1, 2. Genesis Baibal cauk ah zei buaibainak kong hna dah kan hmuh, mah kong hna kha zeicah hngalh kan duh awk a si?

BAIBAL ah langhtermi lung i khah lonak kong hna kha na ruat bal maw? Genesis Baibal cauk i a hmasa dal hna ah Kain nih Abel a thahnak kong (Gen. 4:3-8); Lamek nih mino pa pakhat a thahnak kong (Gen. 4:23); Abraham tuukhal le Lot tuukhal pawl an i siknak kong (Gen. 13:5-7); Hagar nih zei rel loin a pehtlaih caah Sarah a thin a hunnak kong (Gen. 16:3-6); Ishmael nih mikip kha a doh hna i mikip zong nih an doh venak kong hna kan hmuh.—Gen. 16:12.

² Cu bantuk lung i khah lonak kong hna kha Baibal ah zeicah ṭial a si? Buaibainak a tongmi mah mitlinglo mi hna sinin kan i cawn khawhmi a um caah a si. Kannih zong mitlinglo kan si i anmah bantukin buaibainak hna kan ton ve. Cucaah Baibal ah kan hmuhmi zohchunh awk ṭha hna kha kan i zohchunh khawh hna i ralrin petu a simi hna kong in fimnak kan i lak khawh. (Rom 15:4) Mah nih midang he rem tein um khawh awkah a kan bawmh lai.

3. Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

³ Hi capar ah lung i khah lonak kha zeicah tawnghtham a herh, zeitindah tawngtham khawh a si ti kha kan i ruah hna  lai. Cun buaibainak hna tawnghtham awkah a kan bawm hngami le Jehovah le midang he a ṭhami pehtlaihnak ngeih awkah a kan bawm hngami Baibal phunglam cheukhat zong kan i ruah hna lai.

4. Vawleicung ah zei bantuk lungput dah a karh, mah nih zeidah a chuahter?

⁴ Mi pawl an lung aa khah lonak le an i ṭhencheunak cu a bik in Satan ruangah a si. Zeicah cutin kan chim khawh? Mikip nih a ṭha le a ṭhalo kong ah Pathian tel loin anmah tein biakhiahnak an tuah khawh i a tuah zong an tuah awk a si tiah Satan nih Eden dum ah a rak ti. (Gen. 3:1-5) Cu bantuk lungput ruangah a chuakmi buaibainak hna kha tuchan vawlei ah hmuh khawh a si. Mi tampi nih a ṭha le a ṭhalo kong ah kanmah tein biakhiahnak kan tuah khawh ko tiah an ruah. An i porhlaw, pakhat le pakhat an i zuam i anmah zawn lawng an i ruat. Cu bantuk lungput nih lung i khah lonak hna a chuahter. A thinhun a fawimi kan si ahcun lung i khah lonak a chuak lai i mah nih palhnak tampi a kan tuahter khawh tiah Baibal nih ralrin a kan pek.—Ptb. 29:22.

5. Lung i khah lonak tawnghtham awkah Jesuh nih a zultu pawl kha zeitindah a rak cawnpiak hna?

⁵ Tlang cung Cawnpiaknak ah Jesuh nih a zultu hna kha mahca ṭhatnak a hnorsuan hmanhah pakhat le pakhat rem tein um awkah a rak cawnpiak hna. Lung i khah lonak a chuahter khomi thil sining hna tawnghtham awkah ruahnak cheuhnak a rak pek hna. Tahchunhnak ah, zaangfahnak ngeih awk, midang he remnak ser awk, thinhunnak hna hloh awk, lung i khah lonak kha khulrang in tawnghtham awk le an ral pawl dawt awkah Jesuh nih a rak cawnpiak hna.—Matt. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Lung i khah lonak tawnghtham colh cu zeicah a biapit? (b) Jehovah salle dihlak nih anmahle anmah zei bia dah an i hal awk a si?

⁶ Thla kan cam, phung kan chim i kan i pumhmi cu Jehovah kan biakmi a si. Asinain unau pawl he kan i rem lo ahcun Jehovah nih kan biaknak kha a cohlang lai lo. (Mar. 11:25) Cucaah Jehovah hawi si kan duh ahcun unau pawl an palhnak kha kan ngaihthiam hna awk a si.—Luka 11:4; Efesa 4:32 rel.

