1, 2. Jonathan le David an i hawikomhnak le zumhawktlak an sinak cu zeicah chingchiah awk tlak a si?

JONATHAN nih mino David a ralṭhatning kha a hmuh tikah a khuaruah a har tuk ko lai. David nih Filistin mi, mi nganpi Goliath kha a thah i ‘a lu’ kha Jonathan a pa, Israel Siangpahrang Saul sinah a rak put. (1 Sam. 17:57) David sinah Pathian a um ti kha Jonathan nih a zumh. Cucaah mah caan thawkin Jonathan le David cu hawikom ṭha an hung si. Pakhat le pakhat cungah zumhawktlak tein kan um zungzal lai tiah bia an i kam. (1 Sam. 18:1-3) Cucaah Jonathan cu a nunchung David cungah zumhawktlak tein a um.

² Jehovah nih a hung changtu Israel siangpahrang dingah Jonathan si loin David kha a thim ko nain Jonathan cu David cungah zumhawktlak tein a um. Saul nih David thah a timh tikah Jonathan cu a hawipa caah a lungre a thei. David cu Horesh ah aa thup ti kha Jonathan nih a hngalh. Cucaah  Jehovah i bochan zungzal dingin thapek awkah cuka ah a va kal. Jonathan nih David kha hitin a ti: “Na thin phang hlah; zeitintiah ka pa Saul kut nih nangmah cu aan hmu bal lai lo; nangmah cu Israel siangpahrang na si lai i keimah cu aan changtu ka si lai.”—1 Sam. 23:16, 17.

3. Jonathan caah David cung zumhawktlak tein um nakin zeidah a biapi deuh, mah kha zeitindah kan hngalh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

³ Zumhawktlak a simi hna kha mikip nih kan upat hna. Jonathan cu David cungah zumhawktlak tein a um ruang lawngah maw kan upatmi a si? A si lo, Jonathan caah a biapi bikmi cu Pathian cung zumhawktlak tein um kha a si. A tak ti ahcun amah zaka ah David siangpahrang a hung si lai ti kha a hngalh ko. Asinain David cungah nahchuahnak ngeih loin zumhawktlak tein a ummi cu Jehovah cungah zumhawktlak tein a um ruangah a si. David kha Jehovah i bochan awk hmanhah a bawmh. Mah pa pahnih cu Jehovah cungah siseh, pakhat le pakhat cungah siseh zumhawktlak tein an um. “Keimah le nangmah karah le ka tefa hna le na tefa hna karlak ah zungzal in BAWIPA cu um ko seh” timi an biakam ningin an nung.—1 Sam. 20:42.

4. (a) Zeinihdah nuamhnak le lungsi hnangamnak a kan hmuhter? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

⁴ Kannih zong kan innchungkhar, kan hawikom le kan unau hna cungah zumhawktlak tein kan um awk a si. (1 Thes. 2:10, 11) Asinain a biapi bikmi cu Jehovah cung zumhawktlak tein um hi a si. Jehovah cu nunnak a kan petu a si. (Biat. 4:11) Jehovah cung zumhawktlak tein umnak nih nuamhnak le lungsi hnangamnak a kan pek. Asinain harnak ton caan hmanhah Pathian cungah zumhawktlak tein um a hau ti kha kan hngalh. A tanglei thil sining pali ah Jehovah cung zumhawktlak tein um awkah Jonathan kong nih zeitindah a kan bawmh ti kha hi capar ah kan i ruah hna lai. Mah cu (1) nawlngeitu pakhat cu upat awk aa tlak lo tiah kan ruah tikah, (2) aho cungah dah zumhawktlak tein um ding timi kan i thim tikah, (3) hruaitu a simi unaupa pakhat nih a kan hngalhthiam lo asiloah a ding loin a kan pehtlaih tikah le (4) kan biakam ningin tuah awkah a har ti kan ruah tikah a si.

