1-3. (a) Pathian hawi kan si kho ti kha zeicah kan zumh khawh? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

BAIBAL ah Abraham kha Pathian hawi tiah voithum tiang a auh. (2 Chan. 20:7; Isa. 41:8; Jeim 2:23) Amah lawnglawng hi Baibal ah Pathian hawi tiah direk in auhmi a si. Mah cu Abraham lawnglawng hi Pathian hawi a si tinak a si maw? A si lo. Kan zapi in mah tinvo sung kha hmuh khawh a si tiah Baibal nih a ti.

² Jehovah a ṭihmi, a zummi le a hawi a hung simi zumhfekmi nu le pa tampi kong Baibal ah kan hmuh. (Salm 25:14 rel.) Annih cu Paul nih a chimmi “a nganmi tehte bu” ah an i tel i Pathian hawi an si. An lakah mi a phunphun an i tel.—Heb. 12:1.

³ Baibal ah langhtermi Jehovah hawile pathum kong kha a dikthliar in hlathlai hna u sih. Annih cu (1) Moab ram i zumhawktlakmi nuhmei Ruth, (2) zumhfekmi Judah siangpahrang Hezekiah le (3) aa toidormi Jesuh a nu, Mary an si. Pathian  hawi si awkah pakhat cio nih an tuahmi in zeidah kan cawn khawh?

4, 5. Ruth nih a har ngaimi zei bantuk biakhiahnak dah a tuah a herh, mah cu zeicah a har? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁴ Naomi cu a fapale nupi a simi Ruth le Orpah he Moab ram in Israel ram lei ah an kal. Lampi ah Orpah cu Moab ram lei i kir ṭhan awkah bia a khiak. Asinain Naomi nih cun Israel ram lei kal awkah bia a khiah. Ruth nih tah zeitindah bia a khiah lai? A har ngaimi biakhiahnak a tuah a hau. A chungkhar umnak Moab ram ah maw a kir ṭhan lai asiloah Naomi he Bethlehem khua lei ah dah a kal lai?—Ruth 1:1-8, 14.

⁵ Ruth chungkhar cu Moab ram ah khua an sa. An sinah a kir ṭhan ahcun anmah nih an zohkhenh khawh lai. Ruth nih Moab miphun siseh, an holh siseh, an nunphung siseh ṭha tein a hngalh. Cu bantuk kongkau he aa tlaiin Naomi nih cun Ruth kha zei bantuk biakamnak hmanh a pe kho lo. Naomi nih Ruth caah va le umnak inn ka khanpiak kho lai lo ti a phang. Cucaah Ruth kha Moab ram i kir ṭhan awkah a fial. Kan hngalh bantukin Orpah cu “amah miphun le a pathian hna sinah a kir” ṭhan. (Ruth 1:9-15) Asinain Ruth nih cun a miphun le a hmaan lomi an pathian hna sin kir ṭhan ti lo awkah bia a khiah.

6. (a) Ruth nih zeitindah fim ngaiin biakhiahnak a tuah? (b) Boaz nih Ruth kha Jehovah ‘thla tangah dornak’ a kawl tiah zeicah a ti?

⁶ Ruth nih a va sinin asiloah Naomi sinin Jehovah kong a cawnmi a si kho men. Jehovah cu Moab mi hna pathian he an i lo lo ti kha a hngalh. Jehovah kha a dawt i a dawtnak le a biaknak hmuh awkah Jehovah cu aa tlak ti zong a hngalh. Cucaah Ruth nih a ṭhami biakhiahnak a tuah. Naomi kha “na miphun cu ka miphun an si ve lai i na Pathian cu ka Pathian a si ve lai” tiah a ti. (Ruth 1:16) Ruth nih Naomi a dawtnak kong kan ruah tikah kan lung a kan suk tuk. Asinain Jehovah a dawtnak nih kan lung a kan suk chinchin. Boaz zong kha mah nih a lung a suk tuk ve i a hnuah ‘Israel Pathian, a thla tang i, i dor awkah na rak fuh’ caah tiah Ruth kha a thangṭhat. (Ruth 2:12 rel.) Boaz chimmi bia nih himnak hmuh awkah a nu thla tangah aa dormi va fate kha na mitthlam ah a cuanter men ko lai. (Salm 36:7; 91:1-4) Cu bantukin Jehovah nih Ruth kha dawtnak in a huhphenh i a zumhnak ruangah laksawng a pek. Ruth cu a biakhiahnak ruangah i ngaihchih ding a ruang zeihmanh a ngei lo.

