1940 a thawklei ah ka nu le ka pa cu Jehovah Tehte Hna he Baibal an cawng. Mah cawnnak cu an pehzulh ti lo nain ka nu nih Vennak Innsang le I Hlau! mekazin kha a lak peng rih. 1950 ah New York Khualipi ah ramkomh civui an tuah i mah ah kan chungkhar in kan i pum ve.

Mah hnu tlawmpal ah Unaupa Lawrence Jeffries nih a hun kan leng. Keimah kha bawmh a ka duh. A hmasa ahcun Jehovah Tehte Hna nih ramkhel lei ah an i tel lomi le ralkap an tlak lomi kong he aa tlaiin ka hna a rak tla lo. Cucaah America mi vialte nih raldohnak ah kal an duh lo ahcun ral pawl nih kan ram kha an lak lai i an kan uk lai tiah ka ti. Unaupa Jeffries nih lungsau tein hitin a ka hrilhfiah: “America mi vialte nih Jehovah bia hna sehlaw ral pawl nih an rak doh hna ahcun Jehovah Pathian nih zeidah a tuah lai tiah na ruah?” A chimmi mah bia le a dang kong hna nih ka ruahnak cu sullam a ngei lo ti hngalh awkah a ka bawmh. Mah nih lungthawhnak zong a ka ngeihter.

Ka nu nih inntang ah a fimmi, Vennak Innsang le I Hlau! mekazin hlun pawl relnak caah a caan tampi ka pek. A hnuah mah cu biatak ka cawnmi a si ti kha ka hun hngalhthiam caah Unaupa Jeffries nih a ka sawmmi Baibal cawnnak kha ka cohlan. Cun hmaan tein ka hun i pum. Ka cawnmi kong kha ka duh tuk i thawngthanhtu pakhat ka hung si. “BAWIPA ni a liannganmi cu a nai cang” ti kha ka hngalh tikah ka hmuitinh kha ka thlen. (Zef. 1:14) Sianghleiruun kai kha ka duh ti lo. Mah canah Baibal biatak cawn awkah midang bawmh kha ka duh.

Siangsangruun kha 1956, June 13 ah ka dih i mah hnu nithum hnuah tuahmi peng civui pakhat ah tipil ka ing. Jehovah kong cawnnak le cawnpiaknak ah ka nunnak kaa pekmi in thluachuah tampi ka hmu lai ti kha ka rak hngal lo.

Tipil ka innak in thlaruk hnuah hmaanhmaan hmaikal ka hung si. 1956, December, Pennak Rianṭuannak ah “A Herh Deuhnak Hmun Ah Na Ṭuan Kho Lai Maw?” timi capar aa tel. Mah sawmnak cu keimah ca zongah a si ve. Thawngṭha chimtu tlawmte lawng an umnak hmun ah bawmh ka duh hna.—Matt. 24:14.

Thlanglei Carolina, Edgefield khua ah kaa ṭhial. Cuka Khrihfabu ah thawngthanhtu pali lawng an um. Keimah kaa ṭhial tikah panga kan si. Unaupa pakhat inn i mileng khaan ah pumhnak kan tuah. Thla fatin lohmun phungchimnak caah suimilam 100 ka hman. Lohmun rian hruainak le Khrihfabu phungchimnak kha ka tlaih caah ka rian a tam tuk. Lungthawh awk ngai a simi cu ka ṭuan deuhdeuh tikah Jehovah kong ka cawn deuhdeuh ve.

Baibal ka cawnpiakmi nu pakhat cu meng tlawmpal aa hlatnak Johnston khua ah mithi ruak humhnak inn a ngeimi a si. Amah nih caan cheu rian a ka pek i inn hmete pakhat zong pumhnak tuahnak caah a kan hmanter.

Keimah Baibal a rak ka cawnpiaktu unaupa i a fapa Unaupa Jolly Jeffries cu New York, Brooklyn in a rak i ṭhial i hmaikal kan ṭuanṭi. Unaupa pakhat nih a kan hlanhmi mawṭaw inn hmete ah kan um.

Thlanglei lei ah rianṭuan man cu a tlawm tuk. Nikhat ah dollar fanghnih asiloh fangthum lawng kan hmuh. Voikhat cu ka ngeihchunhmi tangka tlawmpal in rawl cawk awkah dawr ah ka kal. Dawr in ka chuah tikah pa pakhat nih “Rian na duh maw? Suimilam pakhat ah dollar fangkhat kaan pek lai” tiah a ka ti. Innsaknak hmun thianhhlimhnak caah nithum rian a ka pek. Mah cu Jehovah nih Edgefield ah um dingin a ka bawmhmi a si ti kha a fiang. 1958 ah New York Khualipi ah tuahmi ramkomh civui ah ka rak kal.

