1, 2. (a) A hmaanmi Khrihfa hna le Satan vawlei i mi hna an i ruahchanmi cu zeitindah aa dan? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

 JEHOVAH nih a ṭha tukmi ruahchannak a kan pek. Chiti thuhmi kan si ah, tuu dang kan si ah, kan dihlak in Pathian tinhnak a tlinmi le a min thianter a simi hmuh lai kha kan i ngaih tuk. (Johan 10:16; Matt. 6:9, 10) Mah cu a sunglawi tukmi ruahchannak an si. Cun “van thar” asiloah “vawlei thar” ah zungzal nun ding zongin kan i ruahchan. (2 Pit. 3:13) Mah lengah hi donghnak caan chungah Jehovah nih a miphun pawl zeitindah lamhruainak le bawmhnak a pek hna lai ti zong kan i ngaih.

² Satan vawlei ah mi tampi cu ruahchannak an ngei ve. Asinain an i ruahchanmi kha kan hmu lai maw, hmu lai lo ti cu an i fiang lo. Tahchunhnak ah, awngbali a ṭhumi hna nih poh lai kha an i ruahchan ko nain ka poh hrimhrim lai tiin cun an chim kho lo. Baibal nih zumhnak timi cu “kan i ruahchanmi kan hmuh ṭheo lai ti kan zumh” kha a si tiah a ti. Mah cu Jehovah biakam vialte a tling hrimhrim lai ti zumh kha a si.  (Heb. 11:1) Pathian biakam kan zumhnak fehter awkah zeidah kan tuah khawh ti kha hi capar ah kan i ruah hna lai. Cun kan zumhnak a fehmi nih atu ah zeitindah a kan bawmh ti zong kan i ruah hna lai.

3. Pathian biakam vialte a tling lai tiah zeicah kan zumh?

³ Zumhnak ngeihcia in a chuakmi ahohmanh kan um lo. Zumhnak ngeih awkah kan lungthin kha thiang thlarau lam i hruaiter a hau. (Gal. 5:22) Thiang thlarau nih Jehovah kong hngalh awkah a kan bawmh khawh. Jehovah cu a ṭhawng bikmi le a fim bikmi a si ti kan hngalh ahcun a biakam vialte a tlinter khawh dih ti kha kan hun zumh lai. Jehovah biakam vialte a tlin lai cu a fian tuk caah Jehovah nih a tling cangmi bantukin “rian ka lim dih cang” tiah a ti. (Biathlam 21:3-6 rel.) Jehovah nih a biakam ningin a tuah zungzal ti kha kan hngalh. Anih cu “zumhawktlak Pathian” a si. Cucaah hmailei kong he aa tlaiin a chimmi vialte kha kan zumh.—Deut. 7:9.

4. Hlanlio Pathian salle nih zeidah an i ruahchan?

⁴ Hebru dal 11 ah zumhnak a ngeimi nu le pa 16 i an min aa ṭial. Cun “an zumhnak ruangah” Jehovah mithmai ṭha a hmumi a dang mi tampi kong zong aa ṭial. (Heb. 11:39) An dihlak in Pathian biakammi “tefa” kha an hngak. Mah “tefa” nih Pathian a ral vialte kha a hrawh dih hna lai i vawlei hi paradis ah a ser ṭhan lai ti zong an hngalh. (Gen. 3:15) Cun Jehovah nih a kan nunter ṭhan lai timi a fekmi zumhnak an ngei. Asinain Jesuh nih tlanhnak man a pek rih lo caah annih nih vancung thawhṭhannak kha an i ruahchan lo. (Gal. 3:16) Mah canah vawleicung i aa dawh tukmi paradis ah zungzal nun ding tu an i ruahchan.—Salm 37:11; Isa. 26:19; Hos. 13:14.