7. Jehovah sin i pumpek awkah zeicah i cungcang ding a si lo?

⁷ Mi tampi nih Jehovah kong an hngalh ko nain a sin i, i dor awkah an i thim lo. Jehovah sinah i pumpek in tipil in awkah an i cungcang. Nang zong cutin na um ahcun zeicah kaa cungcang ti kha ruat. Mikip nih pathian pakhatkhat paoh kha an biak. (Josh. 24:15) A hmaanmi Pathian biaknak lawng hi a ṭhami biakhiahnak a si. Jehovah sin naa pumpek tikah Jehovah cu na caah dornak a si ti na zumh kha na langhter a si. Zei bantuk buaibainak na ton hmanhah amah biak zungzal awkah Jehovah nih aan bawmh lai. Pathian nih Ruth kha cutin a rak bawmh.

8. Hezekiah ngakchiat lio sining kha chim.

⁸ Hezekiah hnulei sining cu Ruth he aa  dang tuk. Hezekiah cu Pathian sinah aa pumpemi Israel miphun a si. Asinain Israel mi an dihlak in cun zumhawktlakmi an si lo. Hezekiah a pa, Siangpahrang Ahaz cu miṭhalo a si. Pathian biakinn kha a upat lo i miphun dang pathian hna biak awkah a mi kha a forh hna. Hezekiah i a unau cheukhat hmanh kha a hmaan lomi pathian sinah an nun buin rai a thawi hna. Hezekiah i a ngakchiat lio nunning cu ṭih a nung tuk.—2 Si. 16:2-4, 10-17; 2 Chan. 28:1-3.

9, 10. (a) Hezekiah cu zeicah fawi tein a lung a fah khawh? (b) Pathian cungah zeicah kan thin a hun awk a si lo? (c) Zei bantuk minung dah kan si lai ti cu chungkhar hnulei sining cungah aa hngat tiah zeicah kan ruah awk a si lo?

⁹ Ahaz i a ṭhalomi tuahsernak nih a fapa Hezekiah cu Jehovah cungah thinhun, lungfah in a umter khawh. Tuchan ah mi cheukhat nih harnak tlawmpal an ton tikah ‘BAWIPA cungah thinhun’ ding asiloah bupi cungah lungfah ding a ruang kan ngei tiah an ruah. (Ptb. 19:3) Cheukhat nih cun an nunnak a ṭhatlomi le an nu le an pa bantukin ṭhatlonak an tuahmi cu a ṭha lomi an chungkhar sining ruangah a si tiah an ruah. (Ezek. 18:2, 3) Mah cu a hmaan maw?

¹⁰ Mah ruahnak a hmaan lo kha Hezekiah nunning nih a langhter. Jehovah cung thinhun awkah a ruang zeihmanh a um lo. Mi nih harnak an tonmi cu Jehovah ruangah a si lo. (Job 34:10) Nulepa tuahsernak nih fale cungah ṭhatnak asiloah ṭhatlonak a chuahter khawh ti cu a hmaan ko. (Ptb. 22:6; Kol. 3:21) Asinain mi pakhat miṭha asiloah miṭhalo a simi cu chungkhar hnulei sining ruangah a si tinak a si lo. Zeicahtiah ṭhatnak kan tuah lai maw, tuah lai lo timi he aa tlaiin Jehovah nih zalong tein i thimnak nawl a kan pek. (Deut. 30:19) Mah a sunglawi tukmi laksawng kha Hezekiah nih zeitindah a hman?

