1926 ah United States, Ohio, Crooksville khuate ah ka chuak. Ka nu le ka pa cu biaknak a ngei lomi an si nain an fale kan pariat ningin church i, i pumh awkah an kan fial. Cucaah Methodist Church ah kaa pum. Kum 14 ka si lioah kumkhat chung Zarhpi ni fatin church ah hmaan tein kaa pumh caah laksawng hmanh ka hmu.

Mah lio caan hrawngah kan inn pawng i Jehovah Tehte a simi Margaret Walker cu ka nu sinah a ra i Baibal a chimh tawn. Nikhat cu an sinah ka thu i ka ngai ve. Mah tikah ka nu nih hna a kan hnawh lai ti a phang i leng chuah a ka fial. Asinain an i ruahmi kha ngaih ve awkah kaa zuam peng. Zarh tlawmpal hnuah Margaret nih Pathian min na hngal maw? tiah a ka hal. “Mah cu mikip hngalhmi pei a si ko cu, Pathian ta a si” tiah ka leh. “Na Baibal kha la law Salm 83:18 kha rel hmanh” tiah a ka ti i ka rel tikah Pathian min cu Jehovah a si ti kha ka hun hngalh. Cun ka hawile sinah ka va tli i “tuzan inn nan phanh tikah Salm 83:18 kha rel hmanh u. Pathian min nan hmuh lai” tiah ka ti hna. Ka hngalhmi kha tehte ka khan colh tiah ti khawh a si.

Baibal ka hlathlai i 1941 ah tipil ka ing. Mah hnu tlawmpal ah Khrihfabu Baibal cawnnak kha tlaih awkah rian an ka pek. Mah cauk cawnnak ah ka nu le ka unau pawl kha rak i pumh awkah ka sawm hna i an dihlak in an rak i pum. Asinain ka pa tu cu a duh lo.

Khrihfabu ah rian tam deuh in pek ka hung si. Bupi chuahmi cauk pawl kha ka khomh hna i inn ah kaa chiah. Nikhat cu ka pa nih ka cauk pawl kha a kutdong in a sawh i “na cauk pawl hi hmuh ka duh hna lo, nangmah zong inn in chuak” tiah a ka ti. Mah tikah inn in ka chuah i Ohio, Zanesville khua ah ka um. Asinain ka chungkhar pawl thapek awkah an sinah ka va kal lengmang hna.

Ka pa nih ka nu aa pumhmi kha a duh lo. A caan ah ka nu pumh aa thawh tikah a hnu in a dawi i innchung ah a lutter ṭhan. Asinain ka nu cu innka dang in a tli i pumhnak ah a kal ṭhiamṭhiam. Ka nu kha “na thinphang hlah. Kapa cu a lung a dong te ko lai” tiah ka ti.  A hnuah ka pa cu a lung a dong taktak i ka nu cu zalong tein aa pum kho cang.

1943 ah Phungchim Ning Cawnnak (Theocratic Rianṭuannak Sianginn) aa thawk tikah siangngakchia rian hna ka hmu. Mah sianginn in ka hmuhmi ruahnak cheuhnak hna nih phungchim thiam deuh awkah a ka bawmh.

1944, Vawlei Ralpi IInak lioah ralkap luh awkah sawmnak ca ka hmu. Cucaah Ohio, Columbus khua i Fort Hayes zung ah ka va kal i a herhmi form hna ka phih. Ka pum ngandamnak lei zong an ka check. Nawlngeitu pawl kha ralkap ka ṭuan lai lo tiah ka ti hna. Mah tikah inn ah an ka ṭinter ṭhan. Asinain ni tlawmpal hnuah nawlngeitu pakhat cu ka inn ah a ra i “Corwin Robison, nangmah tlaih awkah ka ra” tiah a ka ti.

Zarhhnih hnuah biaceihnak zungah biaceihtu nih “Keimah nawl si sehlaw na nunchung thong kaan thlak hnga. Chim awk pakhatkhat na ngei maw?” tiah a ka ti. Hitin ka leh: “Biaceihtu pa, keimah hi phungchimtu pakhat in na ka ruah khawh ko. Mi innka kip cu ka caah pulpit a si i mi tampi kha pennak kong thawngṭha ka chimh hna.” Biaceihtu nih jury phu kha hitin a ti hna: “Mah mino pa hi phungchimtu a si le si lo biakhiahnak nan tuahmi a si lo. Ralkap a tla lai maw, tla lai lo ti tu kha biakhiahnak tuah ko u.” Suimilam a cheu a tling hlanah jury phu nih sualnak a ngei tiah biachahnak an tuah. Biaceihtu nih Kentucky, Ashland khua i thonginn ah kumnga thongtlak dingin biachahnak a tuah.