⁷ Pakhat le pakhat i ngaihthiam awk le rem tein um awkah Jehovah nih a salle dihlak sinin aa ruahchan. Cucaah hitin kan i hal awk a si: ‘Unau pawl kha ka ngaithiam colh hna maw? An sinah kaa nuam maw?’ Cutin tuah awkah kaa harh ti na hngalh ahcun Jehovah sinah thlacam law bawmhnak hal. Cu bantuk toidormi thlacamnak hna kha vancung kan Pa nih a ngaih i a leh hna.—1 Johan 5:14, 15.

8, 9. Kan thin a hun ahcun zeidah kan tuah awk a si?

⁸ Kan dihlak in mitlinglo kan si caah mi nih kan lung a fahtermi bia an chim khawh asiloah an tuah khawh. (Pct. 7:20; Matt. 18:7) Mah tikah zeitindah na lehrulh lai? A tanglei hmuhtonnak in a biapimi thil pakhat kan cawn khawh: Unaunu pakhat nih i hawikomhnak hmun ah unaupa pahnih kha a  chawnhbiak hna. Asinain unaupa pakhat cu unaunu chawnhbiakning ruangah a thin a hung. Unaunu a kal hnuah mah unaupa nih unaunu kong kha a chiatnak in a chim. Asinain unaunu nih a lung fahter ding in a chimmi a si lo ti kha a dang unaupa nih a hngalh. Cucaah unaunu nih harnak tampi lakah Jehovah a biaknak hi kum 40 hrawng a si cang tiah a chimh. A thin a hungmi unaupa nih ṭha tein a ruah hnuah “Na chimmi cu a hmaan” tiah a ti i a cangmi thil kha philh aa zuam.

⁹ Mah hmuhtonnak nih zeidah a kan hngalhter? Mi pakhatkhat nih kan thin a kan hunter tikah zeitindah kan lehrulh lai ti kha kanmah nih kan i thim khawh. Dawtnak a ngeimi cu ngaihthiam a hmang. (Phungthlukbia 10:12; 1 Piter 4:8 rel.) ‘Palhnak maimilhpiak’ a hmangmi cu Jehovah hmaiah aa dawh tukmi a si. (Ptb. 19:11; Pct. 7:9) Cucaah mi nih kan thin a huntermi bia an chim asiloah an tuah ahcun hitin i hal: ‘Mah kong hi zei rel loin ka um kho lai maw? Mah kong hi ruah peng awkah a herh taktak maw?’

10. (a) Mi nih a chiatnaklei in a kong an chimmi kha unaunu pakhat nih a hmasa ah zeitindah a rak lehrulh? (b) Lungdaihnak ngeih zungzal awkah mah unaunu kha zei Baibal caang nih dah a bawmh?

¹⁰ Mi nih kan kong kha a chiatnaklei in an chim tikah zei rel loin um awkah a har kho men. Hmaikal unaunu Lucy kong hi ruathmanh. Phungchim rian i a sining le a caan a hmangning he aa tlaiin unau cheukhat nih a chiatnaklei in an chim. Mah tikah a lung a fak tuk i hmuhtonnak a ngeimi unau pawl sinah ruahnak cheuhnak a hal hna. A phi chuak cu zeidah a si? “Baibal hmangin ruahnak an ka cheuhmi nih midang hmuhnak kha biapi tuk ah chiah loin Jehovah hmuhnak tu biapi i chiah awkah a ka bawmh” tiah a ti. Matthai 6:1-4 kha a rel tikah Lucy cu thazaang a hmu. (rel.) Mah cacaang nih Jehovah lunglawmhter cu a biapi bikmi a si ti kha hngalhthiam awkah a bawmh. Cucaah mi nih a thang an chiatmi kha zei rel lo awkah bia a khiah. Atu cu phungchim rian a ṭuanning he aa tlaiin mi nih a chiatnak in an chim hmanhah Lucy cu aa nuam ṭhiamṭhiam, zeicahtiah Jehovah kha a ṭha bikmi ka pek ti a hngalh caah a si.

