1, 2. Minung harnak a pe bikmi Satan hmanmi cu zeidah a si?

TELEPHONE, electric mei, mawṭaw, tikhal kuang ti bantuk sermi thil cheukhat nih nunnak kha a tlam a tlinter chin. Asinain zen, vawlei ah phummi bomb, sikaret le atomic bomb ti bantuk sermi thil cheukhat nih cun nunnak ah harnak an chuahter chin. Mah thil vialte nakin a umnak a sau deuh cang i mi cungah harnak a pe bikmi thil pakhat a um. Mah cu zeidah a si? Lih bia a si. Lih bia chim timi cu mi pakhat kha hlen awkah a hmaan lomi bia chim kha a si. A hmasa bik lih bia a chimtu cu ahodah a si? Satan a si. Jesuh Khrih nih “lih vialte pa” tiah a auh. (Johan 8:44 rel) Zeitik ah dah lih bia a chim hmasa bik?

² A luancia kum thong tampi lio i Eden dum ah a si. Adam le Evi cu Jehovah nih an caah a sermi aa dawh tukmi Eden dum ah nuam tein an um. Pathian nih “a ṭha le a ṭhalo hngalhnak pe khotu thingkung a tlai” kha nan ei ahcun nan thi lai tiah a ti hna. Satan nih mah kha a hngalh ko nain rul kha hmangin Evi sinah “nan thi lai lo” tiah a ti. Mah cu a  hmasa bik lih bia a si. Cun hitin a ti chap: “Kha thingthei nan ei ahcun nan ei cangka in amah [Pathian] bantukin hngalhnak nan ngei ve lai i a ṭha le a ṭhalo kha nan hngal ve lai ti a hngalh caah a si.”—Gen. 2:15-17; 3:1-5.

3. Satan chimmi lih bia cu zeicah ṭhatlonak taktak a si, mah lih bia ruangah zeidah a cang?

³ Evi nih a ka zumh i thingthei a ei ahcun a thi lai ti a hngalh caah Satan chimmi lih bia cu ṭhatlonak taktak a si. Cutin a cang taktak. Evi nih, a hnuah Adam zong nih Jehovah nawl an ngaih lo caah a donghnak ah an thi. (Gen. 3:6; 5:5) Mah nakin a ṭha lo deuhmi cu Adam sualnak ruangah “thihnak nih cun mi vialte cu a ciah dih hna.” “Thihnak nih mi vialte kha a uk dih hna, Adam nih Pathian nawlbia a buarnak thawngin a tuahmi sualnak bantuk a tuah lomi zong kha a uk ko hna.” (Rom 5:12, 14) Mah ruangah mitlinglo kan hung si i Pathian tinhnak bantukin zungzal kan nung kho ti lo. Mah canah “kan chan cu kum 70 a si ko, kan thazaang a ṭhawn deuh le 80 a si” i kan nunnak ah “retheihnak le harnak lawng kha kan ing.” (Salm 90:10) Mah vialte cu Satan chimmi lih bia ruangah a chuakmi an si.

4. (a) Zei biahalnak a phi dah kan hngalh a hau? (b) Salm 15:1, 2 ningin ahote lawng dah Jehovah hawi an si kho?

⁴ Jesuh nih Satan kong he aa tlaiin hitin a ti: “Biatak kha zeitikhmanh ah a ṭanh bal lo, zeicahtiah a chungah biatak zeihmanh a um lo.” Satan cu aa thleng bal lo. Anih cu “vawleicung mi vialte a hleng dihtu hna kha a si.” (Biat. 12:9) Asinain kannih cu Satan hlenmi si kan duh lo. Cucaah biahalnak pathum i a phi kha kan hngalh a hau. Satan nih tuchan mi kha zeitindah a hlen hna? Zeicah mi nih lih bia an chim? Adam le Evi bantukin Jehovah he kan i hawikomhnak a rawh nakhnga lo a zungzal in zeitindah biatak kan chim khawh?—Salm 15:1, 2 rel.

