A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Na Hngal Maw?

Na Hngal Maw?

Baibal chan ah kum le thla kha zeitindah an rel?

BIAKAMMI Ram ah Hebru mi hna i an kum cu leithuannak le thlaici tuhnak caan in aa thawk, mah cu atu i September/October thla hi a si.

Mi nih thlapa aa hel ning cungah hrambunh in thla kha an rel, mah cu ni 29 asiloah 30 hrawng a rau. Nika cungah i hngat in kum kha an rel. Asinain thlapa aa hel ning cungah i hngat in an relmi kum cu nika cungah i hngat in an relmi kum nakin a tawi deuh. Cucaah mah caan pahnih an rel ning cu aa khah nakhnga rel ning lam kawl a hau. Mah kha a hmaikum aa thawk hlan ti bantuk ah a hleimi ni chapnak asiloah thla chapnak thawngin rak tuah dawh a lo. Cuticun calendar cu rawl phun caan le rawl ṭuan caan hna he aa tlak lai.

Asinain Moses chan ah Pathian nih a miphun kha ṭhal caan thawkka a simi Abib asiloah Nisan thla in biaknak kum kha thawk awkah a fial hna. (Ex. 12:2; 13:4) Mah thla ah tuahmi puai pakhat ah rawl ṭuan puai aa tel.—Ex. 23:15, 16.

Baibal lei mifim Emil Schürer nih a cauk [The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135)] pakhat ah hitin a ti: “Thla chap ding, chap lo ding timi biakhiahnak phunglam cu a sawhsawh te a si. Lanhtak Puai cu Nisan thla i thlapa lai caan (Nisan 14) ah tuah dingin ṭhal caan thawkka i chun le zan aa canmi ni, a thaizing ah tuah a hau . . . Asinain Lanhtak Puai cu mah ni aa thawk hlanah a si lai ti kha kum donghnaklei ah an hngalh ahcun Judah mi nih Nisan thla hlanah, thlakhat an chap tawn.”

Jehovah Tehte Hna nih ṭhal caan ah a simi, Judah calendar i Nisan 14 ah Bawipa Zanriah tuah khawh dingin nithla an khiah tikah mah phunglam kha an ruah chih. Vawlei pumpi i Khrihfabu ah mah nithla kha a hlankan in an theihter hna.

Hebru mi nih zeitik ah dah thlakhat a dih i a dang thla thar aa thawk ti kha zeitindah an hngalh? Tuchan ah ca in chuahmi calendar asiloah electronic thilri in calendar app kha fawi tein na zoh khawh. Asinain Baibal chan ahcun cutin a fawi lo.

Buanchukcho a tlun lio caan ah thla hna cu ni 30 an rau tiah ruah a si. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) A hnuah Hebru mi nih calendar thla kha ni 30 in ri an khiak lo. Judah calendar caah thla khat cu thlapa thar hmuh khawh a si cangka in aa thawk. Mah cu a hmasa thla aa thawk hnuin ni 29 asiloah 30 ah a si.

Voikhat cu David le Jonathan nih thla thar aa thawknak he aa tlaiin hitin an ti: “Thaizing cu thla [thlapa, NW] thar kha a si.” (1 Sam. 20:5, 18) Cucaah BC kumzabu 11nak ah thla hna kha a hlankan in rak relcia dawh a si. Israel mi nih thla thar aa thawk ti kha zeitindah an hngalh khawh? Judah mi hna i kaa in chimmi phungbia le phungphai pawl fonhmi, Mishnah ah a konglam cheukhat a langhter. Judah mi Babilon saltaannak in an kir hnuah cun Sanhedrin (Judah i a sangmi biaceihnak zung) zong biakhiahnak ah an i tel ti kha a langhter. Puai pawl an tuah thla sarih chungah biaceihnak zung nih thla fatin ni 30nak ah tonnak an ngei. Mah pa hna cu hmai thla zeitik ah dah aa thawk lai timi biakhiahnak rian an ngei. Zei cungah dah biakhiahnak an tuah?

Jerusalem khua pawng i khuacuanhnak ah a ummi pa hna nih thlapa thar a chuah hmasa bikmi kha zan ah an zoh. An hmuh tikah Sanhedrin ah thawng an thanh colh hna. Mah biaceihnak zung ah a ummi pa hna nih thlapa thar an hmuh timi a fekmi thawngpang an theih tikah thla thar aa thawk ti kha an thanh. Asinain minmei le chum ruangah ralvengtu hna nih thlapa thar kha fiang tein an hmuh khawh lo ah tah zeitin? Mah thla cu aa peh rih caah mah thla kha ni 30 a um tiah an thanh i thla thar kha an thawk khawh.

Sanhedrin biakhiahnak cu Jerusalem khua pawng i Oliv Tlang par ah mei in hmelchunhnak an tuahnak thawngin thanh a si tiah Mishnah nih a fianter. Mah thawngpang cu a karh nakhnga Israel ram chung dihlak i a sangmi hmun hna ah mei phu kha an tuah ko lai. A hnu ahcun thawngthanhtu kha an thlah hna. Cucaah Jerusalem i Judah mi, Israel ram chung dihlak le hmun dangdang ah a ummi hna nih thla thar aa thawk ti kha an hun hngalh. Mah tikah an dihlak in caan khatte ah puai hna kha an tuah khawh.

Hebru thla, puai hna le caan hna an i pehtlaih ning hngalhthiam awkah aa tel chihmi cazin nih aan bawmh khawh.