11, 12. (a) Unau pakhat cu ka cungah “thinhunnak a ngei” tiah Khrihfa pakhat nih a ruah ahcun zeidah a tuah awk a si? (b) Abraham nih lung i khah lonak a tawnghthamning in zeidah kan cawn khawh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

¹¹ “Kan dihlak hin palhnak kan tuah cio tawn.” (Jeim 3:2) Na chimmi asiloah na tuahmi thil pakhat ruangah unau pakhat cu a thin a hung ti kha na hngalh hei ti u sih. Mah tikah zeidah na tuah awk a si? Jesuh nih hitin a chim: “Pathian sinah nan laksawng cu biakṭheng cung i pekchanh na zalh tikah khan, na unau pakhatkhat kha na cungah thinhunnak a ngei ti na hun hngalh ahcun biakṭheng hmaiah cun na laksawng cu chia ta law khulrang in va kal law na unau he khan remnak va tuah, cu hnuah cun ra ṭhan law Pathian sinah na laksawng cu va pe.” (Matt. 5:23, 24) Cucaah na unau he khan bia i ruah u. Cutin na tuah tikah na hmuitinh cu amah he remnak ser ding kha a si awk a si. Na palhnak kha cohlang law amah  kha sualphaw hlah. Unau pawl he rem tein um cu a biapi bikmi a si.

¹² Lung i khah lonak hna zeitindah tawnghtham ding a si ti kha Baibal nih a langhter. Tahchunhnak ah, Abraham le a tupa Lot cu saṭil tampi an ngei, an saṭil pawl cawnghnak caah hmun a za in a um lo ruangah an tuukhal pawl cu an i si. Abraham nih daihnak a duh caah a ṭha bikmi hmun i thim awkah Lot kha a fial. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Mah cu zohchunhawk ṭha taktak a si. Abraham nih mahca ṭhatnak nakin midang he rem tein um kha biapi deuh ah a chiah. Siannak a langhter caah a nunchung dihlak sungh zatlaknak a tong maw? A tong lo. Mah thil a can hnu, tlawmpal ah Jehovah nih Abraham kha thluachuah tampi kaan pek lai tiah bia a kamh. (Gen. 13:14-17) Mah in zeidah kan cawn khawh? Lung i khah lonak hna kha dawtnak in kan tawngtham tikah sunghnak tlawmpal a um hmanhah Jehovah nih thluachuah a kan pek lai ti kha kan zumh khawh. ^[1]

13. Tlangtlatu pakhat nih bia hranghrang in chawnhbiaknak ton tikah zeitindah a lehrulh, mah in zeidah kan cawn khawh?

¹³ Tuchan ah a cangmi thil sining pakhat hi ruathmanh. Civui department ah tlangtlatu a ṭuankami unaupa nih unaupa pakhat kha phone a chawnh i mah department ah na kan bawm kho lai maw tiah a hal. Mah unaupa cu a hmasa i tlangtlatu unaupa cungah a thin a hun rih caah bia fakfak a chim i phone a chiah. Mah tikah tlangtlatu thar cu a thin cu a hung lo nain mah thil sining kha zei rel loin a um kho lo. Suimilam pakhat a rauh hnuah mah unaupa kha phone a chawnh ṭhan i, i ton awkah a timhtuah. A hmaizarh ah Biakinn ah an i tong, Jehovah sin thla an cam hnuah suimilam pakhat chung bia an i ruah. Mah unaupa nih a hmasa tlangtlatu he zeidah an can ti kha a chimh. A chimmi kha tlangtlatu thar nih ṭha tein a ngaihpiak i a bawm hngami Baibal caang cheukhat kha a relpiak. Mah tikah unaupa cu a lung a dam ṭhan i civui department ah rian a ṭuan ṭhan. Tlangtlatu thar nih zaangfahnak le nemnak tein a pehtlaih caah unaupa cu aa lawm tuk.

14, 15. (a) Matthai 18:15-17 i ruahnak cheuhnak kha zeitik ah dah kan zulh awk a si? (b) Jesuh nih zei bantuk a kong pathum dah a chim, mah ruahnak cheuhnak ningin kan tuah tikah kan hmuitinh cu zeidah a si awk a si?