5. Satan nih tuchan mi kha zeitindah a hlen hna?

⁵ Satan hlennak kha kan hrial khawh ko. Lamkaltu Paul nih “Satan thil tining cu fiang tein kan hngalh” tiah a ti. (2 Kor. 2:11) Santan nih a hmaan lomi biaknak, ziknawh a eimi cozah le a hak a kaumi chawlettu pawl telin vawlei pumpi a uk ti kha kan hngalh. (1 Johan 5:19) Cucaah Satan le khuachia nih “lihchim hmangmi” hna cungah huham an ngeihmi cu kan khuaruah a har lo. (1 Tim. 4:1, 2) Tahchunhnak ah, chawlettu cheukhat nih ṭih a nungmi thil hna an chuah i thanhlaar hmangin mi kha an hlen hna.

6, 7. (a) Biaknaklei hruaitu pawl nih lih an chimmi cu a hleiin zeicah a ṭhat lo? (b) Biaknaklei hruaitu pawl nih an chimmi zei bantuk lih bia dah na theih?

⁶ Biaknaklei hruaitu pawl nih lih an chimmi cu a hleiin a ṭhalomi a si. Zeicah? Mi pakhat nih a hmaan lomi an cawnpiaknak kha a zumh i Pathian huatmi thil hna a tuah ahcun mah pa cu zungzal nunnak caanṭha a sungh khawh caah a si. (Hos. 4:9) Jesuh nih a chan lio i biaknaklei hruaitu pawl nih mi an hlenmi hna kha a hngalh. Ralṭha tein hitin a ti hna: “Phungbia cawnpiaktu saya hna le Farasi mi hna, nan caah ngaihchia a va si dah! Midepde hna. Nan phung chung i pakhat luhter awkah rili cung kip ah sangphawlawng in nan kal i ram kip ah nan vak; sihmanhsehlaw nan va siter khawh hna  tikah, . . . hell tlak awk i aa tlakmi  . . in nan siter hna.” Mah cu zungzal rawhnak kha a si. (Matt. 23:15) Jesuh nih mah a hmaan lomi biaknaklei hruaitu pawl kha “lainawng” a simi nan pa Satan bantuk nan si tiah a ti hna.—Johan 8:44.

⁷ Tuchan zongah biaknaklei hruaitu tampi an um. Annih cu pastor, tlangbawi, rabbi, swamis asiloah a dang min hna in auh an si. Farasi mi hna bantukin Baibal chung i biatak kha an cawnpiak hna lo i “Pathian kong i biatak kha lih ah an thlen.” (Rom 1:18, 25) An chimmi lih bia cheukhat cu “khamhnak voikhat kan hmuh ahcun zungzal in kan hmu cang,” minung nih a thi kho lomi thlarau kan ngei, a thimi cu a dang pakhat in a kir ṭhan, Pathian nih nulenu, palepa ṭhitumnak kha a cohlan ti bantuk hna hi an si.

8. A rauhhlan ah ramkhel lei hruaitu pawl nih zei bantuk lih bia dah an chim lai, asinain zeitindah kan lehrulh awk a si?

⁸ Ramkhel lei a ṭuanmi hna zong nih mi kha an hlen ve hna. An chim dingmi lih bia lakah a ngan bikmi pakhat cu a rauhhlan ah vawlei ah “daihnak le himnak” kan chuahter lai timi bia hi a si. Asinain cutin “an ti liote ah khin rawhnak nih cun a den hna lai.” Cucaah thil sining cu a ṭha deuh lai tiah a chimtu mah ramkhel lei hruaitu hna kha kan zumh hna awk a si lo. “Zan ah mifir an rat bantuk khin Bawipa Ni cu a ra lai” ti kha ṭha tein kan hngalh.—1 Thes. 5:1-4.

9, 10. (a) Mi nih zeicah lih an chim, a phichuak cu zeidah a si? (b) Jehovah kong he aa tlaiin zeidah kan i cinken awk a si?

⁹ Tuchan ah lih a chimmi cu nawlngeitu pawl lawng an si lo. Caṭialtu Y. Bhattacharjee nih “Zeicah Lih Kan chim” timi capar ah “lih chimnak cu minung sinah hram aa sih cang” tiah a ti. Phundang in cun lih bia chim cu tuah pengmi le a sawhsawh a si tiah mi nih an ruah. Mi nih anmahle anmah i huhphenh awk, an palhnak thuh awk le chawlehnak in a miat hmuh awkah lih bia an chim. Mah capar nih “mising, an rianṭuanṭi hawi, an hawikom le an dawtmi hna hmanh kha an hlen hna” tiah a ti chap.

