KUM 50 a tling dengmi Rawal le Elsabet te nuva cu a luancia kum tlawmpal lioah, Norway ram i a pahnihnak khualipi, Bergen ah nuam tein an rak um. Annih cu an fanu Isabel le an fapa Fabian he Khrihfabu rian zumhfek tein a ṭuanmi an si. Rawal cu Khrihfa upa a si i Elsabet cu hmaikal a si, Isabel le Fabian cu thawngthanhtu ṭha an si.

Asinain 2009, September thla ah lam hlat i amah te lawng in a ummi hmun ah zarhkhat chung phungchim an i tim. Cuticun Rawal le Elsabet le Fabian cu Norway ram chaklei, Finnmark peng ah a ummi Nordkyn rili fonghlei ah an kal, mah lioah Fabian cu kum 18 a rak si. Cuka ah a ummi Kjøllefjord timi khuate ah phungchim ah a ra vemi unau dang he phung an chimṭi hna. Rawal nih hitin a chim: “A hramthawk ahcun zarhkhat chung phungchim khawh awkah ka rian ṭha tein ka timhtuah khawh caah kan lung a si ngai.” Asinain zarh donghnak lei a phanh tikah cun a lung aa nuam ti lo. Zeicah?

Rawal nih hitin a chim: “Finnmark ah hmaikal a ṭuanmi Mayo nih Lakselv khua ah a ummi thawngthanhtu 23 bawmh awkah cuka khua ah nan i ṭhial kho lai maw tiah kan ruah lomi bia a kan hal.” Mah tikah Rawal cu a lau tuk. Hitin a chim: “A herh deuhnak hmun i rian ṭuan awkah ka nupi he kan rak ruah tawn nain kan fale inn in an chuah hnuah ṭuan kan i tim.” Asinain cuka hmun ah ni tlawmpal phung an chim hnuah mi nih Jehovah kong cawn an duh kha Rawal nih a hmuh. Annih cu a hnuah si loin atu ah bawmh an herh. “Mah biahalnak nih ka lung a ka tuai i zan tam nawn ṭha tein kaa hngilh kho lo” tiah Rawal nih a chim. Mayo nih Rawal te chungkhar kha Kjøllefjord thlanglei meng 150 hrawng ah a ummi Lakselv ah mawṭaw in a kalpi hna. Mayo nih cuka i Khrihfabu hmete kha anmah theng te hmuhter a duh hna.

Lakselv khua i Khrihfa upa pahnih lakah pakhat a simi Andras nih a vahpi hna i biakinn zong a hmuhsak hna. Unau pawl nih nuam tein an conglawmh hna i Rawal le an nu kha nan chungkhar ning in rak i ṭhial u law Pennak rian ṭuannak ah rak kan bawm u law kan i nuam tuk hnga tiah an ti hna. Andras nih Rawal le Fabian caah rian kong interview phit ding ka timh cang tiah a nih buin a ti hna. Khual pawl nih zeidah an tuah lai?

Fabian nih a chim hmasa bikmi cu “hika ah ṭhial ka duh lo” ti a si. An Khrihfabu ah a ummi a ṭhirual a hawi dawt pawl kaltak in khua hmete ah i ṭhial ding cu a duh lo. Mah lengah electric tinṭan a kaimi zong a dih rih lo. Asinain Isabel (mah lioah kum 21 a si) kha ṭhial ding kong phone in an hal tikah “mah cu pei ka duh zungzalmi a si cu” tiah a leh hna. Asinain “ṭhial ding kong tam deuh in ka ruah tikah, ‘I ṭhial cu a ṭha taktak hnga maw? Ka hawile ka ngai hna lai maw? Zei paoh hngalhciami le a nuammi kan Khrihfabu ah maw ka um ko hnga?’ tiah khua ka ruat” tiah a ti. Sawmnak kha Elsabet nih zeitindah a leh? “Jehovah nih kan chungkhar ning in rian a kan pek tiah ka ruah. Asinain kan remh kami kan inn le a luancia kum 25 chung i kan khonmi kan thilri kong zong ka ruat” tiah a ti.

