1. Paul cu Korin khua unau hna kong zei a theihmi nih dah a nuamhter?

AD 55 lioah Korin khua i unau pawl cu an i si lengmang ti kha lamkaltu Paul nih a theih. Pale nih an fale an dawt hna bantuk in a dawt hna caah chimhhrinhnak ca a kuat hna. (1 Kor. 1:11; 4:15) Cun Paul nih a rian ṭuanṭi hawi Titas kha an sinah a thlah i a cangmi thil kong kha Troas khua ah rak ka chim te tiah a ti. Thla tlawmpal a rauh hnuah Paul nih Titas kha Troas khua in a hngah i Korin khua i unau pawl kong theih lai kha aa ngaih ngai. Asinain Titas cu a rat lo caah Paul cu a ngaih a chia ngai. Mah hnuah Paul cu Masidonia leiah tilawng in a kal. Caan tlawmpal a rauh hnuah Titas nih cuka ah a rak ton caah Paul cu aa nuam tuk. Korin khua i unau pawl nih na chimhhrinmi hna kha an ngaih i hmuh an in duh tuk tiah Titas nih a chimh. Mah bia a theih tikah Paul cu ‘hlan nakin aa nuam deuh.’—2 Kor. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Zumhnak le lawmhnak kong he aa tlai in Korin khuami hna sinah Paul nih zeidah a ṭial? (b) Zei kong dah kan i ruah lai?

² Mah hnu tlawmpal ah Paul nih Korin khuami sinah cakuat a ṭial ṭhan. Hitin a ti hna: “Cucu nan zumh awk, khakha nan zumh awk ti kha ca auh bantukin in auh duahmah hna kha ka duh lo, zeicahtiah zumhnak ah khan fek tein nan dir ko. Kannih nih tuah kan duhmi cu nanmah lawmhnak tu kha a si deuh.” (2 Kor. 1:24) Paul nih zeidah a chim duhmi a si? Mah bia in Khrihfa upa pawl nih zeidah an i cawn khawh?

3. (a) Nan “zumhnak ah khan fek tein nan dir ko” tiah Paul nih a chim tikah zeidah a chim duhmi a si? (b) Tuchan Khrihfa upa nih Paul kha zeitindah an i zohchunh?

³ Khrihfa a simi nih ngeih a herhmi zumhnak le lawmhnak kong kha Paul nih a ṭial. Zumhnak he aa  tlai in “cucu nan zumh awk, khakha nan zumh awk ti kha ca auh bantukin in auh duahmah hna kha ka duh lo, zeicahtiah zumhnak ah khan fek tein nan dir ko” tiah a ṭial. Korin unau pawl Pathian cungah zumhfek tein an um cu amah asiloah midang ruangah si loin anmah zumhnak ruangah a si ti kha Paul nih a hngalh. Pathian an dawt taktak le a hmaanmi thil tuah an duh kha a hngalh. Cucaah an zumhnak kha uk a hau lo, uk zong a duh hna lo. (2 Kor. 2:3) Tuchan Khrihfa upa zong nih Paul kha an i zohchunh. Cucaah unau pawl nih Pathian an zumh ti le lungput hmaan in Pathian an biak ti kha an zumh ve. (2 Thes. 3:4) Khrihfabu caah zulh a harmi phunglam an ser lo, mah canah Baibal phunglam le Jehovah bupi lamhruainak tu zulh awkah an bawmh hna. Paul bantukin tuchan Khrihfa upa pawl zong nih unau pawl zumhnak kha uk an duh lo.—1 Pit. 5:2, 3.

4. (a) “Kannih nih tuah kan duhmi cu nanmah lawmhnak tu kha a si deuh” tiah Paul nih a chim tikah zeidah a chimduhmi a si? (b) Tuchan Khrihfa upa pawl nih Paul kha zeitindah an i zohchunh?

