Ka hawipa cu biaknaklei ah aa zuammi in ka ruah lo caah ka nihsawh. “Baibal kong he aa tlaiin zeidah na hngalh?” tiah ka hal. Mah tikah a ka let colh lo. A hnuah ka nu cu Jehovah Tehte pakhat a si i a sinin a kong tlawmpal ka hngalh tiah a ka ti. Mah kha hngalh ka duh caah tam deuh in rak ka chim tiah ka ti.

Zanṭim tiang bia kan i ruah. Ka hawipa nih Satan cu hi vawlei uktu in Baibal nih a langhter tiah a ka chimh. (Johan 14:30) Mah cu nan nunchung nan rak hngalhciami kong a si men lai nain ka caah cun khuaruahhar ngai a simi thil thar a si. Dawtnak a ngei i a dingmi Pathian nih vawlei cu a uk tiah ka rak theih peng. Asinain ka hmuhtonnak hna ruangah mah cu ka caah sullam a ngei lo. Kum 26 lawng ka si rih ko nain harnak tampi ka tong.

Ka pa cu United States i Ralkap Vanlawng mawngtu a si. Cucaah ka ngakchiat lio tein nuclear raldohnak cu a um taktak kho i ralkap pawl cu nuclear bomb puah awkah timhcia tein an um ti kha ka hngalh. Vietnam raltuknak cu California i college ka kai lioah a si. Duhlonak a langhtermi siangngakchia pawl lakah kaa tel ve. Palik pawl nih an fung he an kan dawi i kan tli, mitthli a tlaktermi gas in an kan kah caah kan thaw a pit i khua zong fiang tein kan hmu kho lo. Mah cu i tuai-ur ngaiin dohdalhnak hna a um lio caan ah a si. Ramkhel lei hruaitu pawl kha an thah hna, mi nih duhlonak an langhter i buaibainak tampi a rak chuak. Mikip cu zeidah tuah awk a si timi kong he aa tlaiin an ruahnak le an hmuh ning aa dang cio. Cucaah thil sining hna cu a buai tuk.

1970 ah chaklei Alaska rilikam ah rian ka hun ṭuan i tangka tampi ka hmu. Mah hnuah London ah ka kal, motorcycle kaa cawk i khoika ah kal ding timi tinhnak ngei loin thlanglei ah ka mawngh thluahmah. Thla tampi hnuah Africa ah ka phan. Ka kalnak lam thluangthluan ah an tonmi buaibainak vialte in luat a duhmi pawl kha ka hmuh hna.

 Cucaah ka hmuhmi le ka theihmi thil hna ruangah Satan nih vawlei a uk timi Baibal cawnpiaknak cu ka caah sullam a hun ngei. Asinain Pathian nih vawlei hi a uk lo ahcun zeidah a tuah? Mah kong kha hngalh ka duh.

Mah hnu thla tlawmpal hnuah a phi kha ka hmuh. Zei bantuk thil sining tang hmanhah a hmaanmi Pathian cungah zumhfek tein a ummi nu le pa tampi kha ka hun hngalh hna i ka dawt tuk hna.

London i ka kir ṭhan tikah ka hawipa a nu kha pehtlaihnak ka tuah i amah nih Baibal a ka pek. A hnuah Netherlands, Amsterdam i ka um lioah lam mei tangah Baibal ka relmi kha Jehovah Tehte pakhat nih a ka hmuh i tam deuh in hngalh awkah a ka bawmh. Cun Ireland, Dublin i ka um lioah Jehovah Tehte Hna i zung ṭengnge kha ka va hmuh. Kutka kha ka kingh. Mah cu a fim tukmi le hmuhtonnak a ngeimi unaupa Arthur Matthews he kan i tonnak a si. Baibal rak ka cawnpiak tiah ka ti i a hna a tla.