5. Siangpahrang Saul nih a uk lioah Israel mi cu Pathian cung zumhawktlak tein um awkah zeicah an i harh?

⁵ Jonathan le Israel mi hna cu a har ngaimi thil sining an tong. Jonathan a pa, Siangpahrang Saul cu nawl a ngaih lo caah Jehovah nih a hlawt. (1 Sam. 15:17-23) Asinain kum tampi chung uk rih dingah Pathian nih a awnh. “BAWIPA siangpahrang ṭhutdan” ah a ṭhumi siangpahrang nih ṭhatlonak a tuah tikah mi pawl cu Pathian cung zumhawktlak tein um awkah an i harh.—1 Chan. 29:23.

6. Jonathan cu Jehovah cungah zumhawktlak tein a um ti kha zeinihdah a langhter?

⁶ Jonathan cu Jehovah cungah zumhawktlak tein a um zungzal. Saul nih Pathian bia a hung ngaih lo tikah Jonathan nih zeidah a tuah ti kha ruathmanh. (1 Sam. 13:13, 14) Israel doh awkah Filistin ralkapbu nganpi cu rangleng 30,000 he an rat lioah Saul nih cun ralkap 600 lawng a ngeih hna. Cun amah le Jonathan lawng hriamnam a ngeimi an si. Asinain Jonathan cu ṭihnak a ngei lo. Profet Samuel bia hi aa cinken: “A min ngan ruangah hin BAWIPA nih a mi cu aan hlonh hna lai  lo.” (1 Sam. 12:22) Jonathan nih ralkap pakhat kha hitin a ti: “Khamhnak cu mi tam thawngin a si ah siseh, mi tlawm thawngin a si ah siseh, BAWIPA cu zeihmanh nih a donh khawh ṭung lo.” Cucaah an pahnih lawngin Filistin mi kha an doh hna i minung 20 hrawng an thah hna. Mah hnuah Jehovah nih li a hninhter i Filistin mi cu an lau i anmah le anmah an i that. Jonathan nih Jehovah kha a zumh caah Jehovah nih thluachuah a pek i Filistin mi kha an tei hna.—1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Jonathan nih a pa kha zeitindah a pehtlaih?

⁷ Saul nih Jehovah nawl a ngai ti lo nain Jonathan nih cun a si khawh tik paohah a pa nawl kha a ngaih. Tahchunhnak ah, Jehovah miphun kilven awkah hmunkhat ah ral an doṭi.—1 Sam. 31:1, 2.

8, 9. Nawlngeitu pawl kan upat hna tikah zeitindah Pathian cungah zumhawktlak tein a ummi kan si?

⁸ Kannih zong Jonathan bantukin a si khawh tik paohah cozah nawl kan ngaihnak thawngin Jehovah cungah zumhawktlak kan si kha kan langhter khawh. Mah “ram uktu bawi” hna kha Jehovah nih a awnhmi hna a si i an cung i upatnak langhter awkah a kan hal. (Rom 13:1, 2 rel.) Cucaah nawlngeitu pakhatkhat cu a dinfel lo tik hmanhah, upat awk aa tlak lo tiah kan ruah tik hmanhah kan upat awk a si. A tak ti ahcun Jehovah nih nawlngeihnak a pekmi hna dihlak cungah  upatnak langhternak thawngin Jehovah cung zumhawktlak kan sinak kha kan langhter khawh.—1 Kor. 11:3; Heb. 13:17.

