A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

“Paradis Ah Kan I Tong Lai!”

“Paradis Ah Kan I Tong Lai!”

“Paradis ah keimah sinah na um lai.”—LUKA 23:43.

HLA: 19, 55

1, 2. Paradis kong he aa tlaiin mi nih zei bantuk ruahnak dah an ngeih cio?

RAM tampi in unau tampi cu Korea ram, Seoul khua ah tuahmi civui kha an rak zawh. Civui a dih i lentecelhnak inn in an chuah tikah cuka hmun i Jehovah Tehte Hna nih an thlah hna. Pakhat le pakhat an kut an i zaoh i “Paradis ah kan i tong lai!” tiah an i ti. Zei bantuk paradis kong dah an chimmi a si lai tiah na ruah?

2 Tuchan mi hna cu paradis kong he aa tlaiin an ruahnak aa dang cio. Cheukhat nih paradis timi cu saduh thah sawhsawh men kha a si tiah an ti. Cheukhat nih paradis timi cu nuamhnak a pe khomi zei thil paoh kha a si tiah an ti. A paw a ṭam tukmi pa nih ei awk khat lak in a ummi cabuai i a ṭhut tikah paradis ah ka um tiah a ruah men lai. A luancia kum tampi lioah, nu pakhat nih pangpar in a khatmi aa dawh tukmi tlang kha a hmuh tikah aa lunghmuih tuk i “Aa, paradis bak a si ko!” tiah a ti. Mah hmun ah kum fatin hawrha pe 50 (meter 15) leng a tla ko nain tuchan tiang Paradis tiah an auh rih. Paradis timi cu zeitindah na ruah? Mah cu a tling lai tiah naa ruahchan maw?

3. Baibal ah Paradis kong kha zeitik ah dah a langhter hmasa bik?

3 Baibal nih paradis timi cu hlanlio ah a um balmi le hmailei ah a um laimi in a chim. Paradis kong kha Baibal i a hmasa bik cauk ah a voikhatnak kan hmuh khawh. Latin holh in an lehmi Catholic Douay Version i Genesis 2:8 nih hitin a ti: “BAWIPA Pathian nih a hramthawk ah a nuam tukmi paradis pakhat a ser i cuka ah cun a sermi mipa kha a chiah.” (Kanmah nih kan nahter.) Hebru Baibal nih cun Eden dum tiah a ti. “Eden” timi biafang cu “a nuam tukmi” timi sullum a ngeih caah mah dum cu a nuam tukmi hmun a si. Mah hmun cu aa dawh tuk, ei awk tampi a um i saram le minung kar zongah daihnak a um.—Gen. 1:29-31.

4. Paradis kha Eden dum he zeicah kan tahchunh khawh?

4 “Dum” timi caah hmanmi Hebru biafang cu Greek in pa·raʹdei·sos tiah an leh. Cyclopaedia cauk nih Greek mi pakhat nih pa·raʹdei·sos timi biafang a theih tikah aa dawh tukmi dum, zeithil hmanh nih harnak a chuahter kho lomi a himmi hmun nganpi, thingkung le thingthei a phunphun in a khatmi, a thiangmi tiva le tuu le sakhi an tlonlennak caah hramh tampi a ummi hmun in a mitthlam ah a cuang ko lai tiah a ti.—Genesis 2:15, 16 he tahchunh.

5, 6. Adam le Evi nih tinvo sung a simi Paradis nunnak kha zeicah an sungh, mi cheukhat nih zeitindah an ruah khawh men?

5 Jehovah nih Adam le Evi kha paradis bantuk a simi dum ah a chiah hna. Asinain Jehovah nawl an ngaih lo caah anmah he, an fale he Paradis ah umnak tinvo sung kha an sung. (Gen. 3:23, 24) Mah Paradis ah zei bantuk minung hmanh an um ti lo nain mah dum cu Noah chan i Buanchukcho a tlun tiang um rih dawh a si.

