1. Jeim i a chungkhar cu zei bantuk dah an si?

JESUH nau Jeim cu thlaraulei ah a ṭhawngmi chungkhar pakhat in a ṭhangmi a si. * A nu le a pa, Josef le Mary cu Jehovah a daw tukmi le amah biak awkah an si khawh chungin aa zuammi an si. Jeim cu a dang thluachuah zong a hmu rih—a upa cu biakammi Messiah a hung si. Cu bantuk chungkhar a ngeihmi cu Jeim caah zeitluk tinvo sung dah a si!

2. Jeim cu a upa upat awkah zei a ruang hna dah a ngeih?

² Jeim cu a upa upat awkah a ruang tampi a ngei. (Matt. 13:55) Tahchunhnak ah, Jesuh cu kum 12 a si ah Cathiang kong kha ṭha tein a hngalh caah Jerusalem i cawnpiaktu pawl cu an khuaruah a har tuk. (Luka 2:46, 47) Jeim cu Jesuh he lehtama rian an ṭuanṭi men lai. An ṭuanṭi ahcun a upa kong kha ṭha tein a hngalh ko lai. Nathan H. Knorr nih hitin a chim tawn: “Mi pakhat he rian nan ṭuanṭi tikah a kong tampi nan hngalh lai.” * “Jesuh cu pumlei in siseh, fimnaklei in siseh a hung ṭhang i Pathian hmai le minung hmaiah mithmai ṭha a hmu” ti kha Jeim nih a hmuh ko lai. (Luka 2:52) Cucaah Jeim cu Jesuh zultu a si hmasa bikmi a si lai tiah kan ruah khawh men. Asinain cutin a rak si lo.

3. Jesuh nih phungchim rian a thawk tikah Jeim nih zeitindah a rak lehrulh?

³ Jesuh vawleicung phungchim rian a ṭuan lioah Jeim cu a zultu a rak si lo. (Johan 7:3-5) A tak ti ahcun, Jesuh kha “a hrut cang” tiah a ruatmi a chungle lakah Jeim zong aa tel ve  men lai. (Marka 3:21) Jesuh vailam cung i an thah lioah a nu, Mary he Jeim cu a um ve tiah langhtermi a um lo.—Johan 19:25-27.

4. Zei kong dah kan i ruah hna lai?

⁴ A hnuah Jeim cu Jesuh zumtu le Khrihfabu nih upatmi pakhat a hung si. Hi capar ah Jeim sinin kan cawn khawhmi a kong pahnih kan i ruah hna lai: (1) zeicah toidor tein kan um peng awk a si? (2) zeitindah hmualngei tein mi a cawnpiak khotu kan si khawh?

5. Jeim nih a tho ṭhanmi Jesuh a sin a langh tikah zeitindah a lehrulh?

⁵ Zeitik in dah Jeim cu zumhawktlakmi Jesuh zultu a hung si? Jesuh cu thihnak in a thawh ṭhan hnuah “Jeim sinah khan a lang i lamkaltu dihlak sinah khan a lang.” (1 Kor. 15:7) Jesuh he cutin an i ton hnuah Jeim cu zultu pakhat a hung si. Jerusalem khua i inn cungdot ah lamkaltu pawl nih thiang thlarau hmuh dingin an hngah lioah anih zong a rak um ve. (Lam. 1:13, 14) A hnuah, Jeim cu kumzabu pakhatnak i uktu bu chungtel pakhat in rian a ṭuan. (Lam. 15:6, 13-22; Gal. 2:9) Cun AD 62 hlanah thiang thlarau forhfialnak in chiti thuhmi Khrihfa hna sinah cakuat a rak ṭial. Kan i ruahchannak cu van a si ah, vawlei a si ah kan dihlak in mah cakuat in ṭhathnemhnak kan hmu. (Jeim 1:1) Kumzabu pakhatnak i tuanbialei mifim Josephus nih Jeim cu Mino Judah Tlangbawi Ngan Ananias nawlpeknak in thah a rak si tiah a ti. Jeim cu hi vawlei a nunnak a dih tiang Jehovah cungah zumhfek tein a um peng.