⁴ Paul nih “kannih nih tuah kan duhmi cu nanmah lawmhnak tu kha a si deuh” ti zong in a ti. “Kannih” timi cu ahote dah an si? Korin khua i unau pawl bawmh awkah Paul he fakpi in rian a ṭuanṭimi kha an si. Zeitindah kan hngalh khawh? Mah a cakuat ṭhiamṭhiam ah mah hna lak i pahnih kong kha hitin a ṭial: ‘Silas le Timote le kannih nih Jesuh Khrih kong kan in chimh hna.’ (2 Kor. 1:19) A hramthawk Grik Baibal ah Paul nih mahka i a hmanmi biafang cu “rian ṭuanṭi hawi” timi sullam a ngei. A cakuat ah Paul nih phungchimnak rian ah amah he fakpi in a ṭuanṭimi Apollo, Prisilla, Akuila, Timote le Titas ti bantuk unau kong a chim tikah mah biafang kha a hman zungzal. (Rom 16:3, 21; 1 Kor. 3:6-9; 2 Kor. 8:23) Cucaah Paul nih “kannih nih tuah kan duhmi cu nanmah lawmhnak tu kha a si deuh” tiah a chim tikah Korin khua i unau pawl kha lunglawm tein Pathian nan biak khawh nakhnga keimah le ka rian ṭuanṭi hawi nih kan si khawh chung in bawmh kan in duh hna tiah a ti duhmi a si. Tuchan Khrihfa upa zong nih cutin tuah an duh ve. Unau pawl nih ‘lunglawm tein Jehovah an biak’ khawh nakhnga an si khawh chung in bawmh an duh hna.—Salm 100:2; Fil. 1:25.

5. Unau cheukhat kha zei bia dah an hal hna? An bialehnak kan i ruah lioah zeidah na tuah khawh?

⁵ Nai ah, hmun dangdang i a ummi thlarau lei ah aa zuammi unau pawl kha hitin bia an hal hna, “Khrihfa upa i zei a bia le a tuahsernak nih dah na lung aan lawmhter?” An bialehnak kha atu i ruah u sih. Cutin in hal ve hna sehlaw zeitindah na leh hna lai, unau pawl an lehmi he tahchunh hmanh. Cun nan Khrihfabu a nuamh khawh nakhnga zeidah na tuah khawh timi kong zong ruat. *

6, 7. (a) Khrihfa upa nih Jesuh, Paul le Pathian salle dang an i zohchunh khawhnak lamkhat cu zeidah a si? (b) Unau pawl cu an min kan i cinken hna tikah zeicah an i nuamh?

⁶ Khrihfa upa pawl nih kan cung ah siaherhnak an langhter tikah kan i nuam tiah unau tampi nih an chim. Khrihfa upa pawl nih siaherhnak an langhter khawhnak lamkhat cu David, Elihu le Jesuh an i zohchunhnak thawng in a si. (2 Samuel 9:6; Job 33:1; Luka 19:5 rel.) Mah Jehovah salle nih midang an siaherh hna kha an min in an auh hnanak thawng in an langhter. Paul zong nih unau pawl an min i cinken  le an min in auh a biapit tuk kha a hngalh. A cakuat pakhat i a donghnak ah unau 25 leng i an min kha a ṭial. An lak i pakhat cu unaunu Persis a si. “Dawtmi ka hawi Persis kha salaam ka kuat” tiah a rak ṭial.—Rom 16:3-15.

⁷ Khrihfa upa cheukhat nih unau min i cinken kha an i harh tuk. Asinain cinken an i zuam ahcun unau pawl nih a kan siaherh timi ruahnak an ngei lai. (Ex. 33:17, Judson) Vennak Innsang Cawnnak asiloah a dang pumhnak i a phi pek awkah Khrihfa upa nih an min in a auh hna tikah unau pawl cu an i nuam.—Johan 10:3 he tahchunh.

8. Paul nih Jehovah le Jesuh kha zeitindah aa zohchunh hna?

⁸ Paul nih unau pawl a thangṭhat hnanak thawng zong in a siaherh hna kha a langhter. Mah cu unau pawl nih lunglawm tein Pathian rian an ṭuan khawh nakhnga Khrihfa upa nih an bawmh khawh hnanak lamkhat a si ve. Paul nih Korin khua i a ummi unau hna kha “kaan chor tuk hringhran hna” tiah ca a kuat hna. (2 Kor. 7:4) Mah bia nih Korin khua i unau pawl kha a lawmhter hna lai ti cu a fiang ko. Paul nih a dang Khrihfabu zong kha a thangṭhat hna. (Rom 1:8; Fil. 1:3-5; 1 Thes. 1:8) Cun Rom Khrihfabu sin i a cakuat ah Persis kong kha a ṭial hnuah anih cu ‘Bawipa caah rian tampi a ṭuanmi a si’ tiah a chimchap. (Rom 16:12) Mah bia a theih tikah Persis cu a tha a um tuk lai. Paul nih midang a thangṭhat hna tikah Jehovah le Jesuh kha aa zohchunh hna.—Marka 1:9-11; Johan 1:47 rel; Biat. 2:2, 13, 19.

