

18, 19. Lungsau tein hngah duhnak lungput ngeih awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

¹⁸ Jehovah nih lungsau tein le lungtho tein hngahter a kan duh. Cutin hngah awkah zeinihdah a kan bawmh lai? Pathian thiang thlarau hmuh awkah thla kan cam a hau. Lungsaunak cu Pathian thiang thlarau in a chuakmi ziaza a si kha i cinken. (Efe. 3:16; 6:18; 1 Thes. 5:17-19) Cucaah lungsau tein inkhawhnak ngeih awkah Jehovah sinah bawmhnak hal.

¹⁹ Jehovah biakam a tlin lai lungsau tein hngah awkah Abraham, Josef le David kha zeinihdah a bawmh hna ti kha i cinken. Mah cu Jehovah an zumhnak le an i bochannak ruangah a si. Anmah kong le an duhmi kong lawng kha an ruat lo. An hmuhmi thluachuah kong ruahnak nih kannih zong hngah duhnak lungput langhter awkah a kan forh lai.

20. Zei tuah awkah dah bia kan khiah awk a si?

²⁰ Harnak kan ton hmanhah ‘lungsau tein ngan’ awkah biakhiak hna u sih. A caan ah “Zei can dah a um lai, BAWIPA?” tiah kan hal men ko lai. (Isa. 6:11) Pathian thiang thlarau bawmhnak thawngin profet Jeremiah kha kan i zohchunh khawh i hitin kan chim khawh: “Ka ngeihmi dihlak cu BAWIPA hi a si ko . . . Cucaah amah cu lungsau in ka ngan ko lai.”—Ṭah. 3:21, 24.