Mah hnuah a cangmi kong ka chim hlanah caantling rianṭuannak ah zeitindah ka hun i tel ti kha kaan chimh hna lai.

1942 ah Curaçao i aa dawh tukmi Caribbean tikulh ah ka chuak. Ka pa cu Suriname rammi a si nain rian ṭuan awkah tikulh ah aa ṭhial. Ka chuah hlan, kum hnih lioah ka pa cu Curaçao ah Jehovah Tehte in tipil a ing hmasami hna lakah aa tel. a Hmaan tein Baibal cawn kan duh lo bu hmanhin ka pa nih zarh fatin Baibal a kan cawnpiak. Kum 14 ka si tikah ka pa nih a tar cangmi a nu zohkhenh awkah Suriname ah a kan ṭhialpi.

Suriname ah Jehovah rian lungtho tein a ṭuanmi Khrihfabu i mino pawl he ka hun i kom. Annih cu keimah nakin tlawmpal an upa deuh i hmaanhmaan hmaikal an si. Lohmun i an hmuhtonnak kong an chim tikah zeitluk in dah an i nuamh ti cu an hmaiah a lang. Pumh a dih tikah ka hawile he Baibal kong kan i ruah hna, a caan ah a leng ah ṭhu in arfi zoh pah in kan i ruah hna. Mah ka hawile nih ka nunnak ah zeidah ka duh ti i hngalh awkah an ka bawmh; Jehovah caah rian ṭuan ka duh. Cucaah kum 16 ah tipil ka ing i kum 18 ka si tikah hmaanhmaan hmaikal ka hung si.

Hmaikal pakhat in thil tampi ka rak cawn, mah nih caantling rianṭuannak ah a kan bawmh. Tahchunhnak ah, ka cawnmi thil pakhat cu midang cawnpiak a biapitnak kha a si. Hmaikal ka hun ṭuan tikah Willem van Seijl timi missionary pakhat nih a ka zohkhenh. Khrihfabu rian tawnghtham ning zong a ka cawnpiak. Mah lioah cawnpiak ka herh tuk ti kha ka rak hngalthiam lo. A hmai kum ah special hmaikal pakhat in rian pek ka si i lamhla ah a ummi Suriname tupi i phu hmete pawl kha ka bawmh  hna. Unaupa pawl nih aa tlakmi caan te ah an rak ka cawnpiak caah kaa lawm tuk! Mah caan thawkin midang cawnpiaknak caah a caan ka hmannak thawngin an nunning kha kaa zohchunh.

A pahnihnak ka cawnmi cu nunning sawhsawh tein nun le ṭha tein timhtuahnak ngeih kha a si. Thla thawk fatin special hmaikal ka ṭuanṭimi unaupa he a ra laimi zarh hna ah kan herh dingmi eidin le thil hna caah kan i timtuah chung. Cun kan lak i pakhat nih lamhla ah a ummi khuapi ah kan kal i kan herhmi thilri pawl kha kan cawk. Kan bawmhnak kha fimkhur tein kan hman i thlakhat chung i zat awkah kan eidin pawl kha ṭha tein kan tuaktan. Kan umnak tupi chungah kan herhmi thil pakhatkhat a um tikah mi tlawmte lawng nih an kan bawmh khawh. Nunning sawhsawh tein nun awkah ka no lio i ka cawnmi le ṭha tein timhtuahnak ka ngeihmi nih ka nunchung vialte Jehovah rian ah lungthin pek peng dingin a ka bawmh.

A pathumnak ka cawnmi cu midang kha anmah holh in cawnpiaknak in hmuhmi ṭhatnak kha a si. Dutch, Mirang, Papiamento holh le Suriname ah a bik in an hmanmi Sranantongo (Sranan ti zongin auhmi) holh hna kha ka thiam. Asinain tupi chungah a ummi hna kha anmah holh tein phung kan chimh hna tikah an cohlan deuhmi kha ka hmuh. Aw a sang he, a niam he hman a simi Saramaccan holh ti bantuk holh pawl cu thiam a har. Asinain zuam man cu a phu. Anmah holh kha ka chim khawh caah kum tampi chung mi tampi kha biatak ka cawnpiak khawh hna.

Ningzak a simi thil cheukhat zong ka tong. Tahchunhnak ah, voikhat cu Saramaccan holh a hmangmi Baibal ka cawnpiakmi nu cu a paw a fah caah na paw cu zeidah a lawh tiah ka hal. Asinain fa na pawi ma tiah ka rak halmi tu a si! Mah biahalnak nih a ning a zahter lai ti cu a hmaan ko. Cutin kaa palh tawn ko nain midang kha anmah holh in cawnpiak awkah kaa zuam peng.