¹⁴ Buaibainak tam deuh cu Khrihfa pahnih nih an tawnghtham khawh i cutin an tawnghtham awk zong a si. Asinain Khrihfa upa theihter a herh caan zong a um kho tiah Jesuh nih a ti. (Matthai 18:15-17 rel.) Sualnak a tuahtu cu a unau he, tehte hna he, rian a ngeimi unau hna he an i ceih hnuah aa ngaihchih lo ahcun “ramdang mi maw, ngunkhuai kholtu maw, cu bantuk mi” in pehtlaih awk an si tiah Jesuh nih a ti. Tuchan ah cun mah cu buchung in chuah ding a si tinak a si. Jesuh chimmi “sualnak” timi cu lung i khah lonak thil hmetete kha a chimduhmi a si lo. (1) Aa pehtlaimi pahnih nih an tawnghtham khawhmi sualnak, (2) an tawnghtham khawh lo ahcun buchung in chuah khawh a simi sualnak kha a chimduhmi a si. Mah “sualnak” ah hlennak le thangchiatnak hna aa tel kho, asinain innchunghawi cungah zumhawktlak lo sinak, nulenu palepa i duhnak, zumhpialnak le siasal biaknak ti bantuk sualnak ngan hna aa tel lo. Cu bantuk sualnak hna kha cu Khrihfa upa nih tawngtham a haumi sualnak an si.

¹⁵ Jesuh nih mah ruahnak cheuhnak bia a chim tikah a hmuitinh cu unau pawl kha  dawtnak in bawmh awkah a si. (Matt.18:12-14) Mah ruahnak cheuhnak kha zeitindah kan zulh khawh? (1) Midang tel loin anmah pahnih nih tawnghtham awkah an i zuam awk a si. Mah tikah amah he atu le atu i ruahceih a hau men lai. Asinain buaibainak an tawnghtham khawh hlei lo ahcun zeidah an tuah awk a si? (2) Thil sining a theimi pakhatkhat asiloah a hmaan, hmaanlo a thleidang khomi pakhatkhat kha i kalpi in i ruahceihṭi awk a si. Buaibainak na tawnghtham khawh a si ahcun na unau kha “na lak khawh ṭhan.” Asinain voi tampi bia nan i ruah hnu hmanhah daihnak a um rih lo ahcun (3) Khrihfa upa kha na chimh hna awk a si.

16. Jesuh pekmi ruahnak cheuhnak zulh cu aa tlak i dawtnak aa tel ti kha zeinihdah a langhter?

¹⁶ Thil sining tampi ah Matthai 18:15-17 ah aa telmi lamhruainak pathum ningin hman a hau lo. Mah cu thazaang petu taktak a si. Zeicah cutin kan chim khawh? Thil sining tampi ah sualnak a tuahtu nih a sualnak kha a cohlan i buaibainak kha a tawnghtham, cucaah buchung in chuah a hau lo. Mah tikah a thin hunter a simi pa zong nih daihnak a um nakhnga a ngaihthiam awk a si. Cucaah Jesuh ruahnak cheuhnak nih buaibainak a um tik paohah Khrihfa upa sinah kalpi a hau lo ti kha fiang tein a langhter. A hmasa kehlan pahnih kan tuah hnu lawngah, cun a hmaanmi langhtertu thil a um lawngah Khrihfa upa kha kan theihter hna awk a si.

17. Midang he “daihnak” kan ser ahcun zei thluachuah dah kan hmuh lai?

¹⁷ Mitlinglo kan si caah midang lung a fahtermi thil kan tuah rih ko lai. Zultu Jeim nih hitin a ṭial: “A biachim ah palhnak a tuah lomi cu mitling a si i a pum aa uk khomi a si.” (Jeim 3:2) Lung i khah lonak hna tawnghtham khawh awkah ‘daihnak kha duh u sih law kan hmuh khawh nakhnga fakpi in i zuam’ hna u sih. (Salm 34:14) Midang he rem tein um awkah kan i zuam peng ahcun anmah he pehtlaihnak ṭha kan ngei lai i kan lung aa rual lai. (Salm 133:1-3) A biapi bikmi cu “kan daihnak tihna Pathian” he pehtlaihnak ṭha kan ngei lai. (Rom 15:33) Lung i khah lonak kha dawtnak in kan tawnghtham ahcun mah thluachuah vialte kha kan hmuh lai.