1936, December 10 ah U.S.A., Kansas, Wichita khua ah ka chuak, kei cu unau pali lakah upa bik ka si. Ka nu le ka pa William le Jean cu zumhfek tein Jehovah a biami an si. Ka pa cu company rianṭuantu a si, mah cu atu ah Khrihfa upa phu i khuakhangtu tiah an auhmi kha a si. Ka nu cu ka pi Emma Wagner nih Baibal a cawnpiakmi a si. Puerto Rico ah missionary a ṭuanmi Gertrude Steele telin mi tampi kha ka pi nih biatak a rak cawnpiak hna. a Cucaah zohchunh awk ṭha tampi ka ngei hna.

Kumnga ka si lioah Zarhte Ni zanlei sang ah ka pa he lam i aa chawkmi hna kha Vennak Innsang le Hnemtu (atu ah I Hlau! tiah auh a si) mekazin kha kan pek hna. Vawlei Ralpi IInak ah American aa tel ve lio caan a si. Asinain ka pa cu khoikalei hmanhah a ṭang lo. Zu a rimi siibawipa pakhat a ra i ka pa kha raltuknak ah aa tel duh lomi mi ralchia na si tiah a au hnawh. Ka pa a hmai kha a naih i “rak ka ṭhua ngat, ralchiapa” tiah a ti. Ka ṭik tuk ko nain ka pa kha ka upat tuk. A kan zohmi pawl kha ka pa nih mekazin a pekṭhenh rih ko hna. Ralkap pakhat a rat tikah siibawipa nih “mah ralchiapa hi pakhatkhat in tuah tuah” tiah a ti.  Mah pa cu zu a ri ti kha ralkappa nih a hmuh tikah “inn ah va ṭin law dai tein va um” tiah a ti. Cun an pahnih in an kal. Jehovah nih ka pa kha ralṭhatnak a pek caah kaa lawm tuk. Ka pa cu Wichita khua ah sammehnak dawr pahnih a ngei i mah siibawipa cu a rak i met tawnmi a si.

Kumriat ka si ah ka nu le ka pa nih inn le dawr kha an zuar i mawṭaw inn pakhat an sak. Cun thawngthanhtu a herh deuhnak hmun i rianṭuan awkah Grand Junction pawng i Colorado ah kan i ṭhial. Cuka ah ka nu le ka pa cu hmaikal an ṭuan i saṭil zuatnak dum ah caan cheu in rian an ṭuan. Jehovah bawmhnak thawng le an i zuamnak thawngin Khrihfabu pakhat an hun dirh khawh. 1948, June 20 ah Billie Nichols le a nupi telin biatak a cohlangmi midang he tlangcung tivate ah ka pa nih tipil a kan pek. A hnuah Billie Nichols te nuva cu peng zohkhenhtu an ṭuan i an fapa le a nupi zong an ṭuan ve.

Jehovah rian ah a rian a tammi mi tampi he hawikomṭha kan hung si, a hleiin Steele te chungkhar a simi—Don le Earlene, Dave le Julia, Si le Martha he kan i kom hna. Anmah he Baibal kan i ruahṭi tawn i annih cu ka cungah huham an ngei tuk. Pathian Pennak kha hmasa bik ah chiahnak nih sullam a ngeimi nunnak le nuamhnak taktak a kan hmuhter khawh ti kha an ka cawnpiak.

Kum 19 ka si ah kan chungkhar he aa kom tukmi Bud Hasty nih thlanglei United State ah amah he hmaikal ṭuanṭi dingin a ka sawm. Peng zohkhenhtu pa nih a cawlcang ti lomi Jehovah Tehte tampi an umnak Louisiana peng, Ruston khua i, i ṭhial awkah a kan fial. Ahohmanh an i pumh lo hmanhah zarh fatin pumhnak diklak tuah awkah a kan forh. Pumhnak tuahnak ah aa tlakmi hmun pakhat kan hmuh i kan remh. Pumhnak dihlak cu kan tuah ko nain a caan ah kanmah pahnih lawng aa pummi kan si. Pumhnak ah aa changchang in rian kan tlaih i pakhat nih a chim ahcun a dang pakhat nih a phi vialte kha kan pek dih. Hmuhsaknak aa tel ahcun kan pahnih in pulpit cungah kan kai i a ngaitu ahohmanh an um lo. A hnuah kum upa a simi unaunu pakhat cu a hun i pum. Duhsah duhsah in Baibal kan cawnpiakmi cheukhat le a cawlcang ti lomi unau cheukhat cu an hun i pum i a rauhhlan ah a lung a thomi Khrihfabu a hung si.