A hmasa zarhhnih cu Ohio, Columbus khua i thonginn ah ka um. A nikhatnak ni cu nikhat chung khaan hmete ah ka um. Mah tikah Jehovah sinah hitin thla ka cam: “Mah a khaan hmete ah hin kumnga chung cu ka um kho lai lo. Zei tuah awk ka hngal ti lo.”

A thaizing ah thonginn cawngtu nih leng chuahnak nawl an ka pek. A liang a kau i a tung a sang ngaimi thongtla pa pawngah ka kal i thlalang awng in a lenglei ka zoh lioah mah pa nih “miniam pa, nang zei ruangah dah thong na tlak” tiah a ka hal. “Kei cu Jehovah Tehte ka si” ka ti tikah “si ma? Zei ruangah dah thong na tlak kun?” tiah a ka hal. “Jehovah Tehte cu raltuknak ah kan i tel lo i mi zong kan that hna lo” tiah ka ti. “Nang cu mithah na duh lo ruangah thong an in thlak, midang tu cu mi an thah hna ruangah thong an thlak hna. Mah cu aa tlak maw?” tiah a ka ti i “aa tlak lo” tiah ka leh.

“A dang thong ah kum 15 chung ka um bal. Cuka ah nan cauk pawl kha ka rel” tiah a ka ti. Mah bia  ka theih tikah “Jehovah, mahpa hi keimah leiah a ṭan nakhnga ka bawm” tiah thla ka cam. Mah lioah Paul tiah auhmi mah pa nih “hika i thong a tlami pakhatkhat nih an in ti ahcun au ko. Keimah nih kaan bawmh lai” tiah a ka ti. Cucaah cuka ah a ummi thongtlami 50 he zei bantuk buaibainak hmanh ka ngei lo.

Ashland khua i thonginn ah ka va phanh tikah cuka ah thong a rak tlami, hmuhtonnak a ngeimi unaupa pawl he kan i tong. Jehovah he pehtlaihnak ṭha ngeih awkah keimah le midang kha an kan bawmh. Annih nih zarh fatin Baibal rel ding rian an kan pek. Baibal i Ruahnak tiah kan auhmi pumhnak caah biahalnak le a phi hna kan i timtuah. Phungchimnak lohmun caah tlangtlatu unaupa pakhat a um. Ihkhun tampi a ummi khaan nganpi pakhat ah kan um hna. Cucaah mah unaupa nih hitin a ka ti tawn: “Robison, mah ihkhun hi nangmah rian. Mah ihkhun ah a itmi hi na lohmun a si. Thonginn in a chuah hlanah phung na chimh hrimhrim lai.” Cuticun ningcang tein phung kan chim.

1945 ah Vawlei Ralpi IInak cu a dih cang ko nain mah hnu caan tlawmpal chung thonginn ah ka um rih. Ka pa nih “nangmah kha inn in kaan ṭhawl khawh ahcun a dang cu ka tawnghtham khawh ko hna” tiah a ka ti caah ka chungkhar caah ka lungre a thei. Thong in ka chuah tikah ka khuaruah a har i kaa lawm tuk. Ka pa ralchanhnak lakah ka chungkhar mi pasarih cu an i pum i ka naunu pakhat cu tipil a ing cang.

1950 i Korea Ral aa thawk tikah Fort Hayes ralkap zung nih ralkap tlak awkah a voihnihnak an ka auh ṭhan. Ka ngandamnak an ka check hnuah ralbawi pa nih “nan phu lakah mark tam bik a hmumi na si” tiah a ka ti. Mah tikah “a ṭha tuk, asinain ralkap ka tla lai lo” tiah ka ti. Cun 2 Timote 2:3 kha ka cherhchan i “kei cu Khrih ralkap ka si cang” tiah ka ti. Sau nawn holh loin a um hnuah “na kal kho cang” tiah a ka ti.

Mah hnu tlawmpal ah Ohio, Cincinnati khua i pengkomh civui ah tuahmi Bethel pumhnak ah kaa pum. Unaupa Milton Henschel nih Pennak caah rian fakpi in ṭuan a duhmi kha Bethel ah kan herh hna tiah a ti. Bethel ah rian ṭuan dingin form ka phih i an ka cohlan caah 1954, August in Brooklyn Bethel ah rian ka ṭuan.

Bethel ah ka rian a tam peng. Kum tampi chung cauk chuahnak le zung hna ah a ummi ti lumnak hna kha ka zohkhenh. Seh le tawh hna ka remh. Cun New York Khua i civui tuahnak inn zongah rian ka ṭuan.

