1, 2. Jehovah Tehte Hna he aa tlaiin mi nih zeidah an hngalh?

JEHOVAH Tehte Hna cu an i thleidang ti kha mi tampi nih an hngalh. Tahchunhnak ah, caṭialtu Anton Gill nih Nazi Germany kut tangah a ummi Jehovah Tehte Hna langhtermi ziaza kha a rak thangṭhat hna. Hitin a ṭial: “Jehovah Tehte pawl cu a hleiin Nazi dohnak an tong. . . . 1939 ah [rianhrang ṭuannak thonginn] ah Jehovah Tehte 6,000 an um.” A fakmi hremnak hna an tong ko nain zumhawktlak tein le dai tein an um, an Pathian cungah zumhfek tein an um i an lung aa rual ti zongin a ṭial chap.

² Nai zongah Thlanglei Africa ah a ummi pawl nih Jehovah Tehte Hna i an i thleidannak kha an hmuh ve. Cuka ram i an tak rong aa lo lomi Jehovah Tehte Hna cu hmunkhat ah i pumhṭi dingin an awnh hna lo. Asinain 2011, December 18, Zarhpi Ni ah Thlanglei Africa le a pawngkam i a ummi ram hna in miphun aa lo lomi 78,000  cu Johannesburg khua ah a ngan bikmi lente celhnak inn ah an i pumṭi hna. Mah inn zohkhenhtu pakhat nih hitin a ti: “Mah lente celhnak inn i ka hmuh balmi mibu lakah a ziaza a ṭha bikmi an si. An dihlak in thiang tein le zohdawh tein an i hruk. Inn zong thian tein an tuah dih. Asinain tam deuh cu an miphun an i khat lo.”

3. Unaurual kha zeinihdah a kan thleidanter?

³ Jehovah Tehte a si lomi hna hmanh nih vawleicung pumpi unaurual i an i thleidannak kha fiang tein an hmuh khawh. (1 Pet. 5:9) A dang bu hna he zeicah kan i dan tuk? Baibal le Pathian thiang thlarau bawmhnak thawngin Jehovah duh lomi zeithil hmanh tuah lo awkah, phundang cun i thlen awkah kan i zuam. Kan ‘mihlun kha kan phoih’ i “mithar” kha kan i hruk.—Kol. 3:9, 10.

4. Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai? Zeicah?

⁴ Mihlun kan i phoih hnuah mah kha i phoih peng a hau. Hi capar ah mihlun zeitindah kan i phoih khawh i mah cu zeicah a biapit tuk ti le a ṭha lo tukmi ziaza a ngeimi an si hmanhah an i thleng kho timi kong kan i ruah hna lai. Cun biatak ah caan saupi a um cangmi hna nih zeitindah mihlun an i phoih khawh timi kong zong kan i ruah hna lai. Mah kong hna i ruah cu zeicah a herh? Jehovah a rak biami cheukhat cu ralring tein an um zungzal lo. Jehovah an rak hngalh hlan bantukin khua an hun ruat ṭhan i an tuah ṭhan. Kan dihlak in mah ralrin peknak hi kan i cinken a hau: “Ka dir kho ko tiah aa ruatmi cu a tluk sual nakhnga lo i ralring seh.”—1 Kor. 10:12.

5. (a) Mihlun phoih cu zeicah a biapit tuk ti a langhtermi tahchunhnak pakhat in chim. (b) Kolose 3:5-9 ningin mihlun timi ah zei bantuk ziaza hna dah an i tel?

⁵ Na thil cu a thur i a haw a nam ti na hngalh ahcun zeidah na tuah lai? A rannak in na phoih ko lai. Cu bantukin Jehovah huatmi kan tuah ti kan hngalh ahcun khulrang in kan i thlen a hau. Paul nih cu bantuk tuahsernak hna kha a chim hnuah “nan hlonh hrimhrim hna lai” tiah a ti. Mah lak i pahnih a simi nu le pa sualnak le dawhcah loin umtu khuasaknak kong kha i ruah hna u sih.—Kolose 3:5-9 rel.

