1, 2. (a) Jehovah Tehte Hna cu a dang biaknak he zeitindah an i dan? (b) Hi capar le a hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

MI NIH Jehovah Tehte Hna kha “Ahodah nan hruaitu a si” tiah an hal tawn hna. Biaknak tampi ahcun nu pakhat asiloah pa pakhat nih an hruai tawn hna caah cutin an halmi hna a si. Asinain kannih kan hruaitu cu mitlinglo a simi minung a si lo ti chim kha kan i uangthlar. Mah canah kan hruaitu cu Jesuh Khrih a si. Jesuh nih a Pa le Hruaitu a simi Jehovah bia kha a ngaih.—Matt. 23:10.

² Tuchan ah vawleicung i Pathian miphun a hruaitu “zumhawk a tlakmi le a fimmi sal” tiah auhmi pa phu pakhat zong an um. (Matt. 24:45) Asinain Jehovah nih a Fapa hmangin lam a kan hruai ti kha zeitindah kan hngalh khawh? Kan hngalh khawhnak a ruang pathum kha kan i ruah hna lai. Jehovah nih a miphun hruai awkah minung cheukhat kha a hman ko hna nain Jehovah cu kan Hruaitu taktak a si ti kha mah nih a fianter lai.—Isa. 58:11.

3. Israel mi hruai awkah Moses kha zeinihdah a bawmh?

³ Thiang thlarau nih Pathian a aiawhtu hna kha a bawmh hna.Pathian nih Israel mi hruaitu ding ah Moses kha a thim. Mah a biapi tukmi rian kha ṭuan khawh awkah zeinihdah a bawmh?  Jehovah nih Moses kha “ṭhawnnak” a pek. (Isaiah 63:11-14 rel.) Jehovah nih a thiang thlarau in Moses kha a rak bawmh caah a miphun hruaitu taktak cu Jehovah a si.

4. Moses cungah Pathian thiang thlarau a um ti kha zeinihdah a langhter? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁴ Moses cungah Pathian thiang thlarau a um kha mi nih an hngal kho maw? An hngalh khawh. Jehovah thiang thlarau nih Moses kha khuaruahhar thil tuah khawh awk le a ṭhawng tukmi Izipt ram uktu Faraoh kha Pathian min hngalhter awkah a rak bawmh. (Ex. 7:1-3) Thiang thlarau nih Moses kha dawtnak a ngeimi le a lung a saumi hruaitu si awk zongah a bawmh. Anih cu a puarhrang i mahca ṭhatnak lawng a kawlmi ramdang mi hna hruaitu pawl he aa thleidang tuk. (Ex. 5:2, 6-9) Cucaah Moses cu Jehovah nih a miphun hruai awkah a thim ti cu a fiang ko.

5. Jehovah nih a miphun hruai awkah ahote zong dah thiang thlarau a pek hna?

⁵ Jehovah nih a miphun hruai awkah ahote zong dah thiang thlarau a pek hna? Baibal nih “Nun fapa Joshua cu, . . . fimnak thlarau in a khat” tiah a ti. (Deut. 34:9) “BAWIPA Thlarau cu Gideon cungah a tlung.” (Biac. 6:34) “BAWIPA Thlarau cu . . . fakpi in David cungah a tlung.” (1 Sam. 16:13) Mah pa hna nih anmah thazaang in an tuah khawh lomi thil kha tuah khawh awkah Pathian thiang thlarau kha an i bochan. (Josh. 11:16, 17; Biac. 7:7, 22; 1 Sam. 17:37, 50) Thil lianngan tuah awkah ṭhawnnak a petu hna cu Jehovah a si caah Jehovah lawnglawng hi thangṭhatnak hmuh awkah aa tlakmi a si.

6. A miphun nih an hruaitu pawl kha upat hna seh tiah zeicah Pathian nih a duh?

⁶ Moses, Joshua, Gideon le David kha Pathian thiang thlarau nih a bawmhmi hna an hmuh tikah Israel mi nih zeidah an tuah awk a si? Annih kha an upat hna awk a si. Moses cungah mi pawl an phunzai tikah Jehovah nih a chimmi bia hi zohhmanh. Hitin a ti: “Mah mi hna nih hin zei can dah an ka zomhtaih lai? (Nam. 14:2, 11) Jehovah nih a miphun hruai awkah mah pa pawl kha a thim hna ti cu a fiang ko. Israel mi nih an bia an ngaih hna tikah an Hruaitu taktak a simi Jehovah bia an ngaihmi a si.