Zinglei pumhnak le chungkhar Vennak Innsang hlathlainak le Khrihfabu he phungchimnak ah i tel ti bantuk Bethel program hna kha ka duh tuk. Mah hna cu Jehovah Tehte a simi chungkhar paoh nih hmaan  tein tuah dingmi a si awk a si. Nicaang Baibal an relṭimi, chungkhar pumhnak hmaan tein an tuahmi, Khrihfabu pumhnak le phungchimnak ah lungtho tein an i telmi nih chungkhar mi dihlak kha Jehovah he a naihter deuh hna lai.

Bethel ah le Khrihfabu ah hawikom tampi ka ngei. Cheukhat cu chiti thuhmi an si i van ah an kai cang. A dang tu cu chiti thuhmi an si lo. Asinain Bethel chungkhar telin Jehovah salle dihlak cu mitlinglo an si. Unau pakhatkhat he bia kan i al tikah i rem ṭhan awkah kaa zuam peng. Matthai 5:23, 24 kha ka ruat peng. Lung i khahlonak kha zeitindah kan tawnghtham ding a si ti kha ka ruat. “Ka ngaithiam” tiah chim cu a fawi lo nain cutin chimnak nih buaibainak tampi kha a tawnghtham khawh.

Atu cu ka kumkhua ruangah innkhat hnu innkhat phungchimnak ah ka duh zat in kaa tel kho lo nain ka lung a dong lo. Taluk Mandarin holh tlawmte ka cawng i lam cungah Taluk miphun kha phung ka chimh hna. A caan ah mekazin 30, 40 hrawng ka pek khawh hna.

Taluk ram i a ummi hmanh kha lennolh ka tuah. Nikhat cu thingthei zuarnak dawr thanhlaar catlap a pemi nu te nih a ka nih. Ka nih ve i Taluk holh in chuahmi Vennak Innsang le I Hlau! kha ka pek. Mah kha aa lak i ka min cu Katie a si tiah a ka ti. Mah hnu cun kan i hmuh fatin Katie nih a rak ka chawnh. Thingthei le aanhnah min pawl kha Mirang holh in ka chimh i ka awchuah kha a ka zulh. Baibal caang hna zong ka chimh i Baibal Cawnpiakmi cauk kha aa lak. Asinain zarh tlawmpal hnuah cun ka hmu ti lo.

Thla tlawmpal hnuah thanhlaar catlap a phawmi a dang nu pakhat kha mekazin ka pek. A hmaizarh ah mah nu nih a phone kha a ka pek i “Taluk ram ah a ummi pakhat he i chawn u” tiah a ka ti. Mah tikah “Taluk ah ka hngalhmi an um lo” tiah ka ti. Asinain a ka pek chih caah a phone kha ka lak i “Hello, keimah cu Robison ka si” tiah ka ti. Mah tikah khatlei in “Robby, Katie ka si. Taluk ram ah pei ka kir ṭhan cu” tiah a ka ti. “Taluk ah ma?” ka ti i Katie nih “aw a si. Robby, phone aan pemi kha na hngal maw? Ka nau pei a si cu. Thilṭha tampi na ka cawnpiak. Zaangfahnak in ka nau zong kha cawnpiak ve” tiah a ka ti. Mah tikah “Katie, ka si khawh chungin ka cawnpiak lai. Na umnak na ka chimh caah kaa lawm tuk” tiah ka ti. Mah tlawmpal ah Katie a naunu he hmanungbik bia kan i ruah. Mah nu pahnih cu khoika i an um hmanhah Jehovah kong an cawn rih ko lai tiah ka zumh.

Jehovah rian ka ṭuannak hi kum 73 a si cang. Ramkhel lei ah khoika lei hmanh ṭan lo awk le thonginn ah zumhfek tein um awkah Jehovah nih a ka bawmh caah kaa lawm tuk. Ka unau pawl nih ka pa ralchanhnak lakah lungdong lo tein na um caah kan tha a um tuk tiah an ka ti. A donghnak ah ka nu le ka unau paruk cu tipil an ing. Ka pa lungput zong tlawmpal a hun i thleng i a thih hlanah aa pum pah tawn.

Pathian duhnak a um ahcun a thi cangmi ka chungkhar le ka hawile cu vawlei thar ah an thoṭhan te lai. Kan dawtmi hna he hmunkhat ah Jehovah kha a zungzal in kan biakṭi hna tikah zeitluk in dah kan i nuamh lai khi nan mitthlam ah cuanter hmanh u. *