1970 ah peng zohkhenhtu pakhat in rian pek ka si. Mah kum ah tupi i aa hlatnak ah a ummi phu tampi ah “Jehovah Tehte Hna I Vawleicung Pumpi Zung Lennak” program kha slide in ka hmuhsak hna. Mah unau pawl tlawn awkah keimah le unaupa cheukhat cu thing tilawng kha i cit in kan kal. Mei seh, datsi chiahnak kuang, mei inn le slide piahnak thilri pawl kha kan i ken. Kan phanh tikah thilri vialte kha slide program kan piah hniknak hmun ah phorh a hau. Mah kan khualtlawnnak ah kaa cinken bikmi cu mah ah a ummi hna nih kan program zeitluk in dah an duh ti kha a si. Jehovah le vawleicung i a bupi kong hngalh awkah midang ka bawmh khawh hna caah kaa nuam tuk. Jehovah rianṭuannak ah mahca ṭhatnak ka hlawtmi vialte nakin thlaraulei thluachuah ka hmuhmi cu a tam deuh.

Ka rianṭuannak ah pakhat lawngin um a  ṭhatnak cu ka hngalh ko nain ka nunchung caah hawi ka herh tiah ka ruah. Cucaah a har tukmi ka rian nuam tein a ka ṭuanpi kho dingmi nupi hmuh awkah cuset khaset tiin thla ka cam. Kumkhat hrawng a rauh hnuah mahca ṭhatnak hlawt a duhmi, special hmaikal unaunu Ethel he kan i tong. A no lioin Ethel nih lamkaltu Paul nunning kha a uar tuk i amah bantukin phungchimnak caah a tuah khawhmi poah kha tuah a duh. 1971, September ah kan i um i kan pahnih in peng zohkhenhnak rian ah kan hun i tel.

Ethel cu thilri tampi a ngei lomi chungkhar in a ṭhangmi a si, cucaah tupi chung khualtlawnnak rian ah aa tlak ning tein a um kho. Tahchunhnak ah, tupi chung i Khrihfabu pawl sin tlawn dingin kan i timh tikah thil tampi kan i put lo. Tiva ah thil kan su i kan i kholh. A nganmi laiking, saram a eimi nga ti bantuk inn-ngeitu nih a kan danghmi rawl poah kha kan ei asiloah tupi ah an hmuhmi poah asiloah tiva ah an tlaihmi poah kha kan ei. Kheng a um lo tikah banhla hnah in kan ei. Darkeu a um lo tikah kan kut in kan ei. Mahca ṭhatnak hlaw in Jehovah rian ṭuanṭinak nih thumthlak hrihrual feh awkah a kan bawmh tiah Ethel he kan ruah. (Pct. 4:12) Mah bantuk hmuhtonnak hna cu zei he hmanh kan thleng kho lai lo!

Tupi chung i unau pawl tlawnnak in kan kir lioah a thawknak ah ka chimmi thil sining kha kan tong. Tilawng cu ti chungah khulrang in a pil i a kai ṭhan colh. Vuanhnak caah sermi angki kan i hruk ca le tilawng in kan tlak lo caah kan i lawm tuk. Asinain kan tilawng cu ti in a khat dih. Um chungah a ummi rawl kha tiva ah kan thlet i lawng chung i ti lehnak caah um kha kan hman.

 Ei awk kan ngeih ti lo caah tiva ah nga kan tlai. Asinain pakhat hmanh kan tlai kho lo. Cucaah Jehovah sinah thla kan cam i mah ni caah eidin pek dingin kan hal. Thla kan cam dih hnuah unaupa pakhat nih nga a sio i mah zan ah kan panga in kan ei khimmi nga nganpi pakhat a tlaih.

Kumnga chung khualtlawng rian kan ṭuan hnuah kan i ruahchan lomi thluachuah kan hmu—nulepa kan si cang lai. Mah nih kan nunnak zeitindah a thlen lai ti ka hngal lo nain mah kong ka theih tikah kaa nuam tuk. A si khawh ahcun Ethel he caantling rianṭuannak ah i tel kha kan duh tuk. 1976 ah kan fapa Ethniël kan hrin. Kumhnih le cheu a rauh hnuah a pahnihnak kan fapa Giovanni kha kan hrin.