5, 6. Abraham le a chungkhar nih zeidah an i ngaih tuk? An zumhnak kha zeitindah an fehter? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁵ Mah zumhfekmi Jehovah salle kong he aa tlaiin Hebru 11:13 nih hitin a chim: “Hi mi vialte hna hi zumhnak ngei in an thi. Pathian nih a kamhmi hna cu an hmu lo, sihmanhsehlaw lamhlatpi in an rak hmuh i an rak i lawm.” Mah lak i pakhat cu Abraham a si. Abraham nih biakammi “tefa” i uknak tangah nun dingin a rak i ruahchan maw? “Nan pu Abraham nih khan kan i hmuh lai kha a rak i ngaih ngaingai, a hmuh taktak i a rak i lawm” tiah Jesuh nih a ti. (Johan 8:56) Sarah, Isak, Jakob le a dang mi tampi zong nih “zungzal in a hmunmi khuapi, Pathian sermi” Pennak kha an rak i ngaih tuk.—Heb. 11:8-11.

⁶ Abraham le a chungkhar nih an zumhnak kha zeitindah an fehter? Jehovah kong kha an cawng zungzal. Pathian nih vancungmi, langhnak le mang hna hmangin a chawnh tawn hna. Cun zumhfekmi kum upa pawl sinin le hlanlio ah rak ṭialmi ca hna zongin an cawn. Pathian biakam hna kha zeitikhmanh ah an philh bal lo i mah kong kha ṭha tein an ruat. Mah ruangah Pathian nih a biakam ningin a tuah hrimhrim lai ti kha an zumh. Cucaah harnak le hremnak hna an ton tik hmanhah Jehovah cungah zumhawktlak tein an um zungzal.

7. Kan zumhnak fehter awkah Jehovah nih zeidah a kan pek, zeidah kan tuah awk a si?

⁷ Kan zumhnak fehter zungzal awkah zeinihdah a kan bawmh lai? Jehovah  nih hmailei kong he aa tlaimi a biakam pawl cawnpiak awkah Baibal a kan pek. Lawmhnak hmuh awkah zeidah tuah a herh ti kha Baibal hmangin a kan cawnpiak. Cucaah Baibal kha nifate kan rel awk le mah in kan hmuhmi lamhruainak hna kha kan zulh awk a si. (Salm 1:1-3; Lamkaltu 17:11 rel.) Jehovah nih “zumhawk a tlakmi le a fimmi sal” hmangin “a caan hmaan tein rawl” a kan pek. (Matt. 24:45) Hlanlio Pathian salle bantukin Pathian biakam hna kha ṭha tein ruah le a kan halmi ningin zulh a hau. Mah nih Pathian cungah zumhfek tein um awk le Pathian Pennak nih vawleicung pumpi a uk lai caan kha i ngaih zungzal awkah a kan bawmh lai.

8. Thlacamnak nih zeitindah kan zumhnak a fekter khawh?

⁸ Hlanlio Jehovah salle cu an zumhnak fehter zungzal awkah zeinihdah a bawmh rih hna? Bawmhnak hmuh awkah Jehovah sinah thla an cam i an thlacammi Jehovah nih a leh hna tikah an zumhnak cu a hung fek chin. (Neh. 1:4, 11; Salm 34:4, 15, 17; Dan. 9:19-21) Cu bantukin kannih zong kan lungretheihnak kha Jehovah sinah thlacamnak in kan phuan khawh. Jehovah nih a kan ngaihpiak lai i lunglawm tein inkhawh awkah thazaang a kan pek lai. Mah tikah kan zumhnak cu a fek chin ve lai. (1 Johan 5:14, 15 rel.) Zumhnak cu thiang thlarau nih a chuahtermi sining a si caah Jesuh nih a kan forh bantukin thiang thlarau hmuh awkah ‘hal peng’ a hau.—Luka 11:9, NW,  13.

9. Zei ca hna ah dah thla kan cam awk a si?

⁹ Jehovah sin thla kan cam tikah kan herhmi lawng kan hal awk a si lo. Jehovah nih ‘kan caah thil tampi a tuah’ caah nifate kan lawmh awk le kan thangṭhat awk zong a si. (Salm 40:5) Jehovah miphun nih vawleicung pumpi i a ummi kan unau hna ca zongah thla kan cam. Tahchunhnak ah, ‘thong a tlami kha kan philh hna lo.’ Cun a kan “hruaitu” hna ca zongah thla kan cam. Jehovah nih kan thlacamnak a kan lehmi kan hmuh tikah kan zumhnak cu a fek chin i Jehovah he kan i naih chin.—Heb. 13:3, 7.

