1. Saram nakin a kan santer deuhmi thil pakhat cu zeidah a si?

JEHOVAH nih minung kha a hleikhunmi thil pakhat a kan pek. Mah cu chiaṭha thleidannak lungthin a si. Mah nih saram nakin a sang deuhmi a kan siter. Adam le Evi nih chiaṭha thleidannak lungthin an ngei ti kha zeitindah kan hngalh khawh? Pathian nawl an buar hnuah a sinin an i thup. Zeicahtiah an chiaṭha thleidannak nih a hnorsuan hna caah a si.

2. Chiaṭha thleidannak lungthin cu compass he zeitindah aa lawh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

² Chiaṭha thleidannak lungthin cu kan nunnak lam a hruai khomi, a hmaan le a hmaanlo a kan hngalhtertu kan lungthin chunglei kha a si. A chiaṭha thleidannak lungthin ṭha tein a cawnpiak lomi cu chaklei a sawh pengmi suimilam (compass) a rawkmi aa kenmi tilawng bantuk a si. Mah lawng cu thli le tilet nih a hmaan lomi lam leiah an kalter khawh. Asinain a hmaanmi compass nih a hmaanmi lam ningin kal awkah lawng mawngtu kha a bawmh khawh. Cu bantukin kan chiaṭha thleidannak  lungthin kha ṭha tein kan cawnpiak ahcun ṭha tein lam a kan hruai khawh.

3. Chiaṭha thleidannak lungthin kha hmaan tein kan cawnpiak lo ahcun zeidah a cang kho?

³ Chiaṭha thleidannak lungthin kha hmaan tein kan cawnpiak lo ahcun thil ṭhalo hrial awkah ralrin a kan pe lai lo. (1 Tim. 4:1, 2) “Thil ṭhalo cu thil ṭha” ti hmanhin kan ruah khawh men. (Isa. 5:20) Jesuh nih a zultu hna kha “nanmah thah hi Pathian rian ṭuan a si tiah mi nih an ruah caan a phan lai” tiah a ti hna. (Johan 16:2) Zultu Steven a thatmi hna nih cutin an rak ruah. (Lam. 6:8, 12; 7:54-60) Tuanbia zoh tikah biaknak a ṭanhmi tampi nih mi thah ti bantuk sualnak ngan kha an tuah i Pathian caah a si tiah an ti. Asinain cutin an tuahmi cu Pathian nawlbia an buarmi a si. (Ex. 20:13) An chiaṭha thleidannak lungthin nih a hmaan ning tein lam a hruai hna lo ti cu a fiang.

4. Kan chiaṭha thleidannak lungthin ṭha tein rian a ṭuan ti kha zeitindah kan hngalh khawh?

⁴ Kan chiaṭha thleidannak lungthin ṭha tein rian a ṭuan ti kha zeitindah kan hngalh khawh? Baibal chung i nawlbia le phunglam hna cu “cawnpiaknak caah le palhnak cawnpiaknak alnak caah le palhmi remhnak caah le ding tein nunnak ding cawnpiaknak caah a ṭhahnemmi a si.” (2 Tim. 3:16) Baibal hmaan tein hlathlai, thukpi ruah le kan nunnak ah hman a hau. Cuticun Jehovah ruah ningin ruah ve awkah kan cawn khawh lai. Cun kan chiaṭha thleidannak lungthin nih ṭha tein lam a kan hruai lai ti kha kan zumh khawh. Chiaṭha thleidannak lungthin cawnpiaknak ah Jehovah nawlbia le phunglam kha zeitindah kan hman khawh ti kha i ruah hna u sih.

5, 6. Pathian nawlbia nih zeitindah a kan bawmh khawh?

⁵ Pathain nawlbia nih kan bawm seh ti kan duh ahcun mah nawlbia hna kha rel le hngalh lawngin a za lo. Mah kha sunsak in kan upat a hau. Baibal nih “ṭhatlonak kha hua u law ṭhatnak kha duh u” tiah a ti. (Amos 5:15) Cutin zeitindah kan tuah khawh? Thil sining kha Jehovah hmuh ningin hmuh ve awkah kan cawn a hau. Mah hi ruathmanh. Zan ah ṭha tein naa hngilh khawh lo caah siibawi pa nih ngandamnak a bawmmi rawl ei awk, exercise tam deuh in tuah awk le na nunning cheukhat thlen awkah aan fial hei ti u sih. A chimmi ningin na tuah caah ṭhatnak na hmu. Mah tikah siibawi pa nih ruahnak aan cheuhmi kha zeitindah na hmuh?