A hleikhunmi mah zarh a dih tikah Rawal le a chungkhar cu Bergen ah an tlung, asinain meng 1,300 hrawng a hlatmi Lakselv ah a ummi unau pawl kong kha ruah loin an um kho lo. Elsabet nih hitin a chim: “Jehovah sinah voi tampi thla ka cam, kan rak i tonmi unau pawl he pehtlaihnak kan tuah peng i hmanthlak le hmuhtonnak tete kan i kua hna.” Rawal nih hitin a chim: “I ṭhial ding timi cohlan awkah caan pek ka herh. Cun kan khuasaknak tah a tlam a tling lai maw ti zong ka ruat. Zeitindah kan paw kan i cawm lai? Jehovah sinah voi tampi thla ka cam i kan chungkhar le hmuhtonnak a ngeimi unau pawl he kan i ruahceih.” Fabian nih hitin a chim: “Ṭhialnak kong ka ruah deuhdeuh ah ka duh lo ti chim awkah a ruang ka ngeih lo kha kan hun hngalh deuhdeuh ve. Jehovah sinah thla ka cam lengmang i ṭhial ka hun duh thluahmah.” Isabel tah zeitin? I ṭhial ding timhtuahnak caah an umnak hmun ah hmaikal a hun ṭuan. Baibal hlathlainak caah caan tampi a pek i thla ruk hmaikal a ṭuan hnuah ṭhial ding ah timhcia ka si cang tiah a ruah.

Thawngthanhtu a herh deuhnak hmun ah rian ṭuan an duh chin caah Rawal te chungkhar cu mah an i tinhmi phanh awkah an i zuam. Rawal cu a rian a ṭha ngai nain kum khat ca khonh a hal. Asinain an rian-ngeitu nih zarh hnih rianṭuan law zarh ruk i din tiah a ti. “Ka hmuhmi cu a tlawm deuh ngai nain kan i za ko” tiah Rawal nih a chim.

Elsabet nih hitin a chim: “Lakselv khua ah inn kawl awk le Bergen i kan inn kha mi hlanh awkah kan pa nih a ka fial. Cutin tuah cu a har ngai i caan zong a dih, asinain kan hlawh cu a tling ko. Tlawmpal a rauh hnuah kan fale nih caan cheu rian an hmuh i eidin le tlunkalnak ca a dihmi kha an kan bawmh ve.”

Isabel nih hitin a chim: “Kan i ṭhialnak cu khua hmete a si caah ka ca i a har bikmi cu hmaikal ṭuan pah in ka paw kaa cawm khawh nakhnga rian hmuh kha a si. A caan ahcun ruahchan awk a um lomi a lo.” Asinain a hmuhmi zei bantuk caan cheu rian paoh kha a ṭuan i cuticun amah tein aa cawm kho, a kum khatnak ah rian phun kua  tiang a rak i thleng. Fabian tah zeitin? Hitin a chim: “Electric tinṭan ka kaimi liim awkah rian a cawngmi in rian ṭuan ka herh rih. Lakselv ah cutin ka ṭuan. A hnuah, ka tinṭan cu kaa liim i electric he aa tlaimi caan cheu rian ka hmuh.”