6 Mi cheukhat nih ‘vawleicung ah Paradis a um ṭhan te hnga maw?’ tiah an ruah men lai. Thil sining nih zeidah a langhter? Paradis ah na dawtmi hna he umṭi dingin ruahchannak na ngeih ahcun naa ruahchannak caah a ruang ṭha na ngei maw? Hmailei ah paradis a um lai ti kan zumhnak a ruang kha na fianter kho lai maw?

Hmailei Paradis A Langhtermi Thil

7, 8. (a) Pathian nih Abraham sinah zei bia dah aa kam? (b) Pathian biakam nih Abraham kha zei kong dah a ruahter khawh?

7 Paradis kong he aa tlaimi biahalnak a phi hngalhnak ah a ṭha bikmi hmun cu Baibal cauk a si, zeicatiah mah cauk cu a hramthawk Paradis a sertu Jehovah sinin a rami a si. Pathian nih a hawi Abraham sinah a chimmi bia hi ruathmanh. Pathian nih Abraham kha na tefa cu “rili kam i thetse zat” khin an karh lai tiah a ti. Cun Jehovah nih a biapi tukmi mah bia hi a kamh: “Vawleicung miphun vialte nih, na tefa thluachuah ka pek hna bantuk hin thluachuah kan pe ve, tiah an ka nawl lai, hi vialte cu nangmah nih ka nawl na ngaih caah a si.” (Gen. 22:17, 18) A hnuah, Pathian nih Abraham a fapa le a tupa sin zongah cutin bia aa kam ṭhan.—Genesis 26:4; 28:14 rel.

8 Abraham nih a donghnak ah minung nih vancung ah paradis laksawng an hmu lai tiah a ruah tiah Baibal nih a langhter bal lo. Cucaah Pathian nih “vawleicung miphun vialte” nih thluachuah an hmuh lai tiah bia aa kam tikah Abraham nih mah thluachuah cu vawleicung ah a si lai tiah a ruah ko lai. Asinain paradis cu vawlei ah a si lai ti kha Baibal lawng nih maw a langhter?

9, 10. Hmailei paradis i ruahchan khawh awkah zei biakamnak dah a kan pek?

9 Abraham tefa a simi David nih miṭhalo pawl an um ti lai lo tik, hmailei caan kong kha a rak chim. (Salm 37:1, 2, 10) “Mi toi ah aa dormi cu ram chungah hin him tein an um lai i daihnak kha tlamtling tein an hmuh lai.” David nih hiti zongin a chimchung: “A dingmi cu ram chungah him tein an um lai i ram cu zungzal in anmah ta a si lai.” (Salm 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Mah biakam cu Pathian duhnak tuah a duhmi hna cungah zeitindah huham a ngeih? Nikhatkhat ah vawleicung ah miding mi lawng an um lai i vawlei cu Eden dum bantuk paradis ah a cang ṭhan cang lai ti i ruahchan awkah a ruang an ngei.

Chimchungbia pawl a tlinmi nih hmailei ah vawlei cu paradis ah a cang lai ti i ruahchan awkah a ruang a kan pek

10 Caan a liam thluahmah tikah Jehovah ka bia tiah a timi Israel mi tampi nih Jehovah le a hmaanmi biaknak kha an hlawt. Cucaah Pathian nih Babilon mi kha a miphun pawl tei awk, an ram hrawhpiak awk le an lak i tampi kha sal in tlaih awkah a awnh hna. (2 Chan. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Asinain kum 70 hnuah a miphun pawl cu an ram ah an kir ṭhan lai tiah Pathian profet hna nih an rak chimchung. Mah chimchungbia hna cu an tling taktak. Mah cu tuchan kan ca zongah sullam an ngei. A kong cheukhat kan i ruah tikah hmailei ah a ra laimi vawlei paradis kong ah lungthin pe hna u sih.