Nikhat cu Bud le keimah he Church of Christ i an hruaitu pa he kan i tong i ka theih lomi Baibal caang kong hna a chim. Mah tikah ka khuaruah a har i ka zumhnak kong kha thuk deuh in hlathlai a hau tiah a ka ruahter. A biahalnak pawl leh khawh awkah zarhkhat chung zan tlaipi tiang hlathlainak ka tuah. Mah nih Jehovah he kan i pehtlaihnak kha fehter chin awkah a ka bawmh i a dang phungchimtu pawl he i ton lai kha ka duh tuk.

Mah hnu tlawmpal ah peng zohkhenhtu nih Arkansas, El Dorado Khrihfabu i, i ṭhial awkah a ka fial. Cuka ka um lioah Colorado peng ah a ummi ralkap tlak dingin auhnak kawmiṭi zung in atu le atu an ka auh. Voikhat cu kan khualtlawnnak ah hmaikal cheukhat he Texas peng ah mawṭaw accident kan tong i ka mawṭaw cu a rawk pah dih. Unaupa pakhat kha kan auh i amah nih a inn lei ah a kan kalpi i mah hnuah pumhnak ah a kan kalpi. Cuka ah kan i khawndennak kong kha an thanh i unau pawl nih tangka tlawmpal an kan pek. Mah unaupa nih ka mawṭaw kha dollar 25 in a ka zuarpiak.

Cuticun Wichita lei ah kan phan. Cuka ah kan innchungkhar he aa kom tukmi, Doc tiah kan auhmi E. F. McCartney cu pioneer a rak ṭuan. Faphir a simi a fapale Frank le Francis cu atu tiang ka hawikom ṭha bik an  si. Anmah nih an mawṭaw hlun kha dollar 25 in an ka zuarh, mah cu a rawkmi ka mawṭaw ka zuarnak man bak a si. Pathian Pennak kha pakhatnak i ka chiah caah Jehovah nih ka herhmi a ka pek ti kha a voikhatnak fiang tein ka hmuhnak a si. Mah lioah McCartney nih duh a nung tukmi unaunu Bethel Crane he theihhngalhnak a kan tuah. A nu Ruth cu thlaraulei ah aa zuam tukmi Jehovah Tehte a si. Anih cu Kansas peng, Wellington khua ah kum 90 leng a si tiang hmaikal a ṭuah rih. Kumkhat hrawng a rauh hnu, 1958 ah Bethel he kan i um i EI Dorado ah hmaikal kan ṭuanṭi.

Kan ngakchiat lio tein kan hngalhmi zohchunh awk ṭha unau pawl kha zohchunh kan duh hna caah Jehovah bupi nih a kan pekmi zei rian paoh cohlan awkah bia kan khiak. Arkansas peng, Walnut Ridge khua ah special hmaikal ṭuan dingin rian an kan pek. 1962 ah voi 37nak Gilead tinṭan kai awkah sawmnak ca kan hmu i kan lung a cawlcang tuk. Don Steele he kan kaiṭi lai ti kan hngalh caah kan i nuam tuk. Tinṭan kan dih hnuah kan nuva in Kenya ram, Nairobi khua ah rian an kan pek. New York in kan chuah lioah kan ngaih a chia ngai nain Nairobi vanlawng dinhnak ah unau pawl nih an kan donmi kan hmuh tikah kan i nuam tuk.

Kenya ram le phungchim rian ah kan hun i nuam colh. Baibal kan cawnpiakmi hna lakin biatak chungah a lut hmasa bikmi cu Chris le Mary Kanaiya an si. Annih cu atu tiang Kenya ram ah caantling rian an ṭuan rih. A hmai kum ah Uganda ram, Kampala khua i, i ṭhial awkah an kan fial. Cuka ram ah a hmasa bik missionary a ṭuanmi kan si. Mi tampi nih Baibal biatak cawn an duh i Khrihfa unau an hung si caah mah lio caan cu lung a cawlcang tuk. Asinain Africa ah kumthum le a cheu kan um hnuah ka nupi cu nau a hun pawi i United  State ah kan kir ṭhan. New York in kan rak chuah lio nakin Africa in kan chuah tikah kan ngaih a chia deuh. Africa i mi hna kha kan dawt tuk hna, anmah he nikhatkhat ah i ton ṭhan dingin kan i ruahchan.