10. Mi tampi cu ralṭhat awk le Pathian cung zumhfek tein um awkah zeinihdah a bawmh hna?

¹⁰ Hebru dal 11 ah lamkaltu Paul nih hitin a chim: “Zumhnak in nu hna cu an mithi kha nun ṭhanterpiak an si. A dang cu a ṭha deuhmi nunnak i thawhter si kha an duh deuh caah luatnak kha i lak duh loin hremnak in an thi.” (Heb. 11:35) Paul nih ahote dah a chimhnawh chanmi hna an si ti cu fiang tein kan hngal lo nain Naboth le Zekhariah bantukin Pathian nawl an ngaih ruangah lung in thi lak in cheh a simi mi cheukhat kha a chimhnawh chanmi hna a si kho men. (1 Si. 21:3, 15; 2 Chan. 24:20, 21) Daniel cu a paw a ṭam tukmi chiandeih khor ah thlak a si i a hawile cu meiphu chungah paih an si. Jehovah cungah zumhawktlak lomi si nakin thih hmanh an duh  deuh. Mah pa hna nih a fekmi zumhnak an ngeih caah Jehovah nih thiang thlarau a pek hna i an tonmi harnak kha inkhawh awkah a bawmh hna.—Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Heb. 11:33, 34.

11. Profet cheukhat cu an zumhnak ruangah zei bantuk hneksaknak hna dah an inkhawh?

¹¹ Mikah le Jeremiah telin profet tampi cu ‘nihsawhnak le thongthlaknak’ hna an tong. Elijah bantukin midang zong “ramlak le tlang ah an zam i vawlei tang lungkua le khor ah khua an sa.” An dihlak in ‘an i ruahchanmi kha kan hmuh ṭheo lai ti an zumh’ caah inkhawhnak an ngei i Pathian cungah zumhfek tein an um.—Heb. 11:1, 36-38; 1 Si. 18:13; 22:24-27; Jer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Kan caah zohchunh awk a ṭha bikmi cu ahodah a si? Harnak hna kha inkhawh awkah zeinihdah a bawmh?

¹² Jesuh Khrih cu a har bikmi hneksaknak kha a inkhawh i Jehovah cungah zumhfek tein a um. Inkhawhnak ngeih awkah zeinihdah a bawmh? Paul nih hitin a chim: “Hmailei lunglawmhnak aa ruahchanmi ruangah khan vailamcung i thih ningzahnak cu zeihmanh ah a rel lo i atu cu Pathian bawiṭhutdan orhlei kamah khan a hung ṭhu cang.” (Heb. 12:2) Paul nih Jesuh kha “fek tein i zohchih” awkah Khrihfa pawl kha tha a pek hna. (Hebru 12:3 rel.) Jesuh bantukin kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna cu an thih tiang Jehovah cungah zumhfek tein an um. Mah lakah pakhat cu Antipas a si. (Biat. 2:13) Hlanlio Pathian salle nih an rak i ngaih tukmi nakin “a ṭha deuhmi nunnak” vancung thawhṭhannak laksawng an hmu. (Heb. 11:35) 1914 i Pennak dirh a si hnuah a thimi chiti thuhmi Khrihfa hna cu vancung ah an thoṭhan i Jesuh he minung kha an uk hna lai.—Biat. 20:4.

13, 14. Rudolf Graichen nih zei bantuk harnak hna dah a ton, Pathian cungah zumhfek tein um awkah zeinihdah a bawmh?

¹³ Tuchan Pathian salle tampi nih an i ruahchanmi ah khan lungthin an chiah i harnak lakah Pathian cung zumhfek tein an umnak thawngin Jesuh kha an i zohchunh. 1925 ah Germany ram ah a chuakmi Rudolf Graichen kong hi ruathmanh. A ngakchiat lioah a pa nih an inn vanpang ah a taarmi Baibal hmanthlak hna kha aa cinken rih. Hitin a chim: “Hmanthlak pakhat nih cenghngia le tuu, pawlai le meheh, cawfa le chiandeih hna cu ngakchiapa pakhat i lamhruainak tangah hmunkhat ah dai tein an umṭimi kha a langhter. . . . Mah hmanthlak hna cu ka lungthin chungah a caam peng.” (Isa. 11:6-9) Mah nih Rudolf cu vawleicung paradis he aa tlaimi kong kha ruah awkah a bawmh i a zumhnak a fehter chin. Cucaah Nazi Gestapo pawl le Nichuah Germany Communist Stasi pawl i a fak  ngaimi hremnak hna kha kum tampi chung a tong ko nain Jehovah cungah zumhfek tein a um.