⁶ Cu bantukin Sertu nih sualnak ruangah a chuakmi ṭhatlonak in huhphenh awk le kan nunning ṭhatter awkah nawlbia a kan pek. Tahchunhnak ah, Baibal nih lih chim, hlen, fir, nupa sualnak tuah, zaang-en hman le khuachia thiamnak he i pehtlaih awk a si lo tiah a kan cawnpiak. (Phungthlukbia 6:16-19 rel; Biat. 21:8) Jehovah nawlngaihnak in ṭhatnak kan hmuh tikah amah kan dawtnak le a nawlbia kan sunsaknak cu a ṭhang chin.

7. Baibal tuanbia nih zeitindah a kan bawmh khawh?

⁷ A hmaan, hmaanlo hngalh awkah Pathian nawlbia buar in harnak ton a hau lo. Hlanlio mi hna an palhnak in kan cawn khawh. Mah kong kha Baibal ah ṭial a si. Phungthlukbia 1:5 nih “mifim zong nih an ngaih ahcun an fimnak a ṭhang lai” tiah a ti. Mah lamhruainak cu Pathian sinin a rami a si i a ṭha bikmi lamhruainak a si. Tahchunhnak ah, David nih Jehovah nawlngaih  loin Bath-sheba he nupa sualnak an tuah tikah zeitluk in dah harnak a in ti kha ruathmanh. (2 Sam. 12:7-14) Mah kong na rel tikah hitin i hal: ‘David nih mah buaibainak hna kha zeitindah a hrial khawh? Kei tah cu bantuk thil sining ah zeidah ka tuah lai? Nupa sualnak tuah dingin tukforh ka si ahcun David bantuk maw ka si lai asiloah Josef bantukin dah?’ (Gen. 39:11-15) Sualnak ruangah a chuakmi thil ṭhalo kha ṭha tein kan ruah ahcun ‘ṭhatlonak kha kan huat’ chinchin lai.

8, 9. (a) Chiaṭha thleidannak lungthin nih zei tuah awkah dah a kan bawmh? (b) Kan chiaṭha thleidannak lungthin cu Jehovah phunglam ningin zeitindah rian a ṭuan?

⁸ Pathian nih a huatmi thil hna kha kan hrial. Asinain Baibal ah cuset khaset timi nawlbia a um lomi thil sining kan ton tikah zeidah kan tuah awk a si? Pathian nih tuahter a kan duhmi kha zeitindah kan hngalh lai? Baibal in kan chiaṭha thleidannak lungthin kha kan cawnpiak ahcun a ṭhami biakhiahnak kan tuah khawh lai.

⁹ Jehovah nih a kan dawt caah kan chiaṭha thleidannak lungthin lam a hruai khomi phunglam a kan pek. Hitin a ti: “Keimah cu BAWIPA nan Pathian, nan ca ṭhatnak cawnpiak aan duhtu hna le nan zulh awk hnga lam aan hmuhsaktu hna ka si.” (Isa. 48:17, 18) Baibal phunglam kha thukpi in kan ruah i kan lungthin chung a luh tikah kan chiaṭha thleidannak lungthin kha kan cawnpiak khawh i kan remh khawh. Mah nih a ṭhami biakhiahnak tuah awkah a kan bawmh.

10. Phunglam timi cu zeidah a si, Jesuh nih a cawnpiaknak ah mah kha zeitindah a hman?

¹⁰ Phunglam timi cu kan ruahnak lam a hruai i a ṭhami biakhiahnak a kan tuahtermi a hrampi biatak kha a si. Jehovah phunglam hngalhnak nih Jehovah ruahning le nawlbia a kan peknak a ruang hngalhthiam awkah a kan bawmh. Lungthin le tuahsernak cheukhat ruangah a chuakmi thil kha hngalh awkah Jesuh nih a zultu pawl kha a hrampi biatak a cawnpiak hna. Tahchunhnak ah, thinhunnak nih zaang-ennak a chuahter khawh i a ṭha lomi ruahnak nih nupa sualnak a tuahter khawh ti kha a cawnpiak hna. (Matt. 5:21, 22, 27, 28) Jehovah phunglam kha lam kan i hruaiter ahcun kan chiaṭha thleidannak lungthin ṭha tein a cawnpiakmi kan si lai i Pathian thang a ṭhattermi thimnak kan tuah khawh lai.—1 Kor. 10:31.