9. Pakhat le pakhat an i thangṭhat tikah unau dihlak cu zeicah an i nuamh?

⁹ Tuchan zong ah Khrihfa upa nih unau pawl thangṭhat a biapi tuk ti kha an hngalh. (Ptb. 3:27; 15:23) Khrihfa upa nih unau pawl a thangṭhat hna tik paoh ah a siaherh hna le an tuahmi a hngalh a langhter a si. Unau pawl nih Khrihfa upa sinin thangṭhatnak bia theih an herh. Kum 50 leng a simi unaunu nih hitin a chim: “Ka rianṭuannak ah mi nih an ka thangṭhat bal theng lo. Midang cung ah siaherhnak an ngei lo i pakhat le pakhat an i zuam. Cucaah Khrihfa upa nih Khrihfabu ca i ka tuahmi thil ruangah a ka thangṭhat tikah kaa nuam tuk i ka tha a um tuk. Mah nih vancung kan Pa nih a ka dawt timi ruahnak a ka ngeihter.” Fa pahnih a zohkhenhmi pahmei, unaupa nih Khrihfa upa nih nai ah a ka thangṭhat tiah a ti. Khrihfa upa bia nih Pathian rian kha a si khawh chung in ṭuan zungzal awkah a bawmh. Khrihfa upa nih unau pawl kha lungtak tein a thangṭhat hna tikah Pathian rian kha lunglawm te le ‘tha dih lo in’ ṭuan peng awkah a bawmh hna ti cu a fiang ko.—Isa. 40:31.

10, 11. (a) Khrihfa upa nih Nehemiah kha zeitindah an i zohchunh khawh? (b) Khrihfa upa nih unau pawl an va len hna tikah zeitindah an zumhnak an fehter khawh hna?

¹⁰ Khrihfa upa nih unau an dawt hna langhter khawhnak le Pathian rian lunglawm tein ṭuan awk an bawmh khawh hnanak a dang lamkhat cu zeidah a si? Thapek a herhmi hna kha a rannak in an bawmh hnanak thawng in a si. (Lamkaltu 20:28 rel.) Cuticun hlanlio zumhfekmi Pathian salle kha an i zohchunh hna. Tahchunhnak ah, Nehemiah nih a phun hawi Judah mi cheukhat an lung a dong ti kha a hmuh tikah tha a pek hna tiah Baibal nih a ti. (Neh. 4:14) Tuchan zong ah Khrihfa upa nih cutin tuah an duh ve. Unau pawl an lung a dongh tikah an si khawh chung in tha an pek hna. An inn ah an leng hna i “thlarau thluachuahnak”  an pek hna, mah cu an zumhnak a fehtermi kong an chimmi kha a si. (Rom 1:11) Cutin Khrihfa upa nih zeitindah an tuah khawh?

¹¹ Khrihfa upa nih thapek awkah an va len hna hlanah an kong kha ṭha tein an ruah hmasa a hau. Tahchunhnak ah, hitin aa hal kho: ‘Zei harnak dah a ton? A tha a um nakhnga zeidah ka chim lai? Zei Baibal cang asiloah Baibal i aho kong nih dah a tha a umter khawh lai?’ Khrihfa upa nih a len hngami unau kong kha a ruah hmasa ahcun a va len tikah bia sawhsawh si loin bawmtu a simi bia a chim khawh lai. A va len hna tikah biachimnak caan a pek hna lai i ṭha tein a ngaihpiak hna lai. (Jeim 1:19) “Khrihfa upa nih ka chimmi, ṭha tein a ka ngaihpiak caah ka tha a um tuk” tiah unaunu pakhat nih a ti.—Luka 8:18.

12. Khrihfabu ah ahote dah thapek an herh? Zeicah?

¹² Ahodah Khrihfa upa sinin thapeknak a herh? Paul nih “tuurun” dihlak ṭha tein zohkhenh awkah Khrihfa upa kha a fial hna. Unau dihlak thapek kan herh, kum tampi chung zumfek tein thawngthanhtu le hmaikal a ṭuanmi hmanh nih an herh. Zeicah Khrihfa upa thapeknak cu an herh? An zumhnak a fek ko nain a caan ah hi vawlei ṭha lo nih a chuahtermi harnak kha kanmah tein kan tei kho lai lo tiah an ruah caah a si. Cu bantuk unau pawl cu zeicah bawmh an herh khun ti kha hngalhthiam awkah Siangpahrang David tonmi thil sining kha i ruah u sih.

13. (a) Ishbibenob nih David kha zeitik caan ah dah a rak doh? (b) Abishai nih David kha zeicah a bawmh khawh colh?