11. Hezekiah cu zeicah a ṭha bikmi siangpahrang pakhat a rak si?

¹¹ Hezekiah a pa cu Judah siangpahrang hna lakah a ṭhalo bikmi a si nain Hezekiah tu cu a ṭha bikmi siangpahrang a hung si. (2 Siangpahrang 18:5, 6 rel.) A pa keneh zulh lo awkah bia a khiah. Mah canah Isaiah, Mikah le Hosea ti bantuk Jehovah profet hna ruahnak cheuhnak le chimhhrinhnak kha ṭha tein ngaih awkah aa thim. Mah nih a pa chuahtermi buaibainak tampi  kha tawnghtham awkah a forh. Biakinn kha a thenh, a mi pawl an sualnak ngaihthiam awkah Pathian kha a nawl i ram chungah a ummi siasal vialte kha a hrawh dih. (2 Chan. 29:1-11, 18-24; 31:1) A hnuah Assiria siangpahrang Sennakherib nih Jerusalem doh awkah a tlerhkhonh hna tikah Hezekiah nih ralṭhatnak le zumhnak a langhter. Jehovah huhphenhnak kha aa bochan i a mi pawl kha thazaang a pek hna. (2 Chan. 32:7, 8) Asinain voikhat cu Hezekiah cu a hun i porhlaw. Jehovah nih a chimhhrinh tikah aa toidor ṭhan. (2 Chan. 32:24-26) A chungkhar hnulei sining nih a nunning hrawh lai kha a awnh lo. Mah canah Jehovah hawikom a si kha a langhter. Hezekiah cu kan caah zohchunh awk ṭha taktak a si ti cu a fiang ko.

12. Tuchan mi tampi nih Jehovah hawi an si kha Hezekiah bantukin zeitindah an langhter?

¹² Tuchan vawlei ah dawtnak le zaangfahnak a um ti lo. Ngakchia tampi cu nulepa i dawtnak thladem tangah an um ti lo. (2 Tim. 3:1-5) Tuchan Khrihfa tampi cu a harmi chungkhar sining a ngeimi an si ko nain Jehovah he i hawikomh awkah an i thim. Hmailei ah zei bantuk minung dah kan si lai ti cu chungkhar hnulei sining cungah aa hngat lo ti kha Hezekiah bantukin an langhter. Pathian nih zalong tein i thimnak nawl a kan pek. Cucaah Hezekiah bantukin Pathian biak awk le thangṭhat awkah kan i thim kho.

13, 14. Mary nih zei bantuk lungre theihnak hna dah a ngeih khawh, Mary nih Gabriel kha zeitindah a lehrulh?

¹³ Hezekiah chan in kum tampi a rauh hnuah aa toidormi mino Mary cu Jehovah he a ṭha tukmi pehtlaihnak an ngei i a hleikhunmi rian pek a si. Mah cu Pathian Fapa kha a pawi lai i a hrin lai, cun a cawm lai i a zohkhenh lai. Jehovah nih Mary kha a dawt tuk i a zumh caah a biapi tukmi mah rian kha a pekmi a si men lai. Asinain rian pek a si tikah Mary nih zeitindah a lehrulh?

¹⁴ Mary nih a hmuhmi a sunglawi tukmi rian kong lawng kha kan chim tawn. Asinain Mary nih zei bantuk ṭihnak hna dah a ngeih khawh men? Tahchunhnak ah, vancungmi Gabriel nih pa he umṭi loin nau na pawi lai tiah a chimh. Asinain Gabriel nih Mary a chungkhar le a innpa pawl kha mah kong cu a chim hna lo. Mah tikah zeitindah an ruah lai? Mary nih zumhawktlak loin a ummi a si lo kha Josef zeitindah a chimh lai? Mah lengah Pathian Fapa kha minung pakhat in zohkhenh ding rian nganpi zong a ngei. Mary i a lungre theihnak vialte cu kan hngal dih lo nain Gabriel sinah a chimmi  tu cu kan hngalh. Hitin a chim: “Kei cu Bawipa salnu ka si ko, na chim bang cun ka cungah si ko seh.”—Luka 1:26-38.