⁹ Thlanglei America ah a ummi unaunu Olga cu a har ngaimi thil sining hmanhah a vapa kha a upatnak thawngin Jehovah cung zumhawktlak a si kha a langhter. ^[1] Jehovah Tehte a si ruangah a vapa nih a caan ah a chawn duh lo i puarhrang ngaiin a pehtlaih. Kaan mak lai i ka fale zong kaa kalpi hna lai tiah a tlerhkhonh. Asinain Olga nih ‘ṭhatlonak kha ṭhatlonak’ in a lehrulh lo. Nupi ṭha si awkah a si khawh chungin aa zuam. Rawl a chuan, thil a suk i a chungkhar kha ṭha tein a zohkhenh hna. (Rom 12:17) A vapa nih a chungkhat sin le a hawile sin i a len tikah a zulh. Tahchunhnak ah, a vapa nih a pa ruak humh awkah khuadang i kal a duh tikah unaunu Olga nih a herhmi zeipaoh a timhtuah i an fale he an kal. Ruak humhnak zongah pumhnak a dih tiang church a leng in a hngah. Kum tampi hnuah Olga a lung saunak le upatnak a langhtermi nih a vapa lungput kha a nemter deuh. Atu ah cun Olga kha i pumh awkah tha a pek i a thlah hmanh a thlah. A caan ah amah zong aa pum ve.—1 Pit. 3:1.

10. Aho cungah dah zumhawktlak in um ding a si kha Jonathan nih zeitindah a hngalh?

¹⁰ Saul nih David thah a timh tikah Jonathan caah a har ngai. Apa cungah zumhawktlak tein um a duh bantukin David cung zongah zumhawktlak tein um a duh. Asinain Pathian cu Saul sinah a um ti lo i David sinah a um ti kha Jonathan nih a hngalh. Cucaah David cungah zumhawktlak tein um awkah aa thim. David kha i thuh awkah ralrin a pek i David luatter awkah Saul sinah a chimhpiak.—1 Samuel 19:1-6 rel.

11, 12. Pathian kan dawtnak nih a cungah zumhawktlak tein um awkah zeitindah a kan bawmh?

¹¹ Australia ah a ummi unaunu Alice nih aho cungah dah zumhawktlak in um ding ti kha biakhiahnak a tuah. Baibal a cawnmi in a hngalhmi kong hna kha a chungkhar pawl a chimh hna. A hnuah Christmas ka tuah ti lai lo tiah a ti hna i a ruang zong a chimh hna. Mah tikah a chungkhar pawl cu an thin a hung tuk i Alice nih zeihmanh ah a kan rel lo tiah an ruah. A nu nih zeitikhmanh ah hmuh kaan duh ti lo tiah a ti. Alice nih hitin a chim: “Ka lau tuk i ka ngaih zong a chia tuk, zeicahtiah ka chungkhar pawl kha ka dawt tuk hna. Asinain Jehovah le Jesuh kha ka lungthin chungah pakhatnak i chiah awkah bia ka khiah caah peng civui ah tipil ka ing.”—Matt. 10:37.

¹² Jehovah nakin zaang lentecelhnak, sianginn, ram ti bantuk pakhatkhat cungah zumhawktlak in kan um ding a si lo. Tahchunhnak ah, Henry cu chess kah a huam ngaimi a si. An sianginn zong hi chess kahnak ah teinak a hmu lengmangmi an si. Cucaah atu tan zongah teinak hmuh a duh i fakpi in aa zuam. Zarhte le zarhpi fatin chess aa kah caah phungchimnak le pumhnak caah a caan a ngei ti lo. Pathian nakin a sianginn cungah zumhawktlakmi si cu a caah a hun biapi deuh tiah Henry nih a chim. Cucaah chess i kah ti lo awkah bia a khiah.—Matt. 6:33.

13. Chungkhar buaibainak tawnghtham khawh awkah Pathian cung zumhawktlakmi sinak nih zeitindah a kan bawmh khawh?

¹³ A caan ah kan innchungkhar mi lak i aho  cungah dah zumhawktlak tein um ding timi kongkau ah harnak a um kho. Tahchunhnak ah, Ken nih hitin a chim: “Kum upa a simi ka nu sinah atu le atu va len in a caan ah kan sinah umter ka duh. Asinain ka nu le ka nupi cu an i rem lo. Pakhat duhnak ka zulh tikah pakhat a ngaih a chiat caah ka caah a har ngai. Asinain hi bantuk thil sining ah ka nupi lunglawmhter le a cung i zumhawktlak tein um cu a biapi deuh ti kha ka hun hngalh. Cucaah ka nupi lung a lawmhter hngami lam in thil sining kha ka tawnghtham.” Ken cu Pathian cungah zumhawk a tlakmi a si ruang le Baibal a upat ruangah a nupi le a nu kha dawtnak le upatnak in i pehtlaih awk a sinak a ruang kha ralṭha tein a chimh hna.—Genesis 2:24; 1 Korin 13:4, 5 rel.