Civui nihnihnak ni ah a hleikhunmi thil pakhat a rak cang. Tennessee, Gallatin ah hmaanhmaan hmaikal a ṭuanmi Ruby Wadlington he kan i tong. Kan pahnih in missionary rian ṭuan kan duh caah mah civui ah tuahmi Gilead meeting ah kan kai. A hnu zongah ca kan i kua peng. Gallatin ah zapi ca phungchimnak pek dingin sawm ka si. Mah lioah Ruby kha ṭhitumnak nawl ka hal. Cun Ruby te Khrihfabu ah kaa ṭhial i 1959 ah kan i um.

Kum 23 ka si ah Gallatin i Khrihfabu rianṭuantu (atu ahcun Khrihfa upa phu i khuakhangtu tiah auh a si) in rian pek ka si. Peng zohkhenhtu in Charles Thompson nih a tlawn hmasa bikmi cu kanmah Khrihfabu a si. Hmuhtonnak tampi a ngei ko nain unau pawl an herhmi kong he aa tlaiin ruahnak a ka hal i cu bantuk thil sining ah a dang peng zohkhenhtu pawl nih an tawnghtham ning zong kha a ka hal. Biahalnak tuah le  biakhiahnak tuah hlanah a konglam vialte hngalh i zuam a ṭhatnak kong kha a sinin ka cawn.

1964, May ah New York, South Lansing ah tuahmi Pennak Rianṭuannak Tinṭan kha thlakhat chung kai dingin sawm ka si. Mah tinṭan a tlaimi unaupa hna nih cawn duhnak lungthin ngeih chin awk le thlaraulei ṭhancho chin awkah an ka bawmh.

1965, January ah Ruby he peng zohkhenhnak rian ṭuan dingin sawm kan si. A hmsa bik rian pek kan sinak peng cu a kaupi. Tennessee, Knoxville in Virginia, Richmond tiang dengmang a si. Mah ah Chaklei Carolina, Kentucky le Nitlak Virginia i Khrihfabu hna zong an i tel. Minak Khrihfabu lawngah ka tlawng. A ruang cu mah lio caan ah thlanglei United States ah minak le mirang hmunkhat ah i pumhṭi khawh a si lo timi upadi a um caah a si. Unau pawl cu an si a fah caah a herhbaumi hna kha kan ngeihmi hrawm awkah kan cawn. Caan saupi peng zohkhenhtu a ṭuanmi unaupa nih a biapi tukmi a kong pakhat a ka cawnpiak: “Unau pakhat si. Bawi pakhat bantukin Khrihfabu kha tlawng hna hlah. An unau bantukin an in hmuh lawngah na bawmh khawh hna lai.”

Khrihfabu hmete pakhat kan tlawn lioah Ruby nih kumkhat fanute a ngeimi mino nu pakhat kha Baibal a cawnpiak. Mah Khrihfabu ah Baibal cawnpiaknak a tuah kho dingmi ahohmanh an um lo caah Ruby nih cakuat in cawnpiaknak a tuah. A hnu kan tlawn ṭhan hna tikah mah nu cu hmaan tein a hun i pum. Special hmaikal unaunu pahnih an hun i ṭhial tikah anmah nih cawnpiaknak kha an pehzulh i tlawmpal ah tipil a ing. Kum 30 hrawng a rauh hnu 1995 ah Patterson Bethel ah mino unaunu pakhat cu Ruby sinah a ra i a rak chawnh. Mah nute cu Ruby nih Baibal a rak cawnpiakmi nu i a fanute kha a si. A vapa he a voi 100nak Gilead Tinṭan a kaimi an si.

A voihnihnak peng zohkhenhnak rian kan ṭuannak cu central Florida ah a si. Mah tikah mawṭaw kan herh caah a man a tlawmmi kha kan i cawk. Asinain a zarhkhatnak ah engine a rawk. Remhnak caah tangka kan ngei ti lo. A kan bawmh khawh lai tiah ka ruahmi unaupa pakhat kha ka chawnh. A rianṭuantu pakhat nih a kan remhpiak i a man zong a kan la lo. Unaupa nih “Zeihmanh pek a hau lo” a kan ti. Laksawng ah tangka tlawmpal hmanh a kan pek lehlam! Mah cu Jehovah nih a salle a zohkhenh hna ning tahchunhnak pakhat a si. Mah nih midang cungah siannak langhter dingin a kan forh.

Khrihfabu pakhat kan tlawn fatin unau pawl inn ah kan i ṭhum. Cucaah hawikom ṭha tampi kan ngei. Nikhat cu Khrihfabu he aa tlaimi report kha caṭialnak seh in ka ṭial i ka chiahtak. Zanlei ka kir tikah kan i ṭhumhnak inn i an fapate, kumthum a simi nih caṭialnak seh kha a rak tuai caah report kha a thar in ka ṭial ṭhan. Mah kong kha kum tampi a rauh tiang ka capo peng.

1971 ah New York Khualipi ah pengkomh zohkhenhtu ṭuan dingin rian peknak ca ka hmuh. Mah tikah kan khuaruah a har tuk! New York kan i ṭhial ah kum 34 lawng ka si rih. Unau pawl nih an caah a hmasa bik minak pengkomh zohkhenhtu a simi keimah kha ṭha tein an ka conglawmh.