Lungtho tein Baibal kha ka hun hlathlai i Jehovah Tehte Hna chuahmi cauk le mekazin pawl rel kha ka duh tuk. Cun Baibal zong ka rel. Mah cu lung cawlcangh awk ngai a si. Khrihfabu pumhnak ah ngakchia tete hmanh nih mifim tampi nih kum tampi chung hngalh an duh tukmi mah biahalnak hna i a phi an hngalhmi kha ka hmuh: ‘Zeicah ṭhatlonak a um? Pathian cu ahodah a si? Kan thih tikah zei ah dah kan can?’ Ka hawikom dihlak cu Jehovah Tehte an si. Mah ram ah ka hngalhmi ahohmanh an um lo caah mah cu ka caah a fawi. Annih nih Jehovah dawt awk le a duhnak tuah duhnak lungput ngeih awkah an ka bawmh.

1972 ah tipil ka ing. Kum khat a rauh hnuah hmaikal ka ṭuan i Chaklei Ireland i Newry Khrihfabu hmete he kaa fonh. Tlang cungah amah te lawngin a ummi lung inn kha ka hlan. Mah cu caw zuatnak he aa naih i ka phungchim dingmi kha caw pawl hmaiah ka chim chunh tawn. An rawl an khai pah in ka chimmi kha ṭha tein an ngaihmi a lo. Ruahnak cu an ka cheu kho lo nain ka phungchimmi a ngaimi pawl he pehtlaihnak tuah ning kha an ka bawmh. 1974 ah special hmaikal in rian pek ka si i ka nunchunghawi a hung simi Nigel Pitt he kan ṭuanṭi.

Mah lio caan ah Chaklei Ireland ah buaibainak tampi a um. Cucaah mi cheukhat nih Chaklei Ireland kha “bomb le kuan in a khatmi ram” ti zongin an auh. Lamcung i dohnak, sniper in i kahnak,  meithal i kahnak le mawṭaw bomb puahnak hna a tam tuk. Ramkhel lei le biaknaklei karah buaibainak hna a um lengmang. Asinain Protestants le Catholics pawl nih Jehovah Tehte Hna cu ramkhel lei ah khoikalei hmanhah an ṭang lo ti kha an hngalh caah zalong tein le him tein phung kan chim kho. Inn-ngeitu pawl nih zeitik ah le khoika hmun ah dah buainak a um lai ti kha an hngalh caah mah hmun kha hrial dingin ralrin an kan pek tawn.

Asinain ṭih a nungmi thil sining hna a um rih. Nikhat cu hmaikal a si vemi Denis Carrigan he Jehovah Tehte Hna an um lonak, voikhat lawng kan kal balnak hmun ah phung kan chim. Kan awcawi cu Irish awcawi he aa khah lo caah nu pakhat nih British ralkap caah rian a ṭuanmi nan si tiah sual a kan puh. Mah sualpuhnak nih kan thin a kan phanter. Ralkap hawi a simi cu meithal in thi lak in kah a tong kho asiloah a khuk ah kah a tong kho. A leng i khuasik lakah kanmah lawngin mawṭaw kan hngah lioah sual a kan puhtu nu a umnak café dawr hmaiah mawṭaw a rak phanhmi kha kan hmuh. Mah nu cu a rak chuak i mawṭaw chung i pa pahnih kha bia a ruah hna, cun lung cawlcang ngaiin a kut in a kan sawh. Mah pa hna nih mawṭaw kha kan lei ah duhsah tein an rak mawngh i khualtlawnnak mawṭaw i a caan kong kha tlawmpal an kan hal. Khualtlawnnak mawṭaw a phanh tikah a mawngtu pa kha bia an ruah. An chimmi cu kan thei kho lo. A dang aa citmi an um lo caah khualeng ah chuahpi in kanmah harnak pek an i tim tiah kan ruah. Asinain cutin a rak si lo. Mawṭaw cungin kan ṭum hnuah a mawngtu pa kha “Tunai pa hna nih kan kong an in hal maw?” tiah ka hal. Mah tikah hitin a ka leh: “Ka hngalhmi an si tiah ka ti hna. Nan thinphang hlah u. Nan him ko.”

1976, Dublin ah tuahmi pengkomh civui ah England in a rak rami special hmaikal unaunu Pauline Lomax he kan i tong. Anih cu a thlarau tukmi, aa toidor tukmi le duh a nung tukmi a si. Amah le a naupa Ray cu biatak ah a ṭhangmi an si. Kumkhat a rauh hnuah Pauline he kan i um i Chaklei Ireland, Ballymena ah special hmaikal kan ṭuan.