11. Isaiah 11:6-9 cu zeitindah a voikhatnak a tlin, asinain zei biahalnak dah kan tuah khawh rih?

11 Isaiah 11:6-9 rel. Pathian nih profet Isaiah hmangin Israel mi cu an ram i an kir ṭhan tikah an ram cu daihnak in a khat lai tiah a chimchung. Ahohmanh nih minung asiloah saram nih an kan doh lai timi ṭihnak an ngei lai lo. Mino he, upa he him tein an um lai. Mah nih Eden dum ah a ummi daihnak kha aan hngalhter ṭhan maw? (Isa. 51:3) Isaiah nih Israel miphun lawng si loin vawleicung pumpi ah “rili cu ti in a khah bantukin hi ram cu Bawipa hngalhnak in a khat lai” ti zongin a chimchung. Mah cu zeitik ah dah a si lai? Hmailei ah a si lai ti cu a fiang ko.

12. (a) Babilon sal tannak in a kir ṭhanmi hna nih zei thluachuah dah an hmuh? (b) Isaiah 35:5-10 chimmi bia cu hmailei ah a tling lai ti kha zeinihdah a langhter?

12 Isaiah 35:5-10 rel. Israel mi Babilon in an kir tikah minung asiloah saram dohnak an tong lai lo tiah Isaiah nih a chimchungmi kha i cinken. An ram cu Eden dum bantukin ti tampi a um caah rawl tampi a vui lai tiah a ti. (Gen. 2:10-14; Jer. 31:12) Mah chimchungbia cu mah lio caan lawngah maw a tlin? Mitcaw, kebei le hnachet zong an dam ṭhan dih lai ti zongin a chimchungmi kha i cinken. Asinain mah chimchungbia cu Babilon in a kir ṭhanmi Israel mi hna cung lawngah a tlingmi a si lo. Pathian nih hmailei ah zawtnak vialte a damter dih lai ti kha a langhter.

13, 14. Israel mi Babilon in an kir tikah Isaiah 65:21-23 bia cu zeitindah a tlin, asinain mah chimchungbia i zei kha dah tlin lai aa duh rih? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

13 Isaiah 65:21-23 rel. Judah mi an ram i an kir ṭhan tikah innṭha asiloah lo le mitsur dum hna a um ti lo. Asinain Pathian nih thluachuah a pek hna tikah thil sining vialte cu aa thleng dih lai. Mi nih inn an i sak i cuka i an um tik le an cinthlakmi rawl thawthaw an ei tikah zeitluk in dah an i nuamh lai ti kha ruathmanh.

14 “Thingkung bantukin ka mi cu an chan a sau lai” timi chimchungbia kha i cinken. Thingkung cheukhat cu kum thong tampi tiang an nung. Minung nih cu bantukin saupi nun khawh awkah cun ngandam a hau. Isaiah chimchungbia bantukin daihnak le nuamhnak in a khatmi nunnak an hmuh ahcun mah cu paradis bantuk a si lai. Mah chimchungbia cu a tling hrimhrim lai.

Paradis kong he aa tlaimi Jesuh biakam cu zeitindah a tlin lai? (Catlangbu 15, 16 zoh)

15. Isaiah Baibal cauk ah langhtermi thluachuah cheukhat cu zei hna dah an si?

15 Kan i ruah cangmi mah biakam hna nih hmailei ah paradis a um lai ti a langhterning kha ruathmanh. Vawleicung pumpi cu Pathian nih thluachuah a pekmi minung in an khat lai. Ahohmanh nih saram asiloah a puarhrangmi minung nih doh lai kha an phang ti lai lo. Mitcaw, kebei le hnachet cu an dam ṭhan dih cang lai. Mi nih inn an i sak hna lai i rawl thawthaw an ei lai. Thingkung nakin an chan a sau deuh lai. Cu bantuk paradis a um lai ti kha Baibal nih a langhter. Asinain mah chimchungbia hna nih vawlei ah paradis a um lai a ti duhnak a si lo tiah mi cheukhat nih an ti khawh men. Mah tikah zeitindah na leh hna lai? Vawleicung paradis taktak kha i ngaih awkah zei a biapimi a ruang dah na ngeih? Vawleicung i a nung balmi lakah a lianngan bikmi Jesuh nih a biapimi a ruang a kan pek.