6. Jeim cu a chan i biaknaklei hruaitu pawl he zeitindah an i dan?

⁶Jeim cu aa toidormi a si. Zeicah cutin kan chim khawh? A donghnak ah, Jeim nih Jesuh a lehrulh ning le biaknaklei hruaitu tampi nih an lehrulh ning aa dannak kha zohhmanh hna u sih. Jesuh cu Pathian Fapa a si ti fiang tein a langhtermi thil hna a hmuh tikah Jeim nih toidor tein a rak cohlan. Asinain Jerusalem i tlangbawi upa hna nih cun an cohlang lo. Tahchunhnak ah, Jesuh nih thihnak in Lazaruh a thawhter ṭhanmi kha an al kho lo. Jesuh cu Jehovah aiawhtu a si ti kha cohlan duh loin Jesuh he, Lazaruh he, an pahnih in thah an timh hna. (Johan 11:53; 12:9-11) A hnu i Jesuh thengte thihnak in a thawh ṭhan tik zongah mah kong kha mipi sin thuh awkah an i zuam. (Matt. 28:11-15) Mah biaknaklei hruaitu pawl cu an i porhlawt caah Messiah kha an cohlang duh lo.

7. Porhlawtnak kha zeicah kan hrial awk a si?

 ⁷Cawn khawhmi: Porhlawtnak kha hrial, cawnpiak khawhmi si. Zawtnak nih mi pakhat i a lung kha ṭha tein rianṭuan awkah a harter khawh bantukin porhlawtnak nih Jehovah lamhruainak zulh awkah a harter khawh. Farasi mi cu an i porhlawt tuk caah Jesuh sinah Pathian thiang thlarau a um i Pathian Fapa a si timi a fiang tukmi langhtertu thil hna kha an zum duh lo. (Johan 12:37-40) Mah nih zungzal nunnak an hmuh dingmi kha a hnorsuan caah porhlawtnak cu ṭih a nung tukmi a si. (Matt. 23:13, 33) Pathian Bia le thiang thlarau kha kan sining i sersiamter in kan ruahnak le kan biakhiahnak cungah huham i iapter zungzal cu a biapi tukmi a si. (Jeim 3:17) Jeim cu aa toidormi a si caah Jehovah sinin cawn duhnak lungput a ngei. Jeim cu aa toidormi a si caah cawnpiaktu ṭha pakhat a hung si ti kha kan hmuh lai.

8. Zeinihdah cawnpiaktu ṭha si awkah a kan bawmh lai?

⁸ Jeim cu vawlei lei fimcawnnak tampi a cawngmi a si lo. A chan i biaknaklei hruaitu hna nih lamkaltu Peter le Johan an hmuh hna bantukin “fimthiamnak zeihmanh a ngei lomi, mi sawhsawh menmen” in an hmuh lai ti cu lunghrin awk a um lo. (Lam. 4:13) Asinain a min in ṭialmi Baibal cauk kan rel tikah hmualngei tein mi a cawnpiak khotu si dingin a rak cawn ti kha kan hmuh khawh. Jeim bantukin kannih zong vawlei lei fimcawnnak ah ri kan ngei ve men lai. Cutin a si hmanhah Jehovah thiang thlarau bawmhnak le a bupi sinin kan hmuhmi cawnpiaknak thawngin cawnpiaktu ṭha kan si kho ve. Cawnpiaktu pakhat in Jeim nih a chiahmi zohchunh awk ṭha le mah in kan cawn khawhmi kong hna kha i ruah hna u sih.

9. Jeim cawnpiak ning kha zeitindah na fianter lai?

⁹Jeim nih bia thukthuk asiloah a hnawkmi fianternak a hmang lo. Mah ruangah a bia a ngaimi hna nih zeidah kan tuah a herh ti le zeitindah kan tuah lai ti kha an hngalh. Tahchunhnak ah, Khrihfa a simi nih thinhunnak um loin dinlonak hna inkhawh duhnak lungput ngeih a hau ti kha Jeim nih hngalh a fawimi le a fiangmi lam in a cawnpiakmi hna kha zohhmanh u. Hitin a ṭial: “Annih  nih an inkhawh caah lunglawmmi kan ti hna. Job lungsaunak kha nan theih i Pathian nih a donghnak ah a pek ṭhannak kong kha nan theih. Bawipa cu zaangfahnak le zawnruahnak in a khatmi a si.” (Jeim 5:11) Jeim nih Cathiang kha nawlngeitu in aa bochan ti kha i cinken u. Jehovah nih Job bantukin a cungah zumhawktlak tein a ummi cu laksawng a pek zungzal hna ti kha a bia a ngaimi nih an hngalhthiam nakhnga Baibal kha a hman. Hngalh a fawimi le zumhawk a tlakmi bia hmangin mah kong kha a cawnpiak hna. Cuticun amah cungah si loin Jehovah cungah lungthin a pekter hna.

10. Mi kan cawnpiak hna tikah Jeim kan i zohchunh khawhnak lam pakhat cu zeidah a si?

¹⁰Cawn khawhmi: Hngalh a fawimi kong kha chim law Baibal in cawnpiak hna. Kan hmuitinh cu midang sinah zeitluk in dah kan hngalh ti langhter awk kha si loin Jehovah nih zeitluk in dah a hngalh hna i a zohkhenh hna ti langhter awk kha a si. (Rom 11:33) Baibal hrambunh in kan chim pengnak thawngin mah hmuitinh kha kan phan kho. Tahchunhnak ah, Baibal kan cawnpiakmi kha nangmah zaka ah um ning law zeidah ka tuah lai tiah ti loin Baibal kong hna tuaktan awk le Jehovah ruahnak le intuarnak hna hngalhthiam awkah kan bawmh awk a si. Mah tikah kanmah si loin Jehovah mithmai ṭha hmuh a duh caah a cawnmi ningin a zulh lai.

11. Jeim chan i Khrihfa cheukhat cu zei zuamcawhnak dah an ton, zei ruahnak cheuhnak dah a pek hna? (Jeim 5:13-15)

¹¹Jeim cu thil sining taktak in a hmuthiammi a si. A cakuat in zumtuhawi pawl nih an tonmi zuamcawhnak hna a hngalh ti kha a fiang i mah kha an tei khawh nakhnga a herhmi lamhruainak zong a pek hna. Tahchunhnak ah, Khrihfa cheukhat cu ruahnak cheuhnak zulh awkah an khul a nuar. (Jeim 1:22) Mi cheukhat nih mirum cungah duhdanhnak an langhter. (Jeim 2:1-3) Cheukhat cu an lei i uk awkah an i harh. (Jeim 3:8-10) Mah Khrihfa hna cu buaibainak nganpipi an ngei ko nain Jeim cu an cungah a lung a dong lo. Ruahnak cheuhnak kha nem tein le hlangfang tein a pek hna i thlennak tuah awkah bawmh a herhmi hna kha Khrihfa upa sin bawmhnak hal dingin a forh hna.—Jeim 5:13-15 rel.

12. Baibal kan cawnpiakmi kan bawmh tikah zeitindah a ṭhatnaklei in hmuhnak kan ngeih khawh?

¹²Cawn khawhmi: Thil sining taktak kha hmuhthiam i zuam, asinain midang kha a ṭhatnaklei in hmu hna. Baibal kan cawnpiakmi hna caah mah ruahnak cheuhnak zulh cu a har men lai. (Jeim 4:1-4) A ṭhalomi ziaza kha a hram in phawi awk le Khrihfa ziaza in airolh awkah a caan tlawmpal lak a hau men lai. Jeim bantukin Baibal kan cawnpiakmi hna kha ṭhancho an herhnak zawn chimh awkah ralṭhatnak ngeih a hau. Cun Jehovah nih aa toidormi kha a sinah a hnuh hna lai i an nunning i thlen awkah thazaang a pek hna lai tiah kan zumhnak thawngin a ṭhatnaklei in hmuhnak zong ngeih peng a hau.—Jeim 4:10.

13. Jeim 3:2 nih a langhter bantukin Jeim nih zeidah a hngalh?

¹³Jeim nih amahle amah kha a sining tein aa hmu. Jeim nih a chungkhar hnulei sining ruang asiloah a hmuhmi tinvo sung hna ruangah unau dang nakin ka biapi deuh tiah aa ruat lo. Unau dang kha “ka dawtmi ka u le ka nau hna” tiah a auh hna. (Jeim 1:16, 19; 2:5) Midang nih a tlingmi in an hmuh nakhnga aa zuam lo. Mah canah amahle amah i telh in “kan dihlak hin palhnak kan tuah cio tawn” tiah a ti.—Jeim 3:2 rel.

14. Kan chambaunak kong chim duhnak lungput ngeih zeicah a herh?

¹⁴Cawn khawhmi: Kan dihlak in misual kan si ti kha i cinken. Baibal kan cawnpiakmi hna  nakin kan sang deuh tiah kan i ruah awk a si lo. Zeicah? Palhnak a tuah bal lomi in an kan ruah nakhnga kan i zuam ahcun Pathian nawlbia kha tling tein kan zul kho lai lo tiah an ruah lai i an lung a dong kho. Asinain Baibal phunglam zulh cu kan caah a zungzal in cun a fawi lo ti le kan tonmi zuamcawhnak hna tei khawh awkah Jehovah nih a kan bawmh ning kha kan chimh ahcun anih zong Jehovah ka bia kho ti kha hngalh awkah kan bawmhmi a si lai.