¹⁰ Mah lih bia chimnak nih zeidah a chuahter? Midang cungah zumhlonak a chuahter i, i hawikomhnak zong a rawhter. Tahchunhnak ah, a nupi nih ṭhatlonak a tuah i a thuhmi kha a vapa nih a hngalh tikah zeitluk in dah a ngaih a chiat lai ti khi ruathmanh. Asiloah pa pakhat nih a nupi le a fale kha inn ahcun a hrem hna i mi hmaiah cun a chungkhar a daw tukmi le a zohkhenhmi bantukin aa umter tikah zeitluk in dah huat a tlai lai ti khi ruathmanh. Cu bantuk mi nih midang cu an hlen khawh ko hna lai nain Jehovah tu cu an hleng kho lo ti kha kan i cinken awk a si. Baibal nih “sermi thil vialte hi an dihlak in a hmaika ah an lang dih hirhiar” tiah a ti.—Heb. 4:13.

11. Ananias le Safira i a ṭhalomi an kong nih zeidah a kan cawnpiak? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

 ¹¹ Baibal ah Pathian hmaiah lih chim dingin Satan huham nih a iapmi Khrihfa nuva tuahkhat kong kan hmuh. Ananias le Safira nih lamkaltu pawl kha an hlen hna. An thilri cheukhat kha an zuar i an hmuhmi tangka a cheu kha lamkaltu pawl an pek hna. Ananias le Safira nih Khrihfabu i midang lungthin lak kha an duh caah tangka a dihlak in kan rak put tiah lamkaltu pawl kha an ti hna. Asinain Jehovah nih lih bia an chimmi kha a hngalh i dan a tat hna.—Lam. 5:1-10.

12. I ngaihchih loin lih bia a chimmi hna nih zeidah an ton lai, zeicah?

¹² Lih chim a hmangmi kha Jehovah nih zeitindah a hmuh hna? Lih bia a chimmi hna vialte le aa ngaichih lomi hna cu a donghnak ah Satan bantukin ‘mei tili’ ah paih an si lai. Phundang cun zungzal in hrawh an si lai. (Biat. 20:10; 21:8; Salm 5:6) Zeicah? Jehovah nih lih a chimmi cu ‘a mit ah fihnung a simi thil a tuahmi’ in a hmuh hna caah a si.—Biat. 22:15.

13. Jehovah kong zeidah kan hngalh, mah nih zei tuah awkah dah a kan forh?

¹³ Jehovah cu “minung bantukin lih bia a chim lo” ti kha kan hngalh, mah cu “Pathian nih a lih a chim kho lo” tinak a si. (Nam. 23:19; Heb. 6:18) Jehovah nih “lih bia hmangmi lei” kha a huat. (Ptb. 6:16, 17) Pathian lungton kan duh ahcun biatak kan chim awk a si. Cucaah ‘pakhat le pakhat lih bia kan i chimh awk a si lo.’—Kol. 3:9.

14. (a) A hmaanmi Khrihfa hna cu a hmaan lomi biaknak ah a ummi hna he zeinihdah a danter hna? (b) Luka 6:45 ah hmuhmi phunglam kha fianter.

¹⁴ A hmaanmi Khrihfa hna cu a hmaan lomi biaknak ah a ummi hna he an i dannak  lamkhat cu zeidah a si? ‘Biatak kan chimnak’ thawngin a si. (Zekhariah 8:16, 17 rel.) Paul nih hitin a ti: “Pathian sal kan si . . . kha . . . biatak kan chimnak [nih] an langhter.” (2 Kor. 6:4, 7) Cun Jesuh nih “mi nih a kaa in a chimmi hi a lung chung i a khatmi kha a si” tiah a ti. (Luka 6:45) Mah cu a dingfelmi pakhat nih cun biatak a chim lai tinak a si. Mising, a rianṭuanṭi hawi, a hawikom le a dawtmi hna sinah biatak kha a chim lai. Zeizong kip ah dingfel tein kan um ti langhter khawh ning a kong cheukhat kha i ruah hna u sih.

15. (a) Nunning pahnih in nun cu zeicah a ṭhat lo? (b) Ṭhirual hneknak a tongmi mino pawl kha zeinihdah a bawmh khawh hna? (A tanglei fianternak zoh.)