Marelias le a nupi Kesia zong thawngthanhtu a herh deuhnak hmun ah rian ṭuan an duh ve. Atu ah kum 29 a simi Marelias nih hitin a chim: “Civui i hmaikal ṭuannak kong phungchimnak le biahalnak hna nih ka rianṭuannak kauh awkah khua a ka ruahter.” Asinain atu ah kum 26 a simi Kesia caah chungkhar he i ṭhen in kaa dang ah i ṭhial ding ti cu a har ngaimi a si. “Ka dawtmi hna he i ṭhen in lam hlatpi ah um ding cu ka celh lo” tiah a chim. Mah lengah Marelias cu inn cawknak ah an cawimi tangka cham awkah caan tling in rian a ṭuan fawn. Hitin a chim: “Thlennak tuah khawh awkah kan bawm tiah voi tampi thla kan cam i Jehovah nih a kan bawmh i kan i ṭhial kho.” A hmasa bikah, Baibal hlathlainak caah caan tam deuh in an pek. Cun an inn an zuar, an rian in an chuak i 2011, August thla ah Norway chaklei ah a ummi Alta khua ah an i ṭhial. Cuka ah hmaikal an ṭuan pah in an paw an i cawm khawh nakhnga Marelias cu cazin tlaitu rian a ṭuan i Kesia cu dawr ah a ṭuan.

Kum 35 hrawng a simi Nut le Lisbet te nuva cu Yearbook chung i thawngthanhtu a herh deuhnak hmun ah rian a ṭuanmi hna kong nih an lung a suk tuk hna. Lisbet nih hitin a chim: “Mah hmuhtonnak hna nih ramdang i rian ṭuannak kong a kan ruahter. Asinain keimah bantuk zaraan minung nih tuah khawh a si hnga maw tiah ka ruat i ka ṭih.” Asinain an i tinhmi phanh awkah an i zuam. Nut nih hitin a chim: “Kan ṭaihkhaan kha kan zuar i tangka khon khawh awkah ka nu inn ah kan i ṭhial. A hnuah, ramdang ah rianṭuan zeidah a lawh ti hngalh awkah Bergen khua i Mirang holh a hmangmi Khrihfabu ah kum khat kan um, cuka ah Lisbet a nu sinah kan um.” A rauhhlan ah Nut le Lisbet nih i ṭhial awkah timhcia kan si cang tiah an ruah i Uganda ah an i ṭhial. Norway ah kum khat ah thla hnih, rianṭuan awkah an kir lengmang. Cuticun a taangmi thla ah Uganda ah caantling in phungchim khawh awkah tangka a za in an ngei.

Lungtho tein rian a ṭuanmi mah unau pawl cu zei ṭhatnak dah an hmuh? Rawal nih hitin a chim: “Bergen i kan um lio nakin hika hmun ah chungkhar ningin caan kan hmangṭi kho deuh. Cutikah pakhat le pakhat kan i naih deuh. Kan fale thlaraulei ah an ṭhanchomi hmuh cu thluachuah a si.” Hitin a chim rih: “Thilri chawva he aa tlaiin kan hmuhning zong aa thleng. Thilri cu hlan tlukin kan caah a biapi ti lo.”

Elsabet nih holh dang cawn a herh ti kha a hmuh.  Zeicah? Lakselv Khrihfabu i phungchimnak sang ah Karasjok timi khuate zong aa tel, mah cu Sami miphun tampi an umnak hmun a si. Sami miphun cu Norway, Sweden, Finland le Russia chaklei ah a ummi miphun an si. Mah miphun sin phungchim khawh awkah Elsabet cu Sami holh a cawng. Atu cu mah holh in a chawnhbiak khawh cang hna. A phungchimnak hmun thar ah Elsabet cu aa nuam maw? Nuam ngai in hitin a chim: “Baibal cawnpiaknak paruk ka ngei. Hika ah rian ka ṭuan caah kaa nuam tuk.”

Atu ah hmaikal le bu rianṭuantu a simi Fabian nih Khrihfabu rian lungtho tein ṭuan awkah bawmh a herhmi mino pathum kha Isabel he kan bawmh hna tiah a ti. Atu cu an pathum in phungchimnak ah lungtho tein an i tel cang. Pahnih cu tipil an ing i 2012, March thla ah manhcaan hmaikal an ṭuan. Thlaraulei ah a tha a dermi mino unaunu nih nanmah bawmhnak thawng in “thlaraulei ah ka ṭhawn ṭhan” caah kaa lawm tuk tiah Fabian le Isabel kha a ti hna. “A chