1, 2. (a) Jehovah lei ṭan cu zeicah fim a si? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

JEHOVAH he naih tein um cu fim a si. Jehovah nakin a ṭhawng deuhmi, a fim deuhmi le dawtnak a ngei deuhmi an um lo. Cucaah Jehovah cung zumhfek tein um le amah lei ṭan kha a zungzal in kan duh. (Salm 96:4-6) Asinain Pathian a biami cheukhat nih cutin an tuah lo.

² Hi capar ah Jehovah leiah ka ṭang tiah aa ti nain Jehovah huatmi thil a tuahmi cheukhat kong kan i ruah hna lai. An kong in Jehovah cungah zumhfek tein um khawh awkah a kan bawmmi a biapimi kong kan cawn hna lai.

3. Jehovah nih Kain bawmh awkah zeicah aa zuam, Kain kha zeidah a chimh?

³ Tahchunhnak ah, Kain kong kha ruathmanh. A hmaan lomi pathian a bia lo nain Jehovah nih a biaknak kha a cohlang lo. Zeicah? Jehovah nih Kain i a ṭhalomi a lungput kha a hmuh caah a si. (1 Johan 3:12) Jehovah nih Kain kha hitin ralrin  a pek: “Ṭhatnak kha rak tuah law cu na merh ko hnga; sihmanhsehlaw ṭhatlonak kha na rak tuah caah sualnak nih cun nangmah tei awkah sahrang bantukin aan bawh ko. Nangmah kha uk aan duh, sihmanhsehlaw nangmah nih na tei awk a si.” (Gen. 4:6, 7) Kain nih aa ngaihchih i Pathian lei ṭan dingin aa thim ahcun Pathian zong Kain leiah a ṭang ve lai ti kha Jehovah nih a langhter.

4. Kain nih Jehovah lei ṭannak caanṭha a hmuh ko nain zeidah a tuah?

⁴ Kain nih a lungput kha a thlen ahcun Jehovah nih a biaknak kha a cohlan ṭhan lai. Asinain Kain nih Pathian bia kha a ngai lo i a ṭha lomi a ruahnak le mah zawn ruahnak lungput nih ṭhatlonak a tuahter. (Jeim 1:14, 15) Kain nih a ngakchiat lioah Jehovah ka ralchanh te lai tiah a ruat bal theng lai lo. Asinain atu ahcun Pathian ralrin peknak kha zei ah a rel lo, Pathian kha a ralchanh i a naupa hmanh kha a thah.

5. Zei bantuk ruahnak nih dah Jehovah mithmai ṭha a kan sunghter khawh?

⁵ Kain bantukin tuchan i Khrihfa pakhat nih Jehovah ka biak tiah a ti buin Jehovah huatmi thil a tuah men lai. (Judas 11) Anih cu phungchimnak ah lungtho tein aa tel i hmaan tein aa pum men lai. Asinain a ṭha lomi ruahnak, hakkauhnak le huatnak lungput hna a ngei men lai. (1 Johan 2:15-17; 3:15) Cu bantuk ruahnak nih ṭhatlonak a tuahter khawh. Kan ruahmi le kan tuahmi kha midang nih an hngal men lai lo nain Jehovah nih cun a hngalh. Lungthin dihlak in amah leiah kan ṭan le ṭan lo kha a hngalh.—Jeremiah 17:9, 10 rel.

6. A ṭha lomi duhnak tei khawh awkah Jehovah nih zeitindah a kan bawmh lai?

⁶ Palhnak kan tuah tik hmanhah Jehovah cu kan cungah a lung a dong colh lo. Ṭihnungmi lam lei kal kan i timh tikah Jehovah nih “ka sinah nan ra kir ahcun, nan sinah ka ra kir ve lai” tiah a ti. (Mal. 3:7) Doh a herhmi derthawmnak kan ngei ti kha Jehovah nih a hngalh. Asinain fek tein um hna sehlaw ṭhatlonak kha do hna seh ti a duh. (Isa. 55:7) Cutin kan tuah ahcun kaan bawmh hna lai i a ṭha lomi duhnak tei khawh awkah a herhmi thazaang kaan pek hna lai tiah bia a kan kamh.—Gen. 4:7.

7. Solomon nih Jehovah he an i pehtlaihnak kha zeitindah a sungh?

⁷ Solomon cu a ngakchiat lioah Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak a ngei. Pathian nih Solomon kha fimnak a pek i Jerusalem ah aa dawh tukmi biakinn sak dingin a biapi tukmi rian a pek. Asinain Solomon cu Jehovah he an i pehtlaihnak a rawk. (1 Si. 3:12; 11:1, 2) Pathian Nawlbia nih siangpahrang cu ‘nupi tampi a ngei lai lo, a lung a pial sual hnga’ tiah a ti. (Deut. 17:17) Solomon nih mah nawlbia kha a zul lo. A hnuah nutak 700 le nuchun 300 a ngeih hna. (1 Si. 11:3) An lak i tam deuh cu a hmaan lomi pathian a biami miphun dang an si. Cucaah ramdang mi nu nan ṭhi hna lai lo timi Pathian nawlbia kha Solomon nih a zul lo.

8. Solomon nih Jehovah kha zeitindah a thin a hunter?

⁸ Solomon nih Pathian nawlbia a sunsaknak cu duhsah duhsah in a tlau. A  donghnak ah thil ṭhalo taktak hmanh a tuah. A hmaan lomi pathian Ashtoreth le Chemosh caah biakṭheng a ser i a nupile he mah pathian hna kha an biak. Solomon nih Jehovah biakinn a saknak hmun, Jerusalem nichuahlei ah a ummi tlang cungah mah biakṭheng hna kha a ser. (1 Si. 11:5-8; 2 Si. 23:13) Solomon nih biakinn ah raithawinak a pek caah a tuahmi ṭhatlonak vialte kha Jehovah nih zei ah a rel lai lo tiah hrut ngaiin a ruah men lai.

9. Solomon nih Pathian ralrin peknak a ngaih lo tikah zeidah a cang?

⁹ Asinain Jehovah nih sualnak kha zei rel loin a um bal lo. Baibal nih “BAWIPA cu Solomon cungah a thin a hung, zeicahtiah Jehovah kha a kaltak” tiah a ti. Pathian cu Solomon bawmh awkah aa zuam. Jehovah cu “a sinah voihnih a rak lang i hi thil kong ah nawl a rak pe i pathian dang kha na zul hna lai lo tiin a titu sin khan a lung cu aa mer cang i BAWIPA nih nawl a pekmi cu a zul lo.” Cucaah Pathian mithmai ṭha le bawmhnak kha a sung. Jehovah nih Solomon tefa kha Israel ram dihlak uknak nawl a pe hna lo i kum tampi chung ṭih a nungmi buaibainak an tong.—1 Si. 11:9-13.

10. Jehovah he a ṭhami kan i pehtlaihnak kha zeinihdah a rawhter khawh?

¹⁰ Pathian phunglam a hngal lomi le zei  ah a rel lomi kha hawikom ah kan i thim hna ahcun kan ruahnak cungah huham an ngei kho i Jehovah he kan i pehtlaihnak kha an rawhter khawh. Annih cu Khrihfabu chungah a ummi an si men lai nain Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak an ngei lo. Asiloah Jehovah a bia lomi kan rualchan, innpa, rianṭuanṭi hawi le sianginn kaiṭi hawi an si men lai. Jehovah phunglam a zul lomi hna he caan kan hmanṭi ahcun kan cungah huham an ngei kho i Pathian he a ṭhami kan i pehtlaihnak zong a rawk kho.

11. Hawikom i thimnak ah zeinihdah a kan bawmh khawh?

¹¹ 1 Korin 15:33 rel. Mi tampi cu a ṭhami sining hna an ngei. Jehovah a bia lomi zong a zungzal in thil ṭhalo an tuah men lai lo. Cu bantuk mi kha na hngalh ko hna lai. Mah cu a ṭhami hawikom an si tinak a si maw? Jehovah he nan i pehtlaihnak ah zeitindah huham an ngeih? Pathian he i naih deuh awkah an in bawm maw? An caah a biapi bikmi cu zeidah a si? Zei kong dah an chim? A bik in an chimmi cu fashion, tangka, thilri, nuamhsaihnak le thil dangdang hna kong maw a si? Midang thangchiat an hmang maw? A thurhnawmmi capo bia chim kha an hmang maw? Jesuh nih “kaa nih cun lung chung i a khatmi kha pei a chim cu” tiah ralrin a kan pek. (Matt. 12:34) Na umṭimi hna cu Jehovah he nan i pehtlaihnak a hnorsuangmi an si ti na hngalh ahcun khulrang in biakhiak. Anmah he caan na hmanmi kha rikhiak law a herh ahcun nan i hawikomhnak kha cahter.—Ptb. 13:20.

12. (a) Israel mi Izipt ram in an chuah hnu tlawmpal ah Jehovah nih zeidah a chimh hna? (b) Jehovah nih a cungah zumhawktlak tein um ding a fial hna tikah Israel mi nih zeitindah an ti?

¹² Jehovah nih Israel mi kha Izipt ram in a luatter hna hnuah a cangmi kong zongin kan cawn khawh. Sinai Tlang hmaiah mi pawl a pumh hna lioah Jehovah nih khuaruahhar lam in aa langhter. Khuadawm chahpi, a ceumi le meikhu kha an hmuh i khuari le ṭektlak thawng kha an theih. (Ex. 19:16-19) Cun Jehovah nih amah lawng lungthin dihlak in biak awkah a halmi hna kha an theih. Amah a dawmi hna le a nawlbia a zulmi hna cungah zumhawktlak tein ka um lai tiah Jehovah nih bia aa kam. (Exodus 20:1-6 rel.) Jehovah nih Israel mi kha ka sinah nan ṭan ahcun nan sinah ka ṭang ve lai ti kha a hngalhter hna. Mah mibu lakah hei um ve law Jehovah bia na theih tikah zeitindah na um lai? “BAWIPA nih a chimmi vialte cu kan tuah dih lai” tiah a timi Israel mi hna bantukin na chim ve ko lai. (Ex. 24:3) Asinain mah cu Israel mi Pathian cung an zumhfehnak a hneksakmi thil pakhat a can hlan tiang lawng a si. Mah cu zeidah a si?

13. Zeinihdah Israel mi cu an zumhfehnak kha a hneksak?

¹³ Jehovah nih a ṭhawnnak a langhtermi kha Israel mi nih an ṭih tuk caah Moses cu Sinai Tlang ah a kai i an caah Jehovah sinah bia a chim. (Ex. 20:18-21) Asinain caan saupi tiang Moses cu a rak kir ti lo. Mah tikah mi pawl cu hruaitu ngei loin thetse ram ah a tangmi an lo. Mah tikah zeidah an tuah?  Israel mi nih minung a simi an hruaitu Moses kha an i bochan tuk men ko lai. An lungre a hun thei i Aaron kha hitin an ti: “Izipt ram in a kan chuahpitu Moses kha zei a can kan hngal ti lo, cucaah cun a kan hruaitu dingah pathian kan serpiak tuah.—Ex. 32:1, 2.

14. Israel mi nih hrut ngaiin zeitindah an ruah, Jehovah nih zeitindah a lehrulh hna?

¹⁴ Israel mi nih siasal biak cu a palh ti kha an hngalh. (Ex. 20:3-5) Asinain sui cawfa kha khualrang in an hun biak colh. Jehovah nawlbia an ngai lo nain Jehovah leiah kan ṭang rih ko tiah hrut ngaiin an ruah. Aaron nih mah sui cawfa an biakmi kha “BAWIPA upatnak caah puai” ti hmanhin a auh. Jehovah nih zeidah a tuah? Moses kha “na mi hna nih khan an cungah ningzahnak an i tlunter cang. Nan zulh lai tiah ka timi hna lam cu khulrang in an kaltak” cang tiah a ti. Jehovah cu a thin a hung tuk i an miphun dihlak in hrawh awkah aa tim.—Ex. 32:5-10.

15, 16. Moses le Aaron nih lungthin dihlak in Jehovah lei an ṭan kha zeitindah an langhter? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

¹⁵ Asinain Jehovah cu zaangfahnak a ngeimi Pathian a si i a miphun kha hrawh lo dingin bia a khiah. Mah canah amah lei ṭan an duhnak kha langhter awkah caanṭha a pek hna. (Ex. 32:14) Israel mi cu siasal hmaiah an au, hla an sa i an laammi kha Moses nih a hmuh tikah an sui cawfa cu vawlei ah a den i a hrawhpiak hna. Cun “ahodah BAWIPA lei ṭang nan si? BAWIPA lei i a ṭangmi cu hika ah hin ra u,” tiah a au. Mah tikah “Levi mi vialte kha a sinah cun an i pum.”—Ex. 32:17-20, 26.

¹⁶ Aaron nih sui cawfa a ser ko nain aa ngaichih i Levi mi hna he Jehovah lei ṭan dingin aa thim. Mah zumhawktlakmi hna nih sualnak a tuahtu hna lei an ṭan lo kha fiang tein an langhter. Mah cu a ṭhami thimnak a si, zeicahtiah sui cawfa a biami thong tampi cu mah ni ah an thi. Asinain Jehovah lei a ṭangmi cu an nung i Pathian nih thluachuah kaan pek hna lai tiah bia a kamh hna.—Ex. 32:27-29.

17. Sui cawfa kong he aa tlaiin Paul ṭialmi in zeidah kan cawn khawh?

¹⁷ Zeidah kan cawn khawh? Lamkaltu Paul nih zeitikhmanh ah ‘siasal a biami’ kan si nakhnga lo “hi hna vialte hi kan i zohchunh awk caah an si” tiah a ti. Paul nih hitin a fianter: “Kan i ralrinnak ding caah ṭial an si. Zeicahtiah kannih kan caan hi donghnak a phak dengmang nak caan a si. Ka dir kho ko tiah aa ruatmi cu a tluk sual nakhnga lo i ralring seh.” (1 Kor. 10:6, 7, 11, 12) Paul nih a langhter bantukin Jehovah a biami hna hmanh thil ṭhalo tuahnak ah an hun i tel kho. Jehovah nih a kan cohlan ko ti hmanhin an i ruah men lai. Asinain Jehovah hawikom si an duh ca men asiloah zumhawktlak in kan um an tinak men in Jehovah mithmai ṭha an hmu tinak a si lo.—1 Kor. 10:1-5.

18. Zeinihdah Jehovah sinin a kan hlatter khawh, a phichuak cu zeidah a si lai?

 ¹⁸ Israel mi nih an i ruah bantukin Sinai tlang in Moses a rak ṭum colh lo tikah an lungre a hun thei. Kannih zong kan i ruah bantukin hi chan a dongh lo tikah kan lungre a thei ve men lai. Hmailei kong he aa tlaimi Jehovah biakam cu a nai rih lo asiloah a tling lai lo tiah kan hun ruah men lai. Mah tikah Jehovah duhnak si loin kanmah duhnak tu kha biapi ah kan hun chiah men lai. Kan i ralrin lo ahcun Jehovah sinin kan i hlat lai i kan tuah lai tiah kan ruah bal lomi thil hmanh kha kan hun tuah kho.

19. Zeidah a zungzal in kan i cinken awk a si, zeicah?

¹⁹ Jehovah nih tling tein a nawl zulh awk le amah lawnglawng biak awkah a kan hal. (Ex. 20:5) Zeicah cutin a kan hal? A kan dawt caah a si. Jehovah duhnak kha kan tuah lo ahcun Satan duhnak kha kan tuah lai i mah cu kan caah ṭih a nung. Paul nih hitin a ti: “Bawipa hrai le khuachia hrai cu nan din kep kho hna lai lo; Bawipa cabuai le khuachia cabuai zong nan hman kep kho hna lai lo.”—1 Kor. 10:21.

20. Palhnak kan tuah hmanhah Jehovah nih zeitindah a kan bawmh khawh?

²⁰ Kain, Solomon le Israel mi cu i ngaihchih in an ziaza i thlennak caanṭha an hmu. (Lam. 3:19) Jehovah cu mi nih palhnak an tuah ca men ah an cungah a lung a dong colh lo. Aaron a ngaihthiammi kha ruathmanh. Tuchan ah Jehovah nih a ṭha lomi thil tuahnak in huhphenh awkah dawtnak in ralrin a kan pek. Baibal, bupi chuahmi cauk le unau dang hna kha a hman hna. Jehovah ralrin peknak kha kan ngaih ahcun kan cungah zaangfahnak a langhter lai ti kha kan zumh khawh.

21. Jehovah cung kan zumhfehnak hneksak a si tikah zeidah kan tuah awk a si?

²¹ Jehovah vel cu tinhnak a ngei. (2 Kor. 6:1) Mah nih ‘Pathian zei rel loin umnak le hi vawleicung pumsa duhnak hlawt’ awkah caanṭha a kan pek. (Titas 2:11-14 rel.) Hi chan ṭhalo ahcun Jehovah cung kan zumhfehnak a hneksakmi thil sining hna kan tong zungzal ko lai. Cucaah Jehovah leiah lungthin dihlak in ṭan awkah biakhiak hna u sih. Cun “BAWIPA na Pathian cu na ṭih lai; a rian na ṭuan lai i amah ah naa bek lai” timi bia kha i cinken hna u sih.—Deut. 10:20.