6, 7. (a) Mihlun i phoih awkah fakpi in i zuam a hauh kha Paul bia nih zeitindah a langhter? (b) Sakura nunning cu zei bantuk dah a si? I thlen awkah zeinihdah a bawmh?

⁶ Nu le pa sualnak. Baibal nih “nu le pa sualnak” a ti tikah phung ningin aa ṭhiummi nuva a si lomi an umṭimi kha aa tel. Paul nih nupa sualnak a chuahter khomi “nan pum duhnak” kha “nan thah hrimhrim” awk a si tiah a ti. Mah cu a ṭha lomi duhnak hna hloh awkah fakpi in i zuam a hau tinak a si. Cutin  tuah cu a har tuk ko lai nain kan tei khawh ko.

⁷ Mah kha Japan ram ah a ummi unaunu Sakura kong in kan hngalh khawh. * Sakura cu a hun upat deuh tikah a li a leng i a ngaih a chia tawn. Kum 15 a hun si tikah a intuarnak hloh awkah ziaza rawhralnak lam kha a zulh. Pa tampi he nupa sualnak a tuah i voithum tiang nau aa hrawh. Hitin a ti: “A hmasa ahcun mi nih dawtmi ka si i ka him tiah ka rak ruah. Asinain ka ziaza a rawh deuhdeuh tikah ka him lo timi ruahnak ka ngei deuhdeuh ve.” Cuticun kum 23 a si tiang khua a rak sa. A hnuah Jehovah Tehte Hna he Baibal a hun cawng i a hngalhmi kha a duh tuk. Jehovah bawmhnak thawngin ziaza rawhralnak kha a ngol. Cun ka sual tuk i ningzak ka si timi intuarnak zong tei awkah Jehovah nih a bawmh. Atu ah Sakura cu hmaanhmaan hmaikal a ṭuan i ka li a leng timi intuarnak zong a ngei ti lo. “Jehovah dawtnak thladem tangah nifate dornak nawl ka hmuh caah kaa lawm tuk” tiah a ti.

8. Pathian hmaiah a kan thurhnawmhter khomi ziaza cheukhat cu zei hna dah an si?

⁸ Dawhcah loin umtu khuasaknak: Baibal ah “dawhcah loin umtu khuasak” a ti tikah nupa sualnak tuah lawng kha a si lo. Mah ah kuak zuk le a thurhnawmmi capo hna an i tel. (2 Kor. 7:1; Efe. 5:3, 4) Nupa sualnak tha a pemi cauk rel asiloah a thurhnawmmi hmanthlak zoh ti bantuk mi hmuhlonak ah tuah khawhmi thilṭhalo hna zong an i tel. Mah nih a ṭha lomi duhnak kha mah tein di i riamhternak hna a chuahter khawh.—Kol. 3:5. *

9. A ṭhalomi an duhnak kha an i sum lo ahcun zeidah a cang kho?

⁹ A thurhnawmmi hmanthlak a zoh lengmangmi cu a ṭhalomi an duhnak kha an i sum kho ti lo i nupa sualnak nih a lem khawh hna. A thurhnawmmi hmanthlak zohnak nih a lemmi hna cu zu le ritnak sii nih a lemmi hna he an i lo tiah hlathlaitu pawl nih an ti. Cucaah a thurhnawmmi hmanthlak a zoh lengmangmi nih harnak an tonmi cu khuaruahhar awk a si lo. Rian ah an thiamnak a tla i ningzahnak, innchungkhar nuamhlonak, i ṭhennak le i thahnak hna an tong. Mi pakhat nih a thurhnawmmi hmanthlak zoh a ngol hnu kumkhat ah atu cu keimahle keimah kaa upat ṭhan cang tiah a ti.