7. Vancungmi nih Moses kha zeitindah an bawmh?

⁷ Vancungmi nih Pathian a aiawhtu hna kha an bawmh hna. (Hebru 1:7, 14 rel.) Pathian nih Moses kha lamhruai awkah vancungmi a hman hna. Pakhatnak ah, vancungmi cu ‘burbuk chungin a sinah a hung lang’ i Israel mi kha luatter awk le hruai awkah rian a pek. (Lam. 7:35) Pahnihnak ah, Israel mi lamhruainak caah Moses kha Nawlbia pek awkah Pathian nih vancungmi a hman hna. (Gal. 3:19) Pathumnak ah, Jehovah nih hitin a ti: “Kaan chimhmi hmunlei ah khan mi cu va kalpi ko hna. Ka vancungmi nih lam aan hruai hna lai kha va philh hlah.” (Ex. 32:34) Vancungmi nih cu bantukin thil a tuah kha Israel mi nih an hmuh tiah Baibal nih a chim lo. Asinain  Moses nih lamhruainak a pek hnaning le a zohkhenh hnaning in vancungmi nih an bawmh ti cu a fiang ko.

8. Joshua le Hezekiah kha vancungmi nih zeitindah an bawmh hna?

⁸ Vancungmi nih ahote zong dah an bawmh rih hna? “BAWIPA ralkapbu hruaitu” vancungmi nih Joshua kha Kanaan mi hna he an i dohnak ah teinak hmuh awkah a bawmh. (Josh. 5:13-15; 6:2, 21) A hnuah Siangpahrang Hezekiah nih Pathian miphun kha a hruai hna tikah Assiria ralkapbu nganpi nih Jerusalem khua kha hrawh awkah an tlerhkhonh hna. Zankhat ah “BAWIPA vancungmi a va kal i Assiria mi riahhmun ahcun 185,000 a va thah hna.”—2 Si. 19:35.

9. Pathian aiawhtu hna cu mitlinglo an si ko nain Israel mi nih zei tuah awkah dah an i ruahchan?

⁹ Vancungmi cu a tlingmi an si. Asinain an bawmhmi hna minung cu mitlinglo an si. Tahchunhnak ah, voikhat cu Moses nih Jehovah kha thangṭhatnak a pe lo. (Nam. 20:12) Gibeon mi hna nih Israel mi he hnatlaknak tuah an duh tikah Joshua nih Pathian kha ruahnak a hal lo. (Josh. 9:14, 15) Hezekiah cu a hun i porhlaw. (2 Chan. 32:25, 26) Mah pa hna cu mitlinglo an si ko nain Israel mi nih anmah lamhruainak kha zulh awkah an i ruahchan. Mah pa hna bawmh awkah Jehovah nih vancungmi a hman hna ti kha Israel mi nih an hmuh khawh. Jehovah nih a miphun lam a hruai hna ti cu a fiang ko.

10. Pathian Nawlbia nih Moses kha zeitindah lam a hruai?

¹⁰ Pathian bia nih amah a aiawhtu hna kha lam a hruai hna. Baibal nih Israel mi a pekmi hna Nawlbia kha “Moses Phungbia” tiah a ti. (1 Si. 2:3) Asinain Israel mi Nawlbia a petu cu Jehovah a si ti kha Baibal nih fiang tein a langhter. Moses zong nih mah nawlbia kha a zulh a hau. (2 Chan. 34:14) Tahchunhnak ah, Jehovah nih zeitindah puan biakinn sak ding ti kha a chimh hnuah “BAWIPA nih a fial bantuk tein zeizong vialte kha Moses nih a tuah dih.”—Ex. 40:1-16.

11, 12. (a) Joshua le Pathian miphun a uktu siangpahrang hna kha zei tuah awkah dah hal an si? (b) Pathian Bia nih hruaitu a simi pa hna kha zeitindah lam a hruai hna?

¹¹ Joshua cu hruaitu a hung si tikah Cathiang chung i ṭhenkhat kha a ṭial i Jehovah nih hitin a ti: “A chungah aa ṭialmi vialte ningin tuah awkah ralring tein na um nakhnga, chun zan in mah cucu na ruat lai.” (Josh. 1:8) Pathian miphun uktu a hung simi siangpahrang hna nih nifa tein phungbia kha an rel, an ṭial i ‘nawlbia in kehlei ah siseh, orhlei ah siseh, an pial nakhnga lo’ an zulh.—Deuteronomi 17:18-20 rel.

¹² Pathian Bia nih hruaitu a simi pa hna kha zeitindah lam a hruai hna. Siangpahrang Josiah kong hi ruathmanh. Moses Nawlbia an hmuh tikah Josiah cazi nih Josiah kha a relpiak. * “Siangpahrang nih phungbia cauk chung bia cu a theih tikah a puan kha a thleh hna.” Pathian Bia nih Josiah kha an ram chungah a ummi siasal vialte hrawh awk le a ngan bikmi Langhtak puai tuah awkah a forh. (2 Si. 22:11; 23:1-23) Josiah le a dang  zumhfekmi hruaitu pawl nih Pathian Bia kha an zulh caah Pathian miphun sinah lamhruainak thar pek an duh hna. Mah thlennak nih Pathian miphun kha Pathian bia ngaih awkah a bawmh hna.