Ka nu le ka pa an umnak nitlak Colorado lei ah kan i ṭhial. A rauhhlan ah kan fanu upanu Kimberly cu a chuak. Mah hnu thla 17 ah Stephany kan ngei ṭhan. Nulepa dirhmun in kan ngeihmi rian thar cu kan caah a biapi tuk. Duh a nung tukmi kan fanule biatak cawnpiaknak ah fakpi in kan i zuam. Kan caah zohchunh awk ṭha a simi hna bantukin kan fanule caah zohchunh ṭha si kan duh. Fale caah zohchunh awk ṭha si cu a biapi ko nain mah cu Jehovah an biak zungzal lai ti aamahkhannak cu a si lo. Ngaihchiat awk ngai a simi cu ka naupa le ka naunu nih biatak an kaltak. An caah zohchunh awk ṭha kan chiahmi kha an i zohchunh te lai tiah kan i ruahchan.

Kan fale zohkhenhnak rian ah kan i nuam i zeithil poah kha chungkhar ningin tuahṭi awkah kan i zuam peng. Colorado peng, Aspen khua pawngah kan um caah kan innchungkhar ningin ski (hawrha cungah i citmi) kan i cit tawn. Cu bantuk caan ah kan fanule he biaruahnak caanṭha kan hmu. Cun a riah zong in kan kal i meiphu pawngah nuam tak in bia kan i ruah hna. An ngakchia rih ko nain “Kan upat tikah zeidah kan tuah lai? Zei bantuk mi kha dah kaan vat hna lai?” ti bantuk biahalnak hna an tuah tawn. Kan fale nih Jehovah an dawt nakhnga kan si khawh chungin kan cawnpiak hna. Caantling rianṭuan dingin hmuitinh chiah awkah le anmah he hmutinh aa lomi he lawng i um awkah tha kan pek hna. Ngakchiat tuk in nupi, va ngeih cu a ṭha lo ti kha hngalhthiam awkah kan bawmh hna. “Kum 23 nan si hlan cu va ngei hlah u” tiah kan ti tawn hna.

Kan nu le kan pa kha kan i zohchunh hna i kan innchungkhar ningin hmaan tein i pumh awk le phungchim kal awkah kan i zuam. Caantling rian a ṭuanmi hna kha kan inn ah i ṭhumh dingin kan timhtuah. Cun missionary rian kan rak ṭuan lio kong hna kha kan chim tawn. Kan chungkhar pali ningin Africa tlawn awkah ruahchannak kan ngei. Kan fanule zong nih tlawn an duh tuk.

Chungkhar pumhnak kha hmaan tein kan tuah. Sianginn ah an ton khawhmi thil sining hna kha kan tuahchunh i kan fanule nih Jehovah Tehte lei in a phi an kan pek. Cutin an cawnmi kha an i nuamhpi tuk i mahle mah zumhnak zong an hun ngei. Asinain an hun upat deuh tikah chungkhar pumhnak he aa tlaiin a caan ah an phunzai tawn. Voikhat cu ka lung a dong tuk i nan khaan ah va luh u, pumhnak kan tuah ti lai lo tiah ka ti hna. Mah tikah an lau tuk i an ṭah buin pumhnak tuah  kan duh ko tiah an ti. Jehovah kong cawn an duh nakhnga kan bawmh khawh hna ti kha kan hun hngalh. Chungkhar pumhnak ah an hun i nuam i an ruahnak le an intuarnak hna kha zalong tein an kan chimh. A kong cheukhat he aa tlaiin kan hna a tla lo tiah an chim tikah kan lung a ṭha lo. Asinain an lungthin chungah a ummi kha kan hngalh khawh. Mah kong hna he aa tlaiin kan i ruahceih hnuah Jehovah phunglam kha an cohlan.

Kan fale kan zohkhenh hnanak caan cu a liam a fawi tuk. Pathian bupi bawmhnak le lamhruainak thawngin kan fale nih Jehovah an dawt nakhnga kan si khawh chungin kan bawmh khawh hna. Siangsangrun an dih hnuah an pahnih in anmah tein an paw an i cawm i hmaikal rian an ṭuan caah kan i lawm tuk. Thawngthanhtu a herh deuhnak hmun i rianṭuan awkah a dang unaunu pahnih he Tennessee, Cleveland ah an i ṭhial. Kan ngai tuk ko hna nain caantling rian an ṭuan caah kan hna a ngam. Bethel le kei zong hmaikal kan ṭuan ṭhan i khualtlawng rian bawmtu in le pengkomh civui ah tinvo sung hna kan hmu.