A caan ah peng zohkhenhtu in rian kan ṭuan i Belfast, Londonderry le a dang ṭih a nungmi hmun i unaupa hna he rian kan ṭuanṭi. Jehovah biak awkah fek tein hram aa sih cangmi biaknaklei zumhnak, duhdanhnak le huatnak hna a hlawmi unau pawl i an zumhnak cu kan caah thazaang petu taktak a si. Jehovah nih thluachuah a pek hna i a kilven hna.

Ireland ah kumhra chung ka um. 1981 ah a voi 72nak Gilead tinṭan kai dingin sawm kan si. Tinṭan a dih tikah Nitlak Africa, Sierra Leone ah rian pek kan si.

Missionary inn pakhat ah duh a nung tukmi unau 11 he kan umṭi. Coka pakhat, zunput pathum, tikholhnak khaan pahnih, telephone pakhat, thilsuknak seh pakhat le thil roternak seh pakhat kha kan i hrawm hna. Electric mei cu atu le atu a mit lengmang. Inncung ah zu an vak tawn i vawlei tang khaan ah rul hna a um.

Kan umnak hmun cu a tlam a tling lo nain phungchim rian ah kan i nuam tuk. Mi nih Baibal kha an sunsak tuk i kan chimmi kha lungtho tein an ngaih. Mi tampi nih Baibal an cawng i biatak kha an cohlan. Cuka hmun i mi pawl nih “Mister Robert” tiah an ka auh. Pauline kha “Missus Robert” tiah an auh. Asinain tlawmpal ah ka caan tam deuh kha zung ṭengnge rian caah ka hman i phungchim rian ah tlawm deuh lawng kaa  tel khawh caah mi nih Pauline kha “Missus Pauline” tiah an hun auh. Keimah tu kha “Mister Pauline” tiah an hun ka auh. Pauline nih mah kha a duh tuk!

Unau tampi cu an si a fak ko nain Jehovah nih an herhmi kha a zohkhenh peng hna, a caan ahcun cinken awk tlak lam hmanhin a bawmh hna. (Matt. 6:33) Unaunu pakhat cu amah le a fale caah mah ni ca rawl cawknak lawng tangka a ngei nain malaria raifanh sii cawk awkah tangka a ngei lomi, a zawmi unaupa sinah a tangka a pekmi kha kaa cinken rih. Mah ni zanlei ah nu pakhat cu mah unaunu sinah a ra i a sam a remhternak man ah tangka a pek. Cu bantuk thil sining tampi a um.

Sierra Leone ah kumkua chung kan um. Cun Nigeria Bethel ah kan i ṭhial. Atu cu zung ṭengnge nganpi ah kan um cang. Kei cu Sierra Leone ah ka rak ṭuanmi rian bantuk kha ka ṭuan, asinain Pauline caah cun thlennak nganpi a si i a har tuk. Anih cu thla fatin phungchim rian ah suimilam 130 chung aa tel i a ṭhangchomi Baibal cawnpiaknak a ngeimi a si. Atu cu thilṭhitnak ah rian pek a si i chun nitlak thil a remh. Thlennak tuah awkah a caan tlawmpal a lak nain mi nih a ṭuanmi rian an sunsak tukmi kha a hun hngalh i a dang Bethel unau pawl thapek awkah a si khawh chungin lungthin a pek.

Nigeria nunphung cu kan caah a thar a si i tampi kan cawn a hau. Voikhat cu unaupa pakhat ka zungkhaan ah a ra i Bethel ah a lutkami unaunu pakhat he theihhngalhnak a ka tuah. A kut ka tlaih tikah ka ke hram ah a bawk. Mah tikah ka ar dih. Baibal caang pahnih kha ka lung ah a hun chuak: Mah cu Lamkaltu 10:25, 26 le Biathlam 19:10 kha a si. ‘Cutin tuah lo awkah ka chim hnga maw?’ tiah ka ruat. Asinain Bethel ah a lutmi a si i Baibal cawnpiaknak a hngalh ko lai ti kha ka hun hngalh ṭhan.