Paradis Ah Na Um Lai!

16, 17. Jesuh nih Paradis kong kha zei tikah dah a rak chim?

16 Jesuh cu sualnak a ngei lo nain sualphawt a si i thah awkah tung cungah thlai a si. A pawng khatlei veve ah Judah misual pahnih zong an thlai ve hna. An lak i pakhat nih Jesuh cu siangpahrang a si ti kha a hngalh caah “Jesuh, Siangpahrang in na rat tikah ka philh te hlah” tiah a ti. (Luka 23:39-42) Jesuh nih mah misualpa bia a kamhmi cu na hmailei he zong aa pehtlai ve. Jesuh bia kha Luka 23:43 ah hmuh khawh a si. Baibal lei mifim cheukhat nih “nihin” timi biafang hlanah comma an chiah i hitin an leh: “Mah hihi kaan chimh, nihin ah Paradis ah keimah sinah na um lai.” Mah catlang ah comma chiahnak he aa tlaiin a phunphun ruahnak a um. Asinain Jesuh nih “nihin” a ti tikah zeidah a chim duhmi a si?

17 Chanthar hmanmi holh tampi ah catlang i a sullam a fian nakhnga comma kha an hman. Asinain a hmasa kut in ṭialmi Greek ca hna ah punctuation [comma, fullstop ti bantuk] kha an hmang tuk lo. Cucaah hitin kan ruah khawh men: Jesuh nih “mah hihi kan chimh, nihin ah Paradis ah keimah sinah na um lai” tiah a chimmi a si maw? Asiloah “mah hihi kan chimh nihin ah, Paradis ah keimah sinah na um lai” tiah a chimmi dah a si? Baibal lettu hna nih Jesuh chim duhmi sullam kha anmah ruahning cio in comma kha “nihin” timi biafang hmai asiloah a hnuah an chiah. Mah kha tuchan Baibal hna ah hmuh khawh a si.

18, 19. Jesuh nih a chim duhmi sullam hngalhthiam awkah zeinihdah a kan bawmh?

18 Asinain Jesuh nih a thih lainak kong he aa tlaiin a zultu hna sin a chimmi kha i cinken. Hitin a ti: “Mi Fapa zong cu vawlei chungah nithum le zanthum a um ve lai.” Cun hitin a ti chap: “Mi Fapa hi mi kut chungah tuan ah pek a si cang lai, annih nih an thah lai, sihmanhsehlaw nithum ni ah nunter a si ṭhan lai.” (Matt. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34) Mah kong kha lamkaltu Peter nih a ṭial. (Lam. 10:39, 40) Cucaah Jesuh le misualpa cu an thih ni ah Paradis ah an kal lo. Baibal nih Jesuh cu Pathian nih a thawhter ṭhan hlan, nithum chung “Thlan ah” a um tiah a ti.—Lam. 2:31, 32, NW. *

19 Cucaah Jesuh nih misualpa sin bia aa kam tikah “mah hihi kaan chimh nihin ah” tiah a bia kha a thawk. Mah bia kha Moses chan zongah mi nih an rak hman lengmang. Moses nih hitin a ti: “Nihin ah kaan pekmi bia hi na lung chungah an riak lai.”—Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Jesuh chimmi bia hngalhthiam awkah zeinihdah a kan bawmh?

20 Nichuah Laifang i Baibal lettu pakhat nih hitin a ti: “Mah Baibal caang nih a hleiin a langhtermi cu ‘nihin’ timi biafang kha a si caah ‘mah hihi kaan chimh nihin ah, Paradis ah keimah sinah na um lai’ tiah rel awk a si. Mah biakam cu mah ni ah sermi a si i mah cu a hnuah a tlingte lai.” Cun calettu nih cu bantuk bia cu cuka mi hna an biachim ning a si i “mah biakamnak cu a tling hrimhrim lai tinak a si” ti zongin a langhter. Kumzabu panganak ah Syria holh in lehmi Baibal nih hitin a ti: “Amen, Eden Dum ah keimah sinah na um lai tiah nihin ah kaan chimh.” Mah biakam cu kan dihlak caah thazaang petu a si awk a si.

