1, 2. (a) Zei ralrin peknak nih dah mi tampi kha an nunnak a khamh hna? (A hramthawknak hmanthlak zoh.) (b) Pathian miphun nih an nunnak a khamh khomi zei bantuk lamhruainak dah an hmuh?

“DIR, ZOH, KAL.” Mah bia hi tlanglawng lam le lam ṭhen pawl an i tonnak hmun ah an taarmi kha kan hmuh tawn. Zei ruangah? Tlanglawng le mawṭaw pawl an i pah nakhnga lo ralrin peknak caah a si. Mah ralrin peknak an zulh caah nunnak tampi an khamh khawh.

² Jehovah nih ralrin peknak bia lawng a chim lo. A miphun nih zungzal nunnak an hmuh nakhnga le thil ṭihnung an hrial khawh nakhnga lamhruainak zong a pek hna. Jehovah cu a tuurun kha ṭih a nungmi lam an zulh nakhnga lo ralrinnak le lamhruainak a pemi, dawtnak a ngeimi tuukhal bantuk a si.—Isaiah 30:20, 21 rel.

3. Minung chungkhar dihlak cu zeicah thihnak lam ah an phanh?

³ Minung tuanbia aa thawkin Jehovah nih a miphun kha a cawnpiak hna asiloah lam a hruai hna. Tahchunhnak ah,  minung chungkhar zungzal nunnak a pe hngami le a nuamhter hngami, a fiangmi lamhruainak kha Eden dum ah Jehovah nih a pek hna. (Gen. 2:15-17) Asinain Adam le Evi nih Jehovah lamhruainak kha an ngai lo. Evi nih rul sinin a rami a lomi bia kha a ngaih i Adam nih a nupi bia kha a ngaih. A phichuak cu zeidah a si? An pahnih in harnak an tong i ruahchannak ngei loin an thi. Cun nawl an ngaih lo ruangah minung chungkhar dihlak cu thihnak lam ah an phan.

4. (a) Buanchukcho a dih hnuah zeicah lamhruainak thar a herh? (b) Thil sining aa thlenmi nih Pathian hmuhning kha zeitindah a langhter?

⁴ Noah chan ah Buanchukcho in a luatter hngami lamhruainak kha Pathian nih a pek hna. Buanchukcho a dih hnu zongah Jehovah nih mi pawl kha thi ei lo awk asiloah din lo awkah nawl a rak pek hna. Zeicah? Jehovah nih minung kha sa ei awkah a awnh cang hna lai caah a si. Cutin thil sining aa thlen caah minung nih lamhruainak thar an herh. Cucaah hitin a ti hna: “Sa kha a chung i thi a um lioah cun nan ei lai lo, zeicahtiah nunnak cu thi cu a si.” (Gen. 9:1-4) Mah nawlbia nih Pathian nih nunnak zeitindah a hmuh ti kha fiang tein a langhter. Pathian cu Sertu le nunnak a kan petu a si caah nunnak he aa tlaimi nawlbia chuahnak nawl a ngei. Tahchunhnak ah, mi nan that lai lo tiah nawl a kan pek. Pathian nih nunnak le thi kha a sunsak tuk, cucaah mah nawlbia a buarmi paoh dan a tat hna lai.—Gen. 9:5, 6.

5. Hi capar ah zei kong dah ka i ruah hna lai, zeicah?

⁵ Noah chan a dih hnu zongah Pathian nih a miphun kha lam a hruai hna. Hi capar ah Pathian nih a miphun zeitindah lam a hruai hna ti a langhtermi tahchunhnak cheukhat kan i ruah hna lai. Mah nih vawlei thar ah a kan phanhter hngami Jehovah lamhruainak zulh awk kan biakhiahnak kha a fehter lai.

6. Moses sinin pekmi nawlbia kha Pathian miphun nih zeicah an ngaih a herh, Israel mi nih zei lungput dah an ngeih a herh?