15. Jeim nih a hmanmi tahchunhnak hna kha zeitindah na fianter lai? (Jeim 3:2-6, 10-12)

¹⁵Jeim nih mi lungthin lak awkah tahchunhnak a hman. Jeim nih thiang thlarau bawmhnak a hmu ti cu lunghrin awk a um lo, asinain a upa Jesuh nih a rak hmanmi tahchunhnak hna a hlathlainak thawng zongin cawnpiak ning he aa tlaiin tampi a rak cawn men ko lai. Jeim nih a cakuat ah a hmanmi tahchunhnak hna cu hngalh a fawimi le a fiangmi an si.—Jeim 3:2-6, 10-12 rel.

16. Zeicah hmual a ngeimi tahchunhnak hna kan hman awk a si?

¹⁶Cawn khawhmi: Hmual a ngeimi tahchunhnak hna hmang. Aa tlakmi tahchunhnak hna na hman tikah na cawnpiakmi kong kha an theihnak lawngin si loin an mitthlam ah cuanter dingin na bawmh khawh hna lai. Mah nih a biapimi Baibal biatak kha i cinken awkah a bawmh hna lai. Jesuh cu hmualngeimi tahchunhnak hna hmannak ah a thiam tukmi a si i a naupa Jeim nih mah kha aa zohchunh. Jeim chimmi tahchunhnak pakhat in zohhmanh hna u sih law zeicah hmual a ngeih tuk ti zong hlathlai hna u sih.

17. Jeim 1:22-25 ah langhtermi tahchunhnak cu zeicah hmual a ngeih tuk?

¹⁷ Jeim 1:22-25 rel. Jeim hmanmi thlalang tahchunhnak cu hmual a ngeihnak a ruang tampi a um. Pathian Bia in ṭhatnak kan hmuh nakhnga relnak lawngin a za lo, kan relmi kong kha kan nunnak ah hman a hau timi a biapimi kong a kan cawnpiak. A bia a ngaimi nih an hngalhthiam khawh colh nakhnga Jeim nih thlalang aa bihmi pa tahchunhnak kha a hman. Cawnpiak a duhmi kong cu zeidah a si? Thlalang aa bih i a chambaunak aa hmu nain zeihmanh a tuah lomi cu mihrut a si. Cu bantukin Baibal a rel i thlennak tuah a herhmi a sining le a ziaza hna aa hmu ko nain zeihmanh a tuah lomi cu mihrut an si.

18. Tahchunhnak kan hman tikah zei thil pathum dah kan tuah a herh?

 ¹⁸ Tahchunhnak na hman tikah mah thil pathum hi na tuahnak thawngin Jeim kha naa zohchunh khawh: (1) Nan i ruahmi kong he aa tlakmi tahchunhnak kha hmang. (2) Na bia a ngaimi nih fawi tein an hngalhthiam hngami tahchunhnak kha hmang. (3) Tahchunhnak i a kong hna kha fiang tein langhter. Aa tlakmi tahchunhnak hna ruah awkah naa harh ahcun Vennak Innsang Cauk Index ah kawl. “Tahchunhnak Hna” timi biatlangpi tangah hman khawh a simi a kong tampi a um. Tahchunhnak hna cu microphone bantuk a si—mah nih cawnpiak na duhmi a kong kha fiang deuh in a langhter lai. Cucaah cawnpiak na duhmi a biapimi kong ca lawngah tahchunhnak kha hmang. Cawnpiak a thiammi si dingin ṭhancho kan duhnak a biapi bikmi a ruang cu kanmah cung lungthin pekter awkah si loin mi tam khawh chung tam kha a nuammi Jehovah chungkhar ah i tel ve dingin bawmh kha a si.

19. Thlaraulei kan chungkhar kan sunsak hna kha zeitindah kan langhter khawh?

¹⁹ Jeim cu mitling a simi u a ngei nain kannih cu kan ngei lo. Asinain Jehovah a biami Khrihfa unau chungkhar nganpi kan ngei. Anmah he i hawikomhnak, an sinin cawnnak le phungchimnak le cawnpiaknak ah zumhawktlak tein ṭuanṭinak thawngin kan dawtnak kha kan langhter. Kan lungput, kan tuahsernak le kan cawnpiak ning ah Jeim kan i zohchunhnak thawngin Jehovah kha kan thangṭhat i lungthin ṭha a ngeimi hna kha vancung kan Pa he i naih awkah kan bawmh hna.