21. Misualpa cungah zeidah a cang lo, zeicah?

21 Jesuh nih misualpa sinah Paradis kong a chim tikah vancung paradis kha a chim duhmi a si lo. Zeitindah kan hngalh khawh? A ruang pakhat cu Jesuh nih zumhfekmi lamkaltu hna sinah vancung ah keimah he uktu nan ṭuan lai tiah biakamnak a sermi kha misualpa nih a hngal lo. (Luka 22:29) Cun misualpa cu tipil a ingmi hmanh a si lo. (Johan 3:3-6, 12) Cucaah Jesuh nih misualpa sinah mah biakamnak a ser tikah vawleicung paradis kong kha a chimmi a si hrimhrim lai. Kum tampi a rauh hnuah lamkaltu Paul nih ‘Paradis ah cawi’ a simi pa pakhat langhnak kong kha a chim. (2 Kor. 12:1-4) Paul le a dang lamkaltu hna cu vancung ah kai in Jesuh he uktu ṭuanṭi dingin thim an si ko nain Paul nih hmailei paradis kong kha a rak chim. * Mah paradis cu vawleicung ah a si lai maw? Nangtah naa tel kho ve lai maw?

Naa Ruahchan Khawhmi

22, 23. Zeidah naa ruahchan khawh?

22 David nih “a dingmi cu ram chungah him tein an um lai” caan kong a chimmi kha i cinken. (Salm 37:29; 2 Pet. 3:13) Vawleicung mi vialte nih Pathian i a dingmi a phunglam an zulh lai caan kong kha David nih a langhtermi a si. Isaiah 65:22 ah hitin a chimchung: “Thingkung bantukin ka mi cu an chan a sau lai.” Mah nih Pathian a biami hna cu vawlei thar ah kum thong tampi an nung lai ti kha a langhter. Nangtah mah cu naa ruahchan kho maw? Naa ruahchan khawh. Biathlam 21:1-4 ningin Pathian nih thluachuah a kan pek lai, mah lak i pakhat cu “thihnak a um ti lai lo” timi hi a si.

23 Paradis kong he aa tlaimi Baibal cawnpiaknak cu a fiang. Adam le Evi nih Paradis i zungzal nunnak tinvo sung kha an rak sung ko nain vawlei cu paradis ah a cang ṭhan lai. Pathian nih a biakam ningin vawleicung mi hna kha thluachuah a pek hna lai. David nih mi toi ah aa dormi le a dingmi hna nih vawlei ro an co lai i zungzal in an nung lai tiah a ti. Isaiah chimchungbia nih aa dawh tukmi vawlei paradis i kan nun lai caan kha i ngaih awkah a kan bawmh. Mah cu zeitik ah dah a si lai? Jesuh nih misualpa bia a kamhmi a tlin tikah a si lai. Nang zong mah Paradis ah naa tel kho ve. Mah tikah “Paradis ah kan i tong lai!” tiah Korea unau pawl nih an chim bantukin a tling taktak lai.

^ cat. 18 Baibal lei mifim tampi nih Jesuh nih “nihin” tiah a ti tikah anih cu mah ni asiloah suimilam 24 chungah a thi lai i Paradis ah a phan lai ti kha a chim duhmi a si tiah an ruah tiah Professor C. Marvin Pate nih a ṭial. Cun mah ruahnak cu Baibal chung i a kong dang hna he aa tlak lo tiah a ti chap. Tahchunhnak ah, Baibal nih Jesuh cu a thih hnuah Thlan ah a um i a hnuah vancung ah a kai tiah a ti.—Matt. 12:40; Lam. 2:31; Rom 10:7.

^ cat. 21 Mah cauk standard i “Careltu Hna Sinin Biahalnak” timi capar ah zoh.