10. A thurhnawmmi hmanthlak zohnak nih a lemmi kha Ribeiro nih zeitindah a ngol khawh?

¹⁰ Mi tampi cu a thurhnawmmi hmanthlak zoh lo awkah fakpi in an i zuam. Asinain an tei khawh ko. Brazil ram i Ribeiro kong hi ruathmanh. Kumhrafai a si tikah inn in a chuak i catlap sernak sehzung ah rian a ṭuan. Cuka ah a thurhnawmmi hmanthlak a langhtermi mekazin pawl kha a hmuh. Ribeiro nih hitin a ti: “Duhsah duhsah in a ka  lem. A thurhnawmmi video zoh ka duh tuk ah kan umṭimi nu leng i a chuah hmanh kha ka ngan kho ti lo.” Nikhat cu rian an ṭuan lioah cauk ponmi pawl lakah Chungkhar Nuamhnak Tawhfung timi cauk kha a hmuh. A char i a rel. A hngalhmi kong nih Jehovah Tehte Hna he Baibal cawn awkah a bawmh. Asinain Ribeiro cu a thurhnawmmi hmanthlak zoh nih a lemmi kha ngol awkah caan saupi a la. Zeinihdah a bawmh? Hitin a ti: “Thlacamnak, Baibal hlathlainak le ka hngalhmi kong hna ṭha tein ruahnak nih Pathian sining pawl kha a ka sunsakter chin. Mah nih a ṭhalomi ka duhnak nakin Jehovah ka dawtnak kha a ṭhawnter deuh.” Baibal le Pathian thiang thlarau bawmhnak thawngin Ribeiro cu a nunning aa thleng, tipil a ing i atu ahcun Khrihfa upa a ṭuan cang.

11. A thurhnawmmi hmanthlak zohnak in luat awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

¹¹ Ribeiro nih a ṭhalomi tuahsernak kha tei khawh awkah Baibal hlathlainak lawng a tuah lo. Baibal in a relmi kong kha thukpi in a ruah i a lungthin chungah a luhter. Jehovah sinah thla a cam i bawmhnak a hal. Mah nih Pathian a dawtnak cu a ṭhalomi a duhnak nakin ṭhawn deuh awkah a bawmh. A thurhnawmmi hmanthlak zohnak in kan luat nakhnga Jehovah dawt le thilṭhalo huat a hau.—Salm 97:10 rel.

12. Thinhunnak le volhpamhnak kha hlawt awkah Stephen cu zeinihdah a bawmh?

¹² Mi cheukhat cu an thinhun a fawi tuk i volhpamhnak bia le midang nehsawhnak bia hna kha an chim. Mah tikah an innchungkhar ningin lungfahnak an tong. Australia ram i Stephen timi pa cu chiatserhnak bia hna a chim tawn i thil hmete zongah a thin a hung tuk lengmang. “Ka nupi he voithum tiang kaa dangdang in kan um in i ṭhen dingin kan i tim” tiah a ti. A hnuah Jehovah Tehte Hna he Baibal an hun cawng i a hngalhmi ningin zulh awkah Stephen cu aa zuam. Jehovah ka hngalh hlanah cun ka thin a hun tuk ah thil hmete kong hmanhah a puak dingmi bom bantuk ka si tiah a ti. Asinain Baibal ruahnak cheuhnak a zulh tikah thil sining cu a ṭha deuh thluahmah. Hitin a ti: “Kan innchungkhar sining cu a ṭha thluahmah. Jehovah bawmhnak thawngin atu cu dai tein le nem tein ka um kho cang.” Atu ah Stephen cu bu rianṭuantu a si i a nupi cu hmaanhmaan hmaikal kum tampi a ṭuan cang. An Khrihfabu i Khrihfa upa pawl nih “Stephen cu a daimi, rian aa zuammi le aa toidormi a si” tiah an ti. Cun a thin a hunmi zong kan hmu bal lo tiah an ti. A ziaza aa thlen ruang i an thangṭhatmi kha Stephen nih a cohlang lo. Hitin a ti: “Ka ziaza i thlen awkah Jehovah nih a ka bawmhmi kha rak cohlang  hlah ning law a ṭha tukmi mah thluachuah hna hi ka hmu lai lo.”

13. Thinhunnak cu zeicah ṭih a nun? Baibal nih zeidah ralrin a kan pek?

¹³ Thinhunnak, volhpamhnak le aukhuannak hna kha hrial awkah Baibal nih ralrin a kan pek. (Efe. 4:31) Mah nih zaangennak a chuahter khawh. Tuchan ah mi tampi nih thinhunnak le zaangennak hna kha a sawhsawh men in an ruah. Asinain cu bantuk ziaza hna nih a kan Sertu thang a chiatter. Unau tampi cu an ziaza an i thleng i mihring thar kha an i hruk.—Salm 37:8-11 rel.

14. A puarhrangmi pakhat cu a lungthin a nemmi si khawh a si maw?

¹⁴ Unaupa Hans cu Austria ram i Khrihfabu pakhat ah Khrihfa upa a si. Mah Khrihfabu ah Khrihfa upa phu i khuakhangtu nih “Hans cu hmuh kan duh bikmi, aa toidor bikmi pakhat a si” tiah a ti. Asinain Hans cu a zungzal in aa toidormi a rak si lo. Kumhrafai a si lioah zu a ding tuk i zaangen a hmangmi a hung si. Voikhat cu zu a ri i a thin a hun tuk caah a nungak nu kha a rak thah sual. Cucaah kum 20 chung thong an thlak, asinain thonginn zongah a zia aa ṭhinh hlei lo. A hnuah a nu nih Khrihfa upa pakhat kha Hans sinah va len dingin bawmhnak a hal, cuticun Baibal a hung cawng. Hitin a ti: “Ka mihlun i phoih cu ka caah a har tuk. A ka bawmmi Baibal caang hna cu Isaiah 55:7 i ‘miṭhalo nih an zulhmi an lam kha hlaw hna seh’ timi le 1 Korin 6:11 i ‘a  cheu cu, cu bantuk cu nan rak si’ timi hi an si. Mithar i hruk awkah Jehovah nih a thiang thlarau hmangin lungsau tein kum tampi a ka bawmh.” Hans cu thonginn i a um lioah tipil a ing. Kum 17 le a cheu chung thonginn i a um hnuah a luat. “Jehovah zaangfahnak le ngaihthiamnak ka hmuh caah kaa lawm tuk” tiah a ti.

15. Mihlun ziaza ah zeizong dah aa tel? Baibal nih zeidah a chim?

¹⁵ Lihbia chimnak zong hi mihlun ziaza ah aa telmi a si ve. Tahchunhnak ah, ngunkhuai hrialnak caah le an palhnak in luatnak caah mi tampi nih lihbia an chim. Asinain Jehovah cu “zumhawktlakmi Pathian” a si. (Salm 31:5) Cucaah amah a biami hna kha “biatak chim” awk le ‘i hlen lo’ awkah a kan hal. (Efe. 4:25; Kol. 3:9) Kan ning a zah i kan caah a har hmanhah biatak kan chim awk a si.—Ptb. 6:16-19.

16. Mihlun i phoih awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

¹⁶ Kan mihlun kha kanmah thazaang in cun phoih khawh a si lo. Sakura, Ribeiro, Stephen le Hans cu an nunning i thlen awkah fakpi in an i zuam. Baibal le thiang thlarau ṭhawnnak nih a bawmh hna. (Luka 11:13; Heb. 4:12) Kannih zong mah in ṭhatnak hmuh awkah nifate Baibal rel, ṭha tein hlathlai, kan hngalhmi zulh khawh awkah fimnak le thazaang pek dingin thla kan cam zungzal a hau. (Josh. 1:8; Salm 119:97; 1 Thes. 5:17) Cun pumhnak caah kan i timtuah i kan i pumh ahcun Baibal le thiang thlarau in ṭhatnak kan hmu lai. (Heb. 10:24, 25) Jehovah bupi nih a kan timhtuahpiakmi mekazin, JW Broadcasting, JW Library le jw.org ti bantuk lam tampi kha kan hman lai.—Luka 12:42.

17. A hnu capar ah zeikong dah kan i ruah hna lai?

¹⁷ Jehovah lungton awkah Khrihfa a simi nih kan phoih dingmi a ṭhalomi ziaza tampi kong kan i ruah cang hna. Asinain mah lengin kan tuah a hau rih. Mithar kan i hruk a hau i a zungzal in kan i hruk a hau. Cutin zeitindah kan tuah khawh ti kha a hnu capar ah kan i ruah hna lai?