¹⁵ Mino na si ahcun na ṭhirual pawl nih cohlanmi si na duh ko lai. Cu bantuk duhnak ruangah mino cheukhat cu nunning pahnih in an nung. An innchungkhar le Khrihfabu ahcun a ziaza a thianghlim tukmi bantukin an i umter i social media le Jehovah a bia lomi hna sinah cun phundang tuk in an um. A thurhnawmmi holh an hmang, aa dawhcah lomi thil an i hruk, a ṭhalomi hla bia aa telmi music kha an ngai, zu an ri, ritnak sii an hmang, a thli tein nungak, tlangval an i chiah asiloah a dang thil ṭhalo hna an tuah. An nu le an pa, unau le Jehovah sinah lih bia an chim. (Salm 26:4, 5) Asinain Jehovah nih amah kan thangṭhat buin thil ṭhalo kan tuahmi kha a hngalh. (Mar. 7:6) Baibal nih hitin a ti: “Misual kha tluk i zuam hna hlah, nifate in BAWIPA a ṭihmi bel kha hngar ko hna.”—Ptb. 23:17. *

16. Caantling rian caah form kan phih tikah zeitindah kan ṭial awk a si?

¹⁶ Hmaanhmaan hmaikal asiloah Bethel rian ti bantuk special caantling rian ṭuan na duh ahcun form na phih a hau. Na ngandamnak, naa thimmi nuamhsaihnak phun le na ziaza kong he aa tlaimi biahalnak hna ah ding fel tein ṭial cu a biapi tukmi a si. (Heb. 13:18) Jehovah nih a huatmi asiloah na chiaṭha thleidannak a hnorsuangmi thil na tuah i Khrihfa upa sinah na chim lo ah tah zeitin? A thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin he Jehovah rian na ṭuan khawh nakhnga bawmhnak hal hna.—Rom 9:1; Gal. 6:1.

17. Hremtu pawl nih unau pawl kong he aa tlaiin biahalnak an kan tuah tikah zeitindah kan leh hna awk a si?

¹⁷ Na umnak hmun ah kan rianṭuannak cu khenkham a si i nawlngeitu pawl nih an in tlaih i unau pawl kong he aa tlaiin biahalnak an in tuah ahcun zeidah na tuah  awk a si? Na hngalhmi kip kha na chim lai maw? Rom uktu nih biahalnak a tuah tikah Jesuh nih zeidah a tuah? Jesuh nih “dai tein um caan a um, chim caan a um” timi Baibal phunglam kha a zulh i zeihmanh a chim lo. (Pct. 3:1, 7; Matt. 27:11-14) Cu bantuk thil sining kan ton ve ahcun unau pawl nih harnak an ton nakhnga lo fimhring te le ralring tein kan um a hau.—Ptb. 10:19; 11:12.

18. Unau pawl kong he aa tlaiin Khrihfa upa nih biahalnak an kan tuah tikah zei rian dah kan ngeih?

¹⁸ Khrihfabu i mi pakhat nih sualnak ngan a tuah ti na hngalh ah tah zeitin? Khrihfa upa pawl cu Khrihfabu ziazalei a thian zungzal nakhnga rian a ngeimi an si caah na hngalhmi kong he aa tlaiin bia an in hal men lai. A hleiin mah pa cu na hawikom asiloah na rualchan a si ahcun zeidah na tuah lai? Baibal nih “Biatak a chimmi nih cun ding tein tehte a khaan” tiah a ti. (Ptb. 12:17; 21:28) Cucaah zeihmanh thup loin na hngalhmi kong vialte kha Khrihfa upa sinah chim ding rian na ngei. Sualnak a tuahtu le Jehovah an i pehtlaihnak a ṭhat ṭhan nakhnga Khrihfa upa nih a ṭha bik lam in bawmh khawh awkah a kong hngalhnak nawl an ngei.—Jeim 5:14, 15.

19. A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

¹⁹ David nih Jehovah sinah “zumhawktlak lungthin hi na duhmi a si” tiah thla a cam. (Salm 51:6) David nih a biapimi cu kan lungthin a si ti kha a hngalh. A hmaanmi Khrihfa nih cun a zungzal in ‘pakhat le pakhat biatak an i chim.’ A hmaan lomi biaknak he kan i dannak langhter khawhnak lam pakhat cu Baibal biatak cawnpiaknak hi a si. Phungchimnak ah cutin zeitindah kan tuah khawh ti kha a hnu capar ah kan i ruah hna lai.