14. Saul nih Jonathan kha zeitindah a pehtlaih?

¹⁴ Hruaitu a simi unau pakhat nih a ding loin a kan pehtlaih tik zongah Jehovah cung zumhawktlak tein um awkah a har kho men. Jonathan cu, cu bantuk harnak a rak tong. Pathian thimmi Siangpahrang Saul nih a fapa Jonathan le David an i komhmi kha a hngalh. Asinain zeicah hi tlukin an i komh timi a ruang kha cu a hngalthiam lo. Cucaah Jonathan nih David bawmh a timh tikah a thin a hung tuk i mi hmaiah a fapa kha ningzah a thlaih. Asinain Jonathan nih cun a pa cungah upatnak a langhter ṭhiamṭhiam ko. Mah lengah Jehovah le Israel siangpahrang a ṭuan dingmi David cungah zumhawktlak tein a um.—1 Sam. 20:30-41.

15. Unaupa pakhat nih a ding loin a kan pehtlaih tikah zeitindah kan lehrulh awk a si?

 ¹⁵ Tuchan i Khrihfabu hruaitu unaupa hna zong nih mikip kha ding tein pehtlaih awkah an i zuam. Asinain annih cu mitlinglo an si caah an kan theihthiam lo caan a um kho men. (1 Sam. 1:13-17) Cucaah an kan theihthiam lo tik le a ding loin an kan pehtlaih tik hmanhah Jehovah cungah zumhawktlak tein um zungzal hna u sih.

16. Zei bantuk thil sining ah dah mahzawn ruat loin Pathian cungah zumhawktlak tein kan um awk a si?

¹⁶ Saul nih David canah Jonathan tu kha siangpahrang ṭuanter a duh. (1 Sam. 20:31) Asinain Jonathan cu mahca ṭhatnak a kawlmi a si lo. Jehovah kha a dawt i a cungah zumhawktlak tein a um. Cun David kha hawikom ah aa ser i a biakam ningin a tuah. Jehovah a dawmi le a cungah zumhawktlak tein a ummi nih cun “zeitluk in a har hmanhah a biakam ningin a tuah zungzal.” (Salm 15:4) Pathian cung zumhawktlak tein a ummi kan si caah kan biakam ningin kan tuah zungzal lai. Tahchunhnak ah, rian kong he aa tlaiin hnatlaknak kan tuah tikah a harmi thil sining a hung um hmanhah kan biakamnak ningin tuah kan i zuam lai. Innchungkhar ah buaibainak a um tik zongah kan innchunghawi cung zumhawktlak tein umnak thawngin Jehovah kan dawtnak kan langhter lai.—Malakhi 2:13-16 rel.

17. Hi capar ah kan i ruahmi kong nih zeitindah aan bawmh?

¹⁷ Jonathan bantukin a harmi thil sining hmanhah Pathian cungah zumhawktlak tein kan um awk a si. Unau pawl nih kan thin a kan hunter hmanhah an cungah zumhawktlak tein um hna u sih. Mah nih Jehovah lung a lawmhter lai i kanmah zong a kan lawmhter ve lai. (Ptb. 27:11) Jehovah cungah zumhawktlak tein kan um ahcun kan caah a ṭha bikmi kha zeitindah a tuah ti kha kan hmuh lai. David chan i zumhawktlakmi le zumhawktlak lomi hna sinin zeidah kan cawn khawh ti kha a hnu capar ah kan i ruah hna lai.