¹⁴ Rudolf nih a dang harnak tampi zong a inkhawh. A nu cu Ravensbrück rianhrang ṭuannak thonginn ah typhus zawtnak in a thi. A pa nih kei cu Jehovah Tehte ka si ti lo tiah min a thut. Asinain Rudolf cu a zumhnak a fek peng. Thonginn in a chuah hnuah khualtlawng riangṭuantu in rian pek a si. Cun Gilead Sianginn kai awkah sawm a si i Chile ah khualtlawng rianṭuantu in rian pek a si ṭhan. Cuka ah missionary a ṭuan vemi unaunu Patsy he an i um i kumkhat hnuah an fanute cu a thi. Mah hnu tlawmpal ah kum 43 lawng a si rihmi a nupi Patsy zong a thi ve. Rudolf cu, cu bantuk harnak hna a tong ko nain Jehovah rian a ṭuan peng. A kum a hun upa i a dam lo hnu hmanhah hmaanhmaan le Khrihfa upa rian a ṭuan rih. A kong kha 1997, August 1, Vennak Innsang, cahmai 20-25 [Kawl] ah kan rel khawh.

15. Hremnak le harnak hna an tong ko nain lunglawm tein Jehovah a biami tuchan unau cheukhat kong kha chim.

 ¹⁵ Jehovah Tehte Hna cu a fak tukmi harnak le hremnak hna lakah Jehovah kha lunglawm tein an biak zungzal. Tahchunhnak ah, Eritrea, Singapore le Thlanglei Korea ah a ummi unau tampi cu thongthlaknak hna an tong. A ruang tam deuh cu “hriamnam” hmang hlah u timi Jesuh nawl pekmi an zulh caah a si. (Matt. 26:52) Isaac, Negede le Paulos cu Eritrea thong ah an thlaknak hna hi kum 20 leng a si cang. Cuka ah puarhrang ngaiin pehtlaih an si. Mah kum hna chungah nupi ṭhitnak nawl le nulepa zohkhenhnak nawl an hmu lo. Asinain Jehovah cungah zumhfek tein an um zungzal. Atu cu thonginn cawngtu pawl hmanh nih an upat tuk cang hna. Mah unaupa hna i an hmanthlak kha jw.org website ah hmuh khawh a si. Harnak an ton bu hmanhin an ni kho.

16. A fekmi zumhnak nih zei tuah awkah dah aan bawmh khawh?

¹⁶ Jehovah Tehte tam deuh cu a cunglei ah langhtermi unau pawl bantukin thongthlaknak le puarhrang ngaiin pehtlaihnak ti bantuk an tong lo. Asinain sifahnak, leiser ral le ramchung raldohnak hna ruangah harnak tampi an tong. Cheukhat cu Abraham, Isak, Jakob le Moses bantukin minthannak le rumngeihnak hna kha an hlawt. Thilri chawva duh tuknak le mahzawn lawng ruahnak lungput hna kha hrial awkah fakpi in an i zuam. Cutin tuah khawh awkah zeinihdah a bawmh hna? Jehovah kha an dawt i a biakam cungah a fekmi zumhnak an ngeih caah a si. Dinlonak a um ti lai lonak vawlei thar ah zumhfekmi a salle pawl kha zungzal nunnak laksawng a pek hna lai ti kha an hngalh.—Salm 37:5, 7, 9, 29 rel.

17. Na zumhnak kha zeitindah na fehter khawh, a hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

¹⁷ Hmaan tein thlacamnak le Pathian biakam pawl ṭha tein ruahnak nih kan zumhnak zeitindah a fehter khawh ti kha hi capar ah kan i ruah cang hna. Cu bantuk zumhnak nih hneksaknak hna inkhawh awk le kan i ruahchanmi cungah a fekmi zumhnak ngeih awkah a kan bawmh lai. Asinain zumhnak timi ah mahnak kau deuhpi aa tel. Mah kong kha a hnu capar ah kan i ruah hna lai.