Mah lioah Suriname ah mi an herh tuk caah zung ṭengnge nih kan fale zohkhenh pah in peng zohkhenhtu rian ṭuan awkah an ka timhtuahpiak. Kan fale an ngakchiat lioah Khrihfabu tlawmte lawng tlawn dingin rian an ka pek. Buaktlak in thlakhat ah zarh hnih khualtlawn rianṭuannak ah kaa tel i a taangmi zarh ahcun rian pek kan sinak Khrihfabu ah hmaikal pakhat in ka ṭuan. Kan inn he aa naihnak Khrihfabu i ka tlawn tikah Ethel le ka fapale nih an ka zulh. Asinain tupi chung i Khrihfabu ah le peng civui hna ka kal tikah keimah lawng in ka kal.

Ka rian dihlak tlamtling tein ka ṭuan khawh nakhnga ṭha tein kaa timtuah. Zarh fatin chungkhar pumhnak tuah khawh awkah kaa zuam. Tupi chung i Khrihfabu ka tlawn hna lioah Ethel nih kan fale kha inn ah chungkhar pumhnak a tuahpi hna. A si khawh chung paoh kan chungkhar ningin zei thil paoh kan tuahṭi. Ethel he kan fale an i nuamh nakhnga game kan celhpi hna asiloah leng ah kan vahpi hna. Khrihfabu rian caah zan tlaipi tiang kaa tim tawn. Cun Ethel cu Phungthlukbia 31:15 i nupi ṭha bantukin kan fale sianginn an kal hlanah kan chungkhar ningin nicaang Baibal rel khawh awk le zingrawl eiṭi khawh awkah dei hlan in a tho. Jehovah nih a ka pekmi rian liim khawh awkah a zungzal in a ka bawmmi, mahca ṭhatnak a hlawmi nupi ṭha ka ngeih caah kaa lawm tuk!

Kan fale nih Jehovah an dawt nakhnga le phungchim rian ah tel an duh nakhnga fakpi in  kan i zuam. Kan fale nih pawcawmnak caah caantling rian kha i thim hna seh ti kan duh. Asinain mah cu kanmah duhnak ruangah si loin anmah thimnak in siseh ti kan duh. Caantling rianṭuannak in hmuhmi nuamhnak kong kha kan chimh peng hna. Kan tonmi harnak kong zong kan chim i kan chungkhar ningin Jehovah nih a kan bawmh ning le thluachuah a kan pek ning kong kha a hleiin kan chim. An nunnak ah Jehovah pakhatnak ah a chiami unau pawl he an i komh nakhnga zong kan bawmh hna.

Chungkhar zohkhenhnak caah a herhmi thil vialte kha Jehovah nih a kan pek. Chungkhar caah ka si khawh chungin kaa zuam zungzal. Tupi ah keimah lawngin special hmaikal ka ṭuan lio i ka hmuhtonnak nih kan chungkhar herhmi thil pawl timhtuahnak caah tangka i khon awkah a ka cawnpiak. Kan si khawh chung kan i zuam ko nain a caan ah kan herhmi thil kan ngeih lo caan zong a um. Mah thil sining hna ah Jehovah nih a kan bawmh ti kha ka zumh. Tahchunhnak ah, 1980 hnuah le 1990 hnuah Suriname ah buaibainak a rak um. Mah kum hna ah nifatin a hrampi a herhmi thil pawl hmanh hmuh awkah a har. Cutin a si ko nain Jehovah nih a kan bawmh.—Matt. 6:32.

Kan nunchung vialte Jehovah nih a kan zohkhenh peng i nuamhnak le lungsi hnangamnak taktak a kan pek. Kan fale cu kan caah thluachuah an si i Jehovah rian ṭuan dingin kan bawmh khawhmi hna cu tinvo sung a si. Annih zong caantling rian kha pawcawmnak rian in an i thim caah kan i lawm tuk. Ethniël le Giovanni cu theocratic tinṭan hna an kai i atu ahcun an nupile he Suriname zung ṭengnge ah rian an ṭuan.

Atu ah Ethel he kan kum a upa cang nain special hmaikal in Jehovah rian ah kan rian a tam peng. Kan rian a tam tuk caah atu tiang tilio cawn caan zong ka ngei kho rih lo! Asinain kaa ngaichih lo. Hnulei ka zoh ṭhan tikah ka no lio tein caantling rian ṭuan dingin biakhiahnak ka rak tuahmi cu a ṭha bikmi biakhiahnak a si tiah ka ruah.