13. Pathian miphun hruaitu hna le miphun dang hruaitu hna cu zeitindah an i dan?

¹³ Miphun dang hruaitu hna cu ri a ngeimi minung fimnak nih lam a hruai hna. Tahchunhnak ah, Kanaan mi hna le an hruaitu hna nih thi aa naihmi he umṭinak, nu le nu, pa le pa sualnak, saram he umṭinak, fale raithawinak le siasal biaknak hna telin thil fihnung kha an tuah. (Lev. 18:6, 21-25) Cun Babilon mi le Izipt mi hna cu Pathian miphun nih an ngeihmi a thiangmi phunglam hna kha an ngei lo. (Nam. 19:13) Asinain Pathian miphun tu cu an biaknak thianter awk, pumsalei thian awk le a thianghlim lomi nupa sualnak hna hrial awkah an hruaitu pawl nih an forh hna. Cucaah annih cu Jehovah nih a hruai hna ti a fiang ko.

14. Jehovah nih a miphun hruaitu cheukhat kha zeicah a chimhhrinh hna?

¹⁴ Pathian miphun a uktu siangpahrang vialte nih Pathian lamhruainak kha an zul lo. Mah zumhawktlak lomi hruaitu hna nih Pathian thiang thlarau, a vancungmi le a Bia lamhruainak hna kha an cohlang lo. Thil sining cheukhat ahcun Jehovah nih mah hruaitu hna kha a chimhhrinh hna asiloah a ṭhumh hna. (1 Sam. 13:13, 14) A hnuah Jehovah nih a tlingmi hruaitu pakhat kha rian a pek lai.

15. (a) A tlingmi hruaitu a chuak lai ti kha zeitindah profet pawl nih an langhter? (b) A tlingmi hruaitu cu ahodah a si?

¹⁵ Kum tampi chungah Jehovah nih a miphun caah a tlingmi hruaitu kha rian ka pek lai tiah bia aa kam. Tahchunhnak ah, Moses nih Israel mi kha hitin a ti hna: “Nannih lakin nan unau hna chungin, BAWIPA nan Pathian nih nan caah profet pakhat keimah bantuk a chuahter lai i amah cu a bia nan ngaih lai.” (Deut. 18:15) Amah cu “hruaitu le uktu” a si lai tiah Isaiah nih a ti. (Isa. 55:4) Daniel nih “bawi” a si hnga dingmi Messiah kong kha a ṭial. (Dan. 9:25) A donghnak ah Jesuh Khrih nih Pathian miphun “hruaitu” a si kha amah theng nih a langhter. (Matthai 23:10 rel.) A zultu pawl nih Jesuh hnu kha lungtho tein an zulh i Jehovah thimmi a si ti kha an zumh. (Johan 6:68, 69) Jesuh Khrih kha Jehovah nih a miphun hruai awkah a hman lai tiah zeicah an zumh?

16. Jesuh cu thiang thlarau nih a bawmh ti kha zeinihdah a langhter?

¹⁶ Thiang thlarau nih Jesuh kha a bawmh. Jesuh tipil a in lioah “van kha aa cheu i Thlarau cu ṭhuro mui bantukin a cung i a run i fut” kha Johan nih a hmuh. Mah hnu tlawmpal ah “Thlarau nih cun ramlak ah a kalter.” (Mar. 1:10-12) Jesuh cu vawleicung a um lioah midang cawnpiak awk le khuaruahhar thil hna tuah awkah Pathian thiang thlarau nih a bawmh. (Lam. 10:38) Mah lengah dawtnak, lawmhnak le a fekmi zumhnak ti bantuk sining hna langhter awk zongah thiang thlarau nih a bawmh. (Johan 15:9; Heb. 12:2) Cu bantukin Pathian thiang thlarau nih a umpimi a dang hruaitu an um lo.  Jesuh cu Jehovah nih hruaitu ah a thim ti cu a fiang ko.

17. Vancungmi nih Jesuh bawmh awkah zeidah an tuah?

¹⁷ Jesuh cu vancungmi nih an bawmh. Jesuh cu tipil a in dihle cangka “vancungmi kha an ra i an rung hramh.” (Matt. 4:11) A thih laite ah “vancung in vancungmi pakhat a sinah a rung lang i a rung hnemh.” (Luka 22:43) Jesuh nih a herh tik caan paohah amah bawmh awkah Jehovah nih vancungmi a thlah hna lai ti kha a hngalh.