⁶ Moses chanah Jehovah nih a miphun kha an tuahsernak le an biaknak he aa tlaiin a fiangmi lamhruainak a pek hna. Zeicah? Thil sining cu aa thlen ṭhan caah a si. Israel mi cu Izipt ram ah kum zahnih leng sal ah an rak taang, cuka mi hna cu mithi le siasal a biami an si i Pathian thang a chiatttermi thil tampi a tuahmi zong an si. Pathian miphun cu Izipt ram in an luat tikah lamhruainak thar an herh. Annih cu Jehovah Nawlbia lawng a zulmi miphun an hung si lai. Fianternak cauk cheukhat nih “nawlbia” timi Hebru biafang cu “cawnpiak le lamhruai” timi sullam a ngei tiah an ti. Nawlbia nih Israel mi kha an pawngkam mi hna i ziaza rawhralnak le a hmaan lomi biaknak in a huhphenh hna. Israel mi nih Jehovah nawl an ngaih tikah thluachuah an hmu. Asinain nawl an ngaih lo tikah harnak an tong.—Deuteronomi 28:1, 2, 15 rel.

7. (a) Jehovah nih a miphun lamhruainak a pek hnanak a ruang kha fianter. (b) Nawlbia cu Israel mi caah zeitindah hruaitu a si?

⁷ Lamhruainak thar a herhnak a ruang dang a um rih. Nawlbia nih Israel mi kha a biapi tukmi Jehovah tinhnak caah a timhtuah hna, mah cu Messiah a simi Jesuh Khrih a rat lainak caah a si. Nawlbia nih Israel mi kha mitlinglo kan si ti kha  a hngalhter ṭhan lengmang hna. Cun an sualnak a hlohpiak dih hngami, a tlingmi raithawinak kan herh ti hngalhthiam awk zongah a bawmh hna. (Gal. 3:19; Heb. 10:1-10) Mah lengah Nawlbia nih Messiah chuahkehnak kha a huhphenh i Messiah a rat tikah thleidan khawh awk zongah Israel mi kha a bawmh hna. Cucaah Nawlbia cu caan caankhat chung lamhruaitu asiloah ‘Khrih sinah a kan phanhtermi hruaitu’ a si.—Gal. 3:23, 24, NW.

8. Moses Nawlbia chung i phunglam hna kha zeicah kan zulh awk a si?

⁸ Nawlbia ah aa telmi lamhruainak in kannih zong ṭhatnak kan hmu kho ve. Zeiti lam in dah? Nawlbia i a hrampi phunglam hna kha ṭha tein kan ruah khawh. Kannih cu nawlbia tangah kan um ti lo nain mah nawlbia tam deuh cu nifa kan nunnak le kan biaknak ah lamhruaitu an si rih ko. Nawlbia in kan cawn khawh nakhnga, a hrampi phunglam in lamhruainak kan hmuh khawh nakhnga, Nawlbia nakin a ngan deuhmi phunglam hna Jesuh nih a kan cawnpiak tikah kan hngalhthiam nakhnga Baibal ah Jehovah nih Nawlbia kha a ṭialter hna. Jesuh nih hitin a ti: “Nu le pa sualnak va tuah hlah an ti tawn cu nan theih. Sihmanhsehlaw kei nih cun ahohmanh nih nu kha sual duhnak lungthin he a zoh ahcun cu pa cu a lung chungin a sual cang tiah kaan ti hna.” Cucaah nu le pa sualnak kha kan hrial lawng si loin a ṭha lomi ruahnak le duhnak hna zong kan hloh awk a si.—Matt. 5:27, 28.

9. Zei thil sining nih dah Pathian lamhruainak thar kha a herhter?

⁹ Jesuh cu Messiah in a rat hnuah Jehovah nih lamhruainak thar a kan pek i aa tinhnak he aa tlaimi kong kha a dikthliar in a kan chimh. Mah cu zeicah a herh? AD 33 ah Jehovah nih Israel mi kha a miphun in a hlawt hna i Khrihfabu kha a miphun in a thim hna. Cucaah Pathian miphun i sining cu aa thleng ṭhan.