¹³ Mino David cu siangpahrang si awkah chiti thuh a si hnu tlawmpal ah Repha phun, minganpi Goliath kha ralṭha ngai in a doh i a thah. (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Chan. 20:5, 8) Kum tampi a rauh hnuah, Israel mi le Filistin mi an i doh lioah David cu a dang minganpi pakhat he an i do ṭhan. A min cu Ishbibenob a si i Repha  phun a si ve. (2 Sam. 21:16) Asinain atu tan cu minganpi nih David kha a thah dengmang. Zeicah? David cu a ral a chiat caah a si lo. “David cu a baa ngaingai” tiah Baibal nih a ti. Ishbibenob nih David cu a baa ngaingai ti a hngalh tikah doh awkah caanṭha a si tiah a ruah. Asinain Abishai nih “a ra zuan hnawh” i Filistin mipa cu a thah. (2 Sam. 21:15-17) David cu a luat fangfang te a si. Abishai nih David kha ṭha tein a zohkhenh i thah a si lai te ah a rak bawmh caah David cu aa lawm tuk lai. Mah kong in zeidah kan i cawn khawh?

14. (a) A har tukmi caan ah zumhfek tein um awkah zeinihdah a kan bawmh? (b) Unau pawl nih ṭhawnnak le lawmhnak an ngeih ṭhan nakhnga Khrihfa upa nih zeitindah an bawmh khawh hna? Tahchunhnak chim.

¹⁴ Vawleicung pumpi i Jehovah miphun cu Satan le a mi pawl khenkhamnak an tong ko nain Pathian rian kha an ṭuan zungzal. Cheukhat cu minganpi bantuk a simi harnak ngan pipi kan tong. Asinain David cu Goliath thah khawh awkah ṭhawnnak a rak ngeih bantukin kannih zong Jehovah kha lungtak in kan i bochan caah a har tukmi thil kan ton hmanhah zumhfek tein um khawh awkah ṭhawnnak kan ngei ve. Asinain Satan vawlei doh khawh awkah ṭhawnnak a za in ka ngei lo tiah kan ruah caan a um kho. Cu bantuk caan ahcun kan tei tawnmi harnak ruang hmanhah lung dongh a fawi. Asinain Khrihfa upa nih kan intuarmi kha an hngalh i kan herh caan te ah an kan bawmh. Cu tikah lunglawm tein Pathian rian kan ṭuan khawh lai timi ruahnak kan ngei ṭhan. Unau tampi cu cutin bawmh kan rak si. Kum 60 leng a simi hmaikal unaunu nih hitin a chim: “Ka rak dam setsai lo i phungchim ka vah tikah ka baa tuk. Khrihfa upa nih ka tha a um lo kha a hmuh i a ka bawmh. Baibal hrambunh in thazaang a pemi bia kan i ruah. Ruahnak a ka cheuhmi kha ka zulh caah ṭhatnak ka hmu.” Hitin a chimchap: “Mah Khrihfa upa nih ka thazaang a dermi a hmuh i a ka bawmh cu zeitluk in dah dawtnak a ngeih.” Abishai cu David bawmh awkah timhcia tein a um bantukin a kan zohkhenhmi le kanmah bawmh awkah timhcia tein a ummi Khrihfa upa an um ti hngalh cu thazaang petu taktak a si.

15, 16. (a) Unau pawl nih Paul kha zeicah an dawt? (b) Khrihfa upa pawl kha zeicah kan dawt hna?

¹⁵ Khrihfa upa pawl cu rian fakpi in an ṭuan. A caan ahcun unau pawl caah an lungre a theih caah ṭha tein an i hngilh kho lo, an caah thlacam awk asiloah bawmh awkah zanṭim ah an thawh caan zong a um ko lai. (2 Kor. 11:27, 28) Asinain Khrihfa upa nih Paul bantukin an rian kha lunglawm tein an ṭuan. Paul nih Korin khua i unau sinah hitin a ṭial: “Nanmah bawmhnak dingah hin ka ngeihmi vialte le ka pum zong hi hman dih ka duh ko.” (2 Kor. 12:15) Paul nih unau pawl kha a dawt hna caah anmah tha pek awkah a thazaang dihlak in a hman. (2 Korin 2:4 rel; Fil. 2:17; 1 Thes. 2:8) Cucaah unau pawl zong nih Paul kha an dawt tuk ve.—Lam. 20:31-38.

¹⁶ Kannih zong Khrihfa upa pawl kha kan dawt tuk hna, Jehovah nih kanmah zohkhenh awkah a hman hna caah kan i lawm. Pakhat cio kan cung ah siaherhnak an langhter ca le thazaang pek awkah a kan len caah kan i lawm. Kan tonmi harnak kanmah tein kan tei kho lai lo ti kan ruah caan ah kanmah bawmh awkah timhcia tein an um zungzal ca zong ah kan i lawm. Cu bantuk Khrihfa upa pawl cu kan i lawmhnak ding caah fakpi in rian a ṭuanmi an si taktak.