11. Pakhat le pakhat chiaṭha thleidannak lungthin cu zeitindah aa dan khawh?

¹¹ Khrihfa pawl nih Baibal hmangin an chiaṭha thleidannak lungthin an cawnpiak bu hmanhin a kong cheukhat ahcun biakhiahnak an tuahning aa dang rih. Mah cu zu dinnak le zu dinlonak kongah a si men lai. Baibal nih zu din cu a palh tiah a ti lo nain zu tam tuk in kan din awk asiloah kan rit awk a si lo tiah ralrin a kan pek. (Ptb. 20:1; 1 Tim. 3:8) Khrihfa pakhat nih cun zu tam tuk in a din lai lo caah biakhiahnak a tuah tikah a dang zei kong hmanh ruah a hau lo tinak a si maw? A si lo. Zu din dingin a chiaṭha thleidannak lungthin nih a awnh hmanhah midang chiaṭha thleidannak lungthin kha a ruah a hau.

12. Rom 14:21 nih midang chiaṭha thleidannak lungthin upat awkah zeitindah a kan bawmh khawh?

¹² Paul nih midang chiaṭha thleidannak lungthin upat a hauh kha hitin a langhter: “Sa ei i sum te hna, zu din i sum te hna, nan unau a tlukrilhtertu a si ding paohpaoh tuah i sum te hna kha a hmaanmi thil a si.” (Rom 14:21) Cucaah zu dinnak nawl kan ngeih hmanhah mah nih midang chiaṭha thleidannak lungthin a hnorsuan khawh ti kan hngalh ahcun mahca ṭhatnak hlawt kan duh ko lai. Unaupa pakhat cu biatak a hngalh hlanah zu nih a lemmi a si caah zeitikhmanh ah din ti lo dingin bia a khiah men lai. A ziaza hlun ah a kirter ṭhan khomi zeithil hmanh tuah kan duh lai lo. (1 Kor. 6:9, 10) Mah unaupa nih kan inn i a kan len tikah a al ko buin zu din awkah kan hnek lai maw? Kan hnek hrimhrim lai lo!

13. Midang nih thawngṭha an cohlan nakhnga bawmh awkah an chiaṭha thleidannak lungthin kha Timote nih zeitindah a upat?

¹³ Timote nih a no lioah cuarpar tan cu a fak ko lai ti kha a hngalh ko nain a rak cohlan. Phung a va chimh hnga dingmi Judah mi hna caah cuarpar tan cu a biapi ti kha a hngalh. Paul bantukin Timote zong nih midang thinhunter kha a duh lo. (Lam. 16:3;  1 Kor. 9:19-23) Nangtah midang bawmhnak caah mahca ṭhatnak hlawt na duh maw?

14, 15. (a) Zeitindah nutling, patling kan hun si khawh? (b) Khrihfa nutling, patling a simi nih midang kha zeitindah an pehtlaih hna?

¹⁴ “Khrihfa cawnpiaknak a hram kan i domhnak kha hnulei ah kaltak u sih law nutling, patling si awkah ṭhangcho u sih.” (Heb. 6:1) Biatak chungah kum tampi kan umnak men in Khrihfa nutling, patling kan si kho lo. Khrihfa nutling, patling si awkah fakpi in kan i zuam a hau. Hngalhnak le hngalhthiamnak ah ṭhancho zungzal a hau. Cucaah Baibal kha nifate kan rel a hau. (Salm 1:1-3) Baibal nifate na rel ahcun Jehovah nawlbia le phunglam kha ṭha deuh in na hngalhthiam lai.