18, 19. Pathian Bia nih Jesuh nunnak le cawnpiaknak kha zeitindah lam a hruai?

¹⁸ Pathian Bia nih Jesuh kha lam a hruai. Jesuh nih phungchim rian a thawkin vailam cung i a thih tiang Cathiang kha lam aa hruaiter. A thih laite hmanhah Messiah he aa tlaimi chimchungbia kha a rak langhter. (Matt. 4:4; 27:46; Luka 23:46) Asinain mah lio caan i biaknaklei hruaitu pawl cu Jesuh Khrih he an i dang tuk. Pathian Bia cu an cawnpiaknak he aa ralkah tik paohah an cohlang lo. Jesuh nih Cathiang kha a cherhchan i anmah kong he aa tlaiin hitin a chim: “Hi mi hna nih hin an kaa lawngin an ka upat, sihmanhsehlaw an lungthin taktak cun an ka hlat ngaingai, tiah Pathian nih a ti. Annih nih mi serchom nawlbia kha Pathian nawlbia bantukin an cawnpiak hna caah an ka biaknak hi zeihmanh a ṭhahnem lo,’ tiah Pathian nih a ti, tiah a rak chim.” (Matt. 15:7-9) Jehovah nih a miphun hruaitu ding ah a Bia a zul lomi kha zeitikhmanh ah a thim hna lai lo.

¹⁹ Jesuh nih midang a cawnpiak hna tik zongah Cathiang kha a hman. Biaknaklei  hruaitu pawl nih an ralchanh tikah anmah lehnak ah amah fimnak le a hmuhtonnak hna kha a hmang lo. Mah canah Cathiang in mi kha a cawnpiak hna. (Matt. 22:33-40) Cun vancung a nunnak kong asiloah van le vawlei sernak kong in midang lungthin kha a lak khawh. Asinain Pathian Bia kha a sunsak tuk caah mah kong kha lungtho tein a chimh hna, “an lungthin kha a hun pemh hna i Cathiang sullam kha an hun hngalh.”—Luka 24:32, 45.

20. (a) Jesuh nih zeitindah Jehovah kha a thangṭhat? (b) Jesuh le Herod Agrippa I i an lungput aa dannak cu zeidah a si?

²⁰ Jesuh bia a ngaimi hna nih a bia chimning kha an khuaruah a har tuk ko nain Jesuh nih a Saya Jehovah kha a zungzal in upatnak a pek. (Luka 4:22) Mirum pa pakhat nih Jesuh kha “Saya” ṭha tiin a thangṭhat tikah Jesuh nih toidor tein hitin a ti: “Zeicahdah, saya ṭha, na ka ti? Pathian dah ti lo cu ahohmanh a ṭhami an um ṭung lo.” (Mar. 10:17, 18) Asinain mah hnu kumriat hrawng a rauh tikah Judea ram hruaitu a hung simi Herod Agrippa I i a lungput cu Jesuh he an i dang tuk. Nikhat cu tonnak an ngeih lioah Herod nih mi lungthin a la tukmi le a man a fak tukmi siangpahrang thilthuam kha aa hruk. Mi nih an hmuh i a bia an theih tikah “bia a chimtu hi minung a si lo, pathian a si” tiah an au. Herod nih thangṭhatnak hmuh kha a duh. Asinain zeithil dah a rak cang? “Herod nih Pathian kha upatnak a pek lo caah Bawipa vancungmi nih chikkhatte ah a vun tuk. Amah cu tholung nih an ei i a thi.” (Lam. 12:21-23) Jehovah nih Herod kha hruaitu ah a thim lo ti cu a fiang ko. Asinain Jesuh nih cun Pathian nih a thimmi a si kha a langhter, Pathian miphun i an Hruaitu Ngan Bik Jehovah kha a thangṭhat zungzal.

21. A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

²¹ Jesuh hruaitu a sinak cu kum tlawmpal chung lawng a si lai lo. Jesuh nih a thawhṭhan hnuah a zultu pawl kha hitin a ti hna: “Vancung le vawleicung i a ummi nawlngeihnak vialte cu pek ka si cang. . . . Nan sinah a zungzal in caan dongh tiangin ka um lai.” (Matt. 28:18-20) Asinain mithmuh khawh loin vancung ah a um buin vawleicung i Pathian miphun cu zeitindah a hruai khawh hna lai? Vawleicung ah Jesuh aiawhtu in Jehovah nih ahote dah a hman hna lai? Khrihfa hna nih zeitindah Pathian aiawhtu hna kha an hngalh khawh hna lai? Ahnu capar ah mah kong kha kan i ruah hna lai.