A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Na Hngal Maw?

Na Hngal Maw?

Mordekai hi a um taktakmi a si maw?

JUDAH mi Mordekai cu Esther Baibal cauk ah a biapimi pakhat in aa tel. Anih cu Persia siangpahrang inn ah rian a ṭuanmi, Judah saltaangmi a si. Mah cu BC kumzabu panganak i a thawknak, “[Siangpahrang] Ahasuerus chan” ah a si. (Mah siangpahrang cu tuchan ah Xerxes tiah mi nih hngalhmi kha a si.) Mah siangpahrang thah dingin khua an khanmi kha Mordekai nih a rak phuan. Mah ruangah siangpahrang nih Mordekai kha zapi hmaiah thangṭhatnak pek dingin a rak timh. Mordekai le a dang Judah mi i an ral Haman a thih hnuah, siangpahrang nih Mordekai kha vuanthawk rian a pek. Mah dirhmun a hmuhmi nih Persia Uknak i miphun ningin thahnak in Judah mi kha a luatter khawh hna.—Esther 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Kumzabu 20nak a thawklei ah tuanbialei mifim cheukhat nih Esther cauk cu tuanbia men a si i Mordekai cu a um bal lomi a si tiah an ti. Asinain 1941 ah thilhlun hlathlaitu hna nih Mordekai kong he aa tlaiin Baibal chimmi a hmaan ti a langhtermi thil kha an hmuh. Zeidah an hmuh?

Hlathlaitu hna nih Marduka (Mirang in Mordekai) ti min a ngeimi pa pakhat kong a langhtermi Persia cuneiform ca pakhat kha an hmuh. Anih cu Shushan ah tangkalei tlaitu a si kho men. Tuanbialei mifim Arthur Ungnad nih mah cuneiform ca cu mah lio caan ah “Baibal lengah Mordekai kong a langhtermi ca” a si tiah a ti.

Ungnad chimmi ruangah Baibal lei mifim hna nih a dang Persia cuneiform ca tampi kha holh an leh. Mah ca hna cu Persepolis lungper tete an si i khua vanpang pawng ah a ummi Tangka Chiahnak Inn a rawkmi ah hmuh an si. Mah lungper tete hna i a nithla cu Xerxes I a uknak caan in aa thawkmi an si. Elamite holh in ṭial a si i Esther cauk ah aa telmi min tampi zong an i tel. a

Persia cuneiform ca in ṭialmi Mordecai (Marduka) timi min

Persepolis lungper tampi ah Xerxes I nih a uk lio caan ah Shushan siangpahrang inn i chungṭuan rian a ṭuanmi Marduka min cu hmuh a si. Lungper pakhat nih Marduka kha holh lettu in a langhter. Mah cu Mordekai kong he aa tlaiin Baibal langhtermi he aa tlak. Anih cu Siangpahrang Ahasuerus (Xerxes I) sinah rian a ṭuanmi bawi pakhat a si i a tlawm bik ah holh phunhnih a hmangmi a si. Mordekai cu Shushan khua i siangpahrang kutka ah a ṭhu tawnmi a si. (Esther 2:19, 21; 3:3) Mah siangpahrang kutka cu bawi pawl rian an ṭuannak inn nganpi pakhat a si.

Lungper hna ah langhtermi Marduka le Baibal ah langhtermi Mordecai karah chingchiah awk tlak a simi an i lawhnak hna a um. Annih cu aa khatmi caan le aa lomi hmun ah a ummi an si i rianṭuannak hmun pakhat ah bawi an si. Thilhlun hlathlaitnak in hmuhmi mah a kong hna cu Esther cauk ah langhtermi Mordekai he aa pehtlaimi a si kho ti kha mah an i lawhnak vialte nih a langhter.

a 1992 ah Professor Edwin M. Yamauchi nih Esther cauk zongah hmuhmi, Persepolis ca hna in min pahra aa telmi capar pakhat a rak ṭial.