¹⁵ Khrihfa hna caah a biapi bikmi nawlbia cu zeidah a si? Dawtnak nawlbia a si. Jesuh nih a zultu hna kha “pakhat le pakhat nan zawn nan i ruah ahcun mi vialte nih, hi hna hi amah a zultu kha an si, tiah an in hngalh hna lai” tiah a ti hna. (Johan 13:35) Dawtnak cu “pennak upadi” le “nawlbia tling” tiah auh a si. (Jeim 2:8; Rom 13:10) Dawtnak cu a biapi tukmi a si kha kan khuaruah a har lo. Zeicatiah Baibal nih “Pathian cu dawtnak a si” tiah a ti. (1 Johan 4:8) Pathian caah dawtnak cu intuarnak sawhsawh lawng a si lo. A tuahsernak in a dawtnak kha a langhter. Johan nih hitin a ṭial: “Pathian nih a kan dawtnak a langhter ning cu hiti hin a si: a Fapa ngeihchun kha vawlei ah hin a run thlah i amah thawngin nunnak kan ngei lai.” (1 Johan 4:9) Jehovah, Jesuh, unau pawl le midang kan dawt hnanak kan langhter tikah Khrihfa nutling, patling kan si kha kan langhter a si. —Matt. 22:37-39.

16. Khrihfa nutling, patling kan si tikah zeicah phunglam pawl kha kan sunsak chinchin?

¹⁶ Khrihfa nutling,  patling kan si tikah Pathian phunglam pawl kha kan sunsak chinchin. Nawlbia cu thil sining cheukhat he lawng aa pehtlai tawn nain phunglam tu cu thil sining tampi he aa pehtlai. Tahchunhnak ah, ngakchia pakhat nih miṭhalo he hawikom ser cu zeitluk in dah ṭih a nun ti kha a hngalthiam lo, cucaah a nu le a pa nih amah huhphenh awkah dingrep an serpiak a hau. (1 Kor. 15:33) Asinain mah ngakchia cu patling a hung si tikah Baibal phunglam tuaktanning kha a hun hngalh. Mah phunglam hna nih hawikom ṭha i thim awkah a bawmh lai. (1 Korin 13:11; 14:20 rel.) Baibal phunglam pawl kan ruah deuhdeuh tikah kan chiaṭha thleidannak lungthin cu bochan awk a tlak deuhdeuh ve. Zei bantuk thil sining hmanhah Pathian duhnak kha fiang deuh in kan hun hngalhthiam lai.

17. A ṭhami biakhiahnak tuah khawh awkah a herhmi thil vialte kan ngei tiah zeicah kan chim khawh?

¹⁷ Jehovah duhmi biakhiahnak tuah khawh awkah a herhmi thil vialte kan ngei dih. “Zeizong zeizong ah tlamtlingmi a si awk le thil ṭha phun zakip tuah khawh awkah thilthuam tling tein a ngeimi” si awkah a kan bawmmi nawlbia le phunglam hna kha Baibal ah kan hmuh. (2 Tim. 3:16, 17) Baibal phunglam hna nih Jehovah ruahnak hngalhthiam awkah a kan bawmh. Asinain fakpi in kan i zuam a hau. (Efe. 5:17) A kan bawm khomi Jehovah Tehte Hna caah Baibal Hlathlainak, Vennak Innsang Library, Vennak Innsang ONLINE LIBRARY le JW Library app hna kan ngei. Mah hriamnam hna kan hman tikah pumpak le chungkhar Baibal hlathlainak in ṭhatnak kan hmu lai.

18. Kan nunnak ah Jehovah nawlbia le phunglam kan zulh ahcun zeidah kan ton lai?

¹⁸ Jehovah nawlbia le phunglam pawl kan zulh tikah kan nunnak cu tampi a ṭhangcho lai. Salm 119:97-100 nih hitin a ti: “Zeitluk in dah na phunglam cu ka duh, chun nitlak cu lawng cu ka ruat ko. Na nawlbia nih a ka umpi zungzal i ka ral vialte hna nakin a ka fimter deuh. Na cawnpiaknak kha ka ruah hna caah, ka sayate vialte nakin ka hngal deuh. Na nawlbia kha ka zulh hna caah tar nakin fimnak ka ngei deuh.” Pathian nawlbia le phunglam hna a caan pek in thukpi in kan ruah tikah fimnak le hngalhthiamnak in thil kan tuah khawh deuhdeuh lai. Chiaṭha thleidannak lungthin cawnpiak awkah a nawlbia le a phunglam hna kan hman tikah “Khrih tlinnak a sanning taktak zong kha kan phan ve lai.”—Efe. 4:13.