Kan fanule cu Tennessee i an i ṭhial hlanah England ram, London khua ah an tlawng i zung ṭengnge ah an va leng. Mah lioah Stephany cu kum 19 a si i London Bethel ah a ummi mino unaupa Paul Norton he an i hmu. A hnu i an va tlawn ṭhan tikah Kimberly cu Paul a rianṭuanhawi Brian Llewellyn he an i hmu. Stephany cu Kum 23 a si ah Paul he an i um. A hmai kum, Kimberly cu kum 25 a si ah Brian he an i um ve. An pahnih in kum 23 an tlin hlan tiang va an ngei lo. Innchunghawi an i thimnak cungah kan hna a tla.

Kanmah le an pi le an pu i zohchunh awk ṭha nih tangkalei an chambau caan hmanhah ‘Pathian Pennak kha biapi bik in chiah zungzal awkah’ a kan bawmh tiah an ti. (Matt. 6:33) Paul le Stephany cu 1998, April thla ah voi 105nak Gilead tinṭan kai dingin sawm an si i Africa, Malawi ah rian pek an si. Mah lioah Brian le Kimberly zong London Bethel ah rianṭuan dingin sawm an si i a hnuah Malawi Bethel ah an ṭhial hna. Kan fale nih an nunnak kha a ṭha bikmi lam in an hman caah kan i lawm tuk hringhran.

2001, January ah a hramthawk ah ka chim bantukin phone an ka chawnh. Calehnak Rian i tlangtlatu unaupa Marais nih vawleicung pumpi ah a ummi calettu pawl caah Mirang ca cawnpiaknak an timhtuahnak kong a ka chimh. Kum 64 ka si cang ko nain cawnpiaktu pakhat in hman an ka duh. Mah kong he aa tlaiin Bethel he thla kan cam hnuah kan nule he kan i ruahceih hna. Kanmah bawmhnak an hmu kho ti lai lo nain an pahnih in kalter an kan duh. Cucaah phone ka chawnh ṭhan hna i a sunglawi tukmi mah rian kha lunglawm tein kan cohlan tiah ka ti hna.

Mah lioah ka nu cu cancer a ngei ti kha kan hun hngalh. Cucaah kan um ṭhan ko lai i ka naunu Linda he kan in zohkhenh lai tiah ka nu kha ka ti. Mah tikah ka nu nih a duh lo i “nan kal lo ahcun ka zual chin lai” tiah a kan ti. Linda zong nih cutin a ti ve. Cu bantukin mahca ṭhatnak an hlawt caah le cuka i a ummi unau pawl nih an bawmh hna caah kan i lawm tuk. Patterson i Vennak Innsang Fimcawnak Sianginn (Watchtower Educational Center) i kan kal hnu, a thaizing ah Linda nih a kan chawnh i ka nu a thi cang tiah a ti. Ka nu nih a kan duhpiak bantukin kan hmuhmi rian thar ah kan i pumpe.

Hmasa bik kan rianṭuannak ding cu kan  fanule le an vale an ummnak Malawi zung ṭengnge ah a si ti kan hngalh tikah kan i nuam tuk. Hmunkhat te ah kan i ton ṭhan caah kan lung a cawlcang tuk. A hnuah Zimbabwe, cun Zambia zongah kan cawnpiak hna. Mah ca kha kumthum le a cheu chung kan cawnpiak hna hnuah Malawi ah kan kir ṭhan. Khoika lei hmanh an ṭan lo ruangah hremnak a tongmi Jehovah Tehte Hna i an hmuhtonnak hna ṭial dingin rian pek kan si. b

2005 ah Africa in kan kir ṭhan tikah kan ngaih a chia tuk. Colorado, Basalt i kan inn ah kan kir ṭhan i cuka ah Bethel he hmaikal kan ṭuan ṭhan. 2006 ah Brian le Kimberly cu an fanule pahnih Mackenzie le Elizabeth zohkhenh awkah kan pawngah an rak i ṭhial. Paul le Stephany cu Malawi zung ṭengnge ah rian an ṭuan rih i Paul cu Zung Ṭengnge Kawmiṭi ah aa tel ve. Atu cu kum 80 dengmang ka si cang i ka ṭuan tawnmi rian pawl kha mino pawl nih an ṭuanmi ka hmuh tikah kaa lawm tuk. Kan caah zohchunh awk ṭha a simi hna bantukin kan fale le kan tule caah zohchunh awk ṭha kan chiah khawh caah lawmhnak le nuamhnak kan hmu.