Bia kan i ruah chung vialte ka sia a rem lo. Mah hnuah hlathlainak cheukhat ka tuah. Mah tikah unaunu nih mah lioah an ram i hmun cheukhat nih an tuah rihmi phungphai ningin a tuahmi a si ti kha ka hun hngalh. Pa pawl zong nih cutin an tuah ve. Mah cu upatnak langhternak lam a si. Mah cu biak si loin Baibal chan i an tuahmi bantuk kha a si. (1 Sam. 24:8) Zei hngalh loin unaunu a ning a zahter khomi zei bia hmanh ka chim lo caah kaa lawm tuk.

 Kum tampi chung cinken awk tlak lam in zumhfek tein a ummi Nigeria i unau tampi kha kan hmuh hna. Isaiah Adagbona kong hi ruathmanh u. a A no lioin biatak a hngalmi a si nain thinghmui zawtnak a ngeimi a si. Thinghmui zawtnak a ngeimi pawl an umnak hmun ah an chiah i cuka ah amah lawng Jehovah Tehte a si. Ralchanhnak lakah thinghmui zawtnak a ngeimi minung 30 leng kha biatak cohlan awkah a bawmh hna i cuka hmun ah Khrihfabu zong a dirh.

1996 ah Kenya zung ṭengnge ah rian pek kan si. Mah cu a cunglei ah ka chimmi ka khualtawnnak in a voikhatnak ka phanh ṭhanmi a si. Bethel ah kan um. A rak kan lengmi hna lakah vervet zawng zong an i tel. Thingthei aa putmi unaunu pawl sinin thingthei kha an fir tawn. Nikhat cu Bethel i unaunu pakhat nih a thlalangawng kha a awntak. A ṭin tikah zawng chungkharrual nih a khaan ah rawl an rak eimi kha a hmuh. Mah tikah a au i a tli. Zawng pawl cu an au ve i thlalangawng in an zuang.

Pauline he Swahili Khrihfabu ah kan i fonh. Caan tlawmpal hnuah Khrihfabu Cauk Cawnnak (atu ah Khrihfabu Baibal Cawnnak tiah auh a si) caan tlaitu in rian pek ka si. Asinain an holh kha ṭha tein ka chim thiam lo. A hlankan in hlathlainak ka tuah caah biahalnak hna cu ka rel khawh. Asinain aa pummi pawl nih aa ṭialmi a ca kha tlawmpal tein an thlen hmanhah ka theithiam ti lo. Mah cu a poi tukmi a si. Unau pawl caah ka lung a ṭha lo. Lungsau te le toidor tein pumhnak ah caantlaihnak nawl an ka pekmi nih ka lung a ka suk tuk.

Kenya ah kumkhat dengmang kan um. 1997 ah New York, Brooklyn Bethel ah sawm kan si. Atu ahcun thilri chawva tampi a ngeimi hna ram ah kan um, mah nih pumpak buaibainak tampi a chuahter khawh. (Ptb. 30:8, 9) Asinain cu bantuk ram hmanhah unau pawl nih a fekmi zumhnak an langhter. Unau pawl nih an caan le an thilri kha anmah ṭhatnak ca lawngah si loin Jehovah bupi rian bawmhnak caah an hman.

Kum tampi chungah unau pawl nih thil sining a phunphun lakah an langhtermi an zumhfehnak kha kan hmuh. Ireland ah ram chung buaibainak lakah unau pawl i an zumhnak kha kan hmuh. Africa ah sifahnak le mahte lawngin umnak lakah unau pawl i an zumhnak kha kan hmuh. United States ah rumngeihnak lakah unau pawl i an zumhnak kha kan hmuh. Thil sining a phunphun lakah amah an dawtnak a langhtermi pawl kha Jehovah nih a zoh hna i a hmuh hna tikah zeitluk in dah aa lawmh lai!

Kum le caan hna cu khualrang in an liam i “thiamtaktu thiampheifung nakin an khul a rang deuh.” (Job 7:6) Atu cu New York, Warwick vawleicung pumpi zungpi ah unau dang hna he rian kan ṭuanṭi i pakhat le pakhat lungtak tein aa dawmi hna he rian ṭuanṭinak in lawmhnak kan hmu. A rauhhlan ah zumhfekmi unau tampi thluachuah a pe dingmi kan Siangpahrang Jesuh Khrih bawmhnak rian ah kan i lawm i kan i lungsi tuk.—Matt. 25:34.