Peng civui a donghnak zarh paohah pengkomh zohkhenhtu in Jehovah kong cawnpiak kha ka duh tuk. Peng zohkhenhtu tampi cu keimah nakin hmuhtonnak a ngei deuhmi an si. An lak i pakhat cu keimah tipil ka in lioah tipil phungchimnak a pemi a si. A dang unaupa pakhat cu a hnuah Uktu Bu chungtel a hung simi, Theodore Jaracz kha a si. Cun Brooklyn Bethel ah rian a ṭuanmi, hmuhtonnak a ngeimi unaupa tampi zong an um. Mah peng zohkhenhtu hna le Bethel chungkhar hna nih zalong tein ka um khawh nakhnga an ka bawmh caah kaa lawm tuk. Annih cu Pathian Bia aa bochan i zumhfek tein bupi a bawmmi, dawtnak a ngeimi tuukhal an si ti kha keimah theng nih ka hmuh. An i toidornak nih pengkomh zohkhenhnak rian ṭuan awkah ka caah a fawiter.

1974 ah Uktu Bu nih pengkomh zohkhenhnak rian kha a dang peng zohkhenhtu phu kha rian an pek hna. Cucaah peng zohkhenhtu in Thlanglei Carolina ah ka ṭuan ṭhan. Thlanglei United States ah mirang le minak Khrihfabu hna cu ṭhen an hauh ti lo caah unau pawl cu an i nuam tuk.

1976 a donghnaklei ah Atlanta le Columbus karah a ummi, Georgia peng ah rian pek ka si. Minak ngakchia panga cu an inn ah bomb an hlonhhnawh hna caah an thi, an ruak vuinak ah phung ka chimmi kha kaa cinken rih. An nu cu a hliamhma ruangah siizung ah a um. Anmah hnemh awkah Jehovah Tehte a simi minak he, mirang he an ra peng. Unau pawl langhtermi dawtnak cu a ṭha tuk ti kha ka hmuh. Cu bantuk dawtnak nih Pathian salle kha a har tukmi thil sining hna tawnghtham khawh awkah a bawmh hna.

1977 ah project pakhat bawmh dingin thla tlawmpal chung Brooklyn Bethel ah um awkah an kan auh. Mah project a dih lai ah Uktu Bu chungtel pahnih nih an ka ton i Bethel ah um beh nan duh maw tiah an ka hal. Cucaah mah sawmnak kha kan cohlan.

Kum 24 chung Rianṭuannak Department ah ka ṭuan, cuka ah unaupa pawl nih a harmi le i ralrin a herhmi biahalnak hna kha an tawnghtham tawn. Kum tampi chungah Uktu Bu nih Baibal phunglam he aa tlakin lamhruainak an pek hna. Mah kha biahalnak pawl lehnak caah a hrampi in an hman nain peng zohkhenhtu, Khrihfa upa le hmaikal pawl cawnpiaknak ca zongah an hman. Mah cawnpiaknak nih thlaraulei ṭhancho awkah mi tampi kha a bawmh hna. Cun Jehovah bupi zong a fehter chin.

1995 in 2018 tiang a hmasa ah zone zohkhenhtu tiah auhmi, zungpi aiawhtu in zung ṭengnge tampi ah ka tlawng. Zung Ṭengnge Kawmiṭi, Bethel chungkhar le missionary pawl kha thapek awk le a harmi thil sining hna bawmh awkah ka ton hna. Khatlei in unau pawl nih an hmuhtonnak kha an kan hrawm caah Ruby he thazaang kan hmu peng. Tahchunhnak ah, 2000 ah Rwanda kan tlawng. 1994 i miphun ningin thahnak lakah unau pawl le Bethel chungkhar pawl an luat ning kong kan theihmi nih kan lung a kan suk tuk. Mi tampi cu an dawtmi nih an thihtak hna. Mah bantuk thil hna an tong ko nain unau pawl nih zumhnak, ruahchannak le lawmhnak an langhter.

Atu ah kannih cu kum 80 leng kan si cang. A luancia kum 20 chungah United States Zung Ṭengnge Kawmiṭi ah rian ka ṭuan. Sianghleiruun ka kai bal lo nain Jehovah le a bupi sinin a ṭha bikmi fimcawnnak ka hmu. Mah nih zungzal ṭhatnak a pe khomi, Baibal biatak kong midang cawnpiak awkah timhcia a ka siter. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Baibal biatak nih an nunnak ṭhatter deuh awk le Sertu he pehtlaihnak ṭha ngeih awkah a bawmh hna ning kha ka hmuh. (Jeim 4:8) Ruby he Jehovah kong cawnnak caanṭha le midang sin Baibal biatak cawnpiaknak caanṭha kha sunsak awkah midang kha a si khawh tik paohah tha kan pek hna. Mah cu Jehovah sal pakhat in hmuhmi a sunglawi tukmi laksawng a si!