10. Khrihfabu cu zeicah nawlbia thar pek a si, mah cu Israel mi pek an simi nawlbia he zeitindah aa dan?

¹⁰ Nawlbia cu Israel mi ca lawngah pekmi a si. Asinain kumzabu pakhatnak ah cun Pathian miphun a simi thlarau Israel miphun ah miphun pakhat lawng an si ti lo. Miphun le hnulei sining aa dangmi, mi tampi in dirhmi a si. Annih cu Khrihfabu in dirh an si i biakamnak thar tangah an um. Cucaah Jehovah nih ziazalei le biaknaklei he aa tlaimi lamhruainak thar a pek hna. “Pathian nih mi vialte kha aa ruang tein a zoh hna, . . . mi zei miphun chungmi hmanh a si ah amah a ṭihmi paoh le dinnak a tuahmi paoh cu a cohlan ko hna.” (Lam. 10:34, 35) Annih cu lung cungah si loin lungthin chungah aa ṭialmi phunglam cung i aa hngatmi “Khrih nawlbia” kha an zulh. Khoika i a ummi an si hmanhah mah nawlbia nih Khrihfa hna kha lam a hruai hna i ṭhatnak a pek hna.—Gal. 6:2.

11. Zei thil sining pahnih ah dah “Khrih nawlbia” kha kan zulh awk a si?

¹¹ Jesuh sinin pekmi Jehovah lamhruainak in thlarau Israel miphun cu ṭhatnak an hmu. Biakam thar aa thawk hlante ah Jesuh nih a biapimi nawlbia pahnih a pek hna. Pakhatnak cu phungchim rian he aa  pehtlai. Pahnihnak cu pakhat le pakhat i pehtlaihnak ah kan zulh dingmi Khrihfa nunning he aa pehtlai. Mah lamhruainak cu Khirhfa dihlak caah a si, cucaah vancung ruahchannak a ngeimi kan si ah, vawlei ruahchannak a ngeimi kan si ah, tuchan mi dihlak he aa pehtlaimi a si.

12. Phungchim rian he aa tlaiin zei thlennak dah a um?

¹² Hlan lioah miphun dang hna cu Jehovah biak awkah Israel ram ah an ra. (1 Si. 8:41-43) Asinain Matthai 28:19, 20 ah kan hmuh bantukin Jesuh nih nawlbia a kan pek. (Rel.) Jesuh nih mi vialte sinah “va kal u” tiah a ti. Jehovah nih vawleicung pumpi ah thawngṭha chim hna seh ti a duh kha AD 33, Pentekos ni ah a langhter. Mah ni ah Khrihfabu thar i mi 120 hrawng nih thiang thlarau an hmuh i Judah mi le Judah biaknak ah a lutmi hna kha holh a phunphun in phung an chimh hna. (Lam. 2:4-11) Mah hnuah Samaria ram tiang phung an hung chim. AD 36 a phanh tikah cuarpar tan lomi Gentile mi hna sin tiang phungchimnak rian cu a karh. Mah cu vawleicung pumpi ah phung an chim lai tinak a si.

13, 14. (a) Jesuh pekmi “nawlbia thar” ah zeidah aa tel? (b) Jesuh nih a chiahmi zohchunh awk in zeidah kan cawn khawh?

¹³ Unau pawl zeitindah pehtlaih ding a si timi he aa tlaiin Jesuh nih “nawlbia thar” a kan pek. (Johan 13:34, 35 rel.) Nifate dawtnak kan langhter a hau i an caah kan nunnak hmanh pek awkah timhcia kan si awk a si. Mah cu Nawlbia nih a kan halmi a si lo.—Matt. 22:39; 1Johan 3:16.

¹⁴ Jesuh cu mahzawn ruat lo dawtnak langhternak ah zohchunh awk ṭha bik a si. A zultu hna kha a nunnak pek tiangin a dawt hna. A zultu pawl zong nih cutin tuah ve awkah aa ruahchan. Cucaah unau caah harnak in awk le kan nunnak hmanh pek awkah timhcia kan si awk a si.—1 Thes. 2:8.