15. Mary zumhnak cu zeicah zohchunh awk ṭha taktak a si?

¹⁵ Mary zumhnak cu zohchunh awk ṭha taktak a si. Salnu pakhat bantukin fial a simi zei rian paoh ṭuan awkah timhcia a si. Jehovah nih a ka zohkhenh lai i a ka huhphenh lai ti kha Mary nih a zumh caah a lungre theihnak vialte kha Jehovah kut ah a ap. Mary nih mah tlukin a ṭhawngmi zumhnak kha zeitindah a ngeih khawh? Zumhnak timi cu i chuahpimi a si lo. Asinain ngeih awkah fakpi in kan i zuam i Pathian nih thluachuah a kan pek lawngah ngeih khawhmi a si. (Gal. 5:22; Efe. 2:8) Mary cu a zumhnak fehter awkah fakpi in aa zuam. Zeitindah kan hngalh? Mary nih zeitindah bia a ngaih i zei bia dah a chim ti kha i ruah hna u sih.

16. Mary cu ṭha tein bia a ngaimi a si kha zeinihdah a langhter?

¹⁶ Mary nih bia a ngaih ning. Baibal nih “bia theih duhnak lei ah cun a khul a rangmi si u law biachimnak lei le thinhunnak lei ah cun a khul a nuarmi si u” tiah a ti. (Jeim 1:19) Mary cu ṭha tein bia a ngaimi a si. A thukmi bia hna kha ṭha tein a ngaih i a hnuah a caan pe in a tuaktan tiah Luka Baibal ah voihnih kan hmuh. A voikhatnak cu Jesuh chuah lioah vancungmi nih an chimmi bia hna kha tuukhal pawl nih an chimh ṭhan lioah a si. A voihnihnak cu kum 12 a simi Jesuh nih khuaruahhar ngai a simi bia a chim lioah a si. A voihnih ningin Mary nih a theihmi bia kha ṭha tein a ngaih, aa cinken i a tuaktan.—Luka 2:16-19, 49, 51 rel.

17. Mary bia a chim ning in zeidah kan hngalh khawh?

¹⁷ Mary nih bia a chim ning. Baibal ah Mary chimmi bia tampi a um lo. A sau bik a chimmi cu Luka 1:46-55 ah kan hmuh. Mary nih Pathian Bia ṭha tein a hngalh ti kha mah bia hna nih an langhter. Zeitin in dah? Mary a bia cu Samuel a nu, Hannah thlacamnak ah aa telmi bia hna he aa lo. (1 Sam. 2:1-10) Mary nih Baibal chung bia hna kha voi 20 hrawng a cherhchan. A Hawi ṭha bik, Jehovah le a Bia Baibal in a cawnmi biatak kong chim a duh tuk ti cu a fiang.

18. Mary zumhnak kha zeiti lam hna in dah kan i zohchunh khawh?

¹⁸ Mary bantukin a har tuk tiah kan ruahmi rian hna kha a caan ah Jehovah sinin kan hmuh men lai. Rian pek kan simi kha toidor tein kan cohlannak thawngin le Jehovah nih a kan bawmh lai ti kan zumhnak thawngin Mary kha i zohchunh hna u sih. Jehovah le aa tinhnak kong kan cawnmi hna kha ṭha tein kan ngaih i kan ruahnak thawngin le midang sinah lunglawm tein kan chimnak thawng zongin Mary kha i zohchunh hna u sih.—Salm 77:11, 12; Luka 8:18; Rom 10:15.

19. Baibal chung i zumhnak a langhtermi hna kan i zohchunh hna tikah zeidah kan hmuh lai tiah kan zumh khawh?

¹⁹ Ruth, Hezekiah le Mary zong Abraham bantukin Jehovah hawi an si ti cu a fiang ko. Pathian hawi sinak caanṭha a hmu vemi “a nganmi tehte bu” zong an um rih. Zohchunh awk ṭha a simi, zumhnak a langhtermi hna kha i zohchunh zungzal hna u sih. (Heb. 6:11, 12) Cutin kan tuah ahcun a zungzal in Jehovah hawi sinak laksawng kan hmuh lai kha kan zumh khawh.