A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Na Hngal Maw?

Na Hngal Maw?

Jesuh nih “uico fate” he tahchunh in a chimmi cu a nehsawhmi hna a si maw?

Uico fate aa pommi ngakchia (BC kumzabu pakhatnak in AD kumzabu pahnihnak karah Greek asiloah Rom mi nih an themhmi lung milem)

Voikhat ah Jesuh cu Israel ramri, Rom kut tangah a ummi Siria ram i a um lioah Greek minu nih bawmhnak a rak hal. Mah lioah Jesuh nih Judah miphun a si lomi kha “uico fate” he a tahchunh hna. Moses nawlbia ah uico cu a thiang lomi saram in hmuh an si. (Levitikas 11:27) Jesuh nih mah Greek minu le a dang Judah miphun a si lomi hna kha serhsat in a chimmi a si maw?

A si hrimhrim lo. Mah lio caan ah a bik in a bawmh dingmi cu Judah mi an si kha a zultu pawl sinah a langhtermi a si. Cucaah Greek minu sinah mah tahchunhnak hi hmangin a chimmi a si: “Ngakchia rawl cu i lak riangmang i uico fate pek cu a hmaan lo.” (Matthai 15:21-25, 26, NW; Marka 7:26) Greek mi le Rom mi caah uico cu duh a nung tukmi innzuat saṭil an si. Cun an innchung ah an umter hna i ngakchia he lente an i celhṭi tawn. Cucaah “uico fate” timi bia nih duh a nung tukmi muisam kha a langhter. Greek minu nih Jesuh bia kha hitin a leh: “Cucu a si taktak ko, bawipa, sihmanhsehlaw bawi cabuai cungin a tlami rawl ṭilṭawt cu uico fatete nih an ei ve tawn ko hen pei.” Jesuh nih a zumhnak kha a thangṭhat i a fanu cu a damter.—Matthai 15:27, 28, NW.

Lamkaltu Paul nih tilawng in an khualtlawnnak kha peh lo awkah a chimmi cu aa tlak maw?

Thilri a phormi tilawng an suaimi(AD kumzabu pakhatnak)

Italy lei a kalmi Paul aa citnak tilawng cu thlihrannak he aa ralkah caah khuallam peh awkah a har. Cucaah an khuallam peh rih lo dingin lamkaltu Paul nih ruahnak a cheuh hna. (Lamkaltu 27:9-12) Zeicah cutin ruahnak a cheuh hna?

Hlanlio tilawng rianṭuantu pawl nih khuasik caan ah Mediterranean rili i tilawng in khualtlawn cu ṭih a nung tuk ti kha an hngalh. November thlalai in March thlalai tiang hi ṭih a nun bik caan a si. Asinain Paul khual a tlawn lio caan cu September asiloah October thla ah a si. Rom caṭialtu Vegetius (AD kumzabu pali) nih cauk pakhat (Epitome of Military Science) ah hitin a chim: “Tilawng in khualtlawn awkah aa tlak caan a um bantukin aa tlak theng lo caan le ṭih a nun tuk caan zong a um.” May 27 in September 14 tiang tilawng in khualtlawnnak cu a him. Asinain September 15 in November 11 tiang le March 11 in May 26 kar i khualtlawn cu ṭih a nung tuk tiah Vegetius nih a ti. Tilawng in khual a tlawng lengmangmi Paul nih mah kong kha ṭha tein a hngalh lai ti cu a fiang. Tilawng ngeitu le a mawngtu nih mah kong kha an hngalh ko lai nain Paul ruahnak cheuhnak kha zei ah an rel lo. A donghnak ah an tilawng cu aa let.—Lamkaltu 27:13-44.