15, 16. Thil sining cu zeitindah aa thlen, Pathian nih zeitindah lam a kan hruai?

¹⁵ Jesuh nih “zumhawk a tlakmi le a fimmi sal” kha a zultu pawl “a caan hmaan tein” thlarau rawl pek awkah rian a pek. (Matt. 24:45-47) Mah thlarau rawl ah thil sining aa thlen tik i Pathian miphun caah a biapi tukmi lamhruainak aa tel. Kan chan ah thil sining cu zeitindah aa thlen?

¹⁶ Kannih cu “ni hmanung bik” caan ah kan nung. A hlanah a um bal lomi harnak nganpi a rauhhlan ah kan tong cang lai. (2 Tim. 3:1; Mar. 13:19) Satan le a khuachia hna cu van in vawlei ah thlak an si caah minung nih harnak tampi kan tong. (Biat. 12:9, 12) Mah lengah vawleicung pumpi i mi tampi sinah holh a phunphun in phung kan chimnak thawngin Jesuh nawl pekmi kha kan zulh.

17, 18. Lamhruainak pek kan si tikah zeitindah kan lehrulh awk a si?

¹⁷ Pathian bupi nih phungchim rian ah a kan bawm hngami hriamnam tampi a kan timhpiak. Mah kha na hmang hna maw? Mah hriamnam hna hmualngei tein zeitindah hman ding timi lamhruainak hna kha pumhnak ah kan hmuh. Mah lamhruainak hna cu Pathian sinin a rami an si tiah na zum maw?

¹⁸ Pathian thluachuah hmuh awkah Khrihfabu in kan hmuhmi lamhruainak  vialte kha kan zulh a hau. Atu in nawl kan ngaih ahcun a ṭhalomi Satan vawlei hrawh a si tik, “harnak nganpi” chungah lamhruainak zulh kan i fawih deuh lai. (Matt. 24:21) Mah hnuah Satan huham a um ti lonak vawlei thar zongah lamhruainak thar kan herh te lai.

19, 20. Zei cauk hna dah kau a si lai, zeidah a cang lai?

¹⁹ Moses chanah Israel mi nih lamhruainak thar an herh caah Pathian nih Nawlbia a pek hna. A hnuah Khrihfabu nih “Khrih nawlbia” kha an zulh. Cu bantukin vawlei thar zongah lamhruainak thar aa telmi cauk kan hmu lai tiah Baibal nih a ti. (Biathlam 20:12 rel.) Mah cauk ah vawlei thar ah Jehovah nih minung a kan halmi kong hna aa ṭial lai. A tho ṭhanmi hna telin mi vialte nih mah cauk an hlathlainak thawngin Pathian nih zeidah a kan hal ti kha an hngalh khawh lai. Jehovah ruahning hngalhthiam chin awkah mah cauk hna nih a kan bawmh lai. Cun Baibal le mah cauk thar ah aa telmi kong hna kha kan hun hngalhthiam chin lai caah Paradis ah pakhat le pakhat dawtnak, upatnak le hmaizahnak in kan i pehtlaih hna lai. (Isa. 26:9) Siangpahrang Jesuh Khrih lamhruainak tangah kan hmuh hngami a ṭha tukmi fimcawnnak a si.

²⁰ ‘Cauk chung i aa ṭial ningin’ kan zulh i hmanung bik hneksaknak chungah Jehovah cung zumhfek tein kan um ahcun Jehovah nih “nunnak cauk” ah kan min kha a zungzal in a ṭial lai. Zungzal nunnak kan hmu lai. Cucaah DIR: Baibal kha ṭha tein rel, ZOH: a sullam hngalhthiam awkah i zuam, KAL: Pathian lamhruainak hna kha atu in zul. Cutin kan tuah ahcun harnak nganpi in kan luat kho lai i dawtnak le fimnak a ngeimi Jehovah Pathian kong kha a zungzal in kan cawn khawh lai.—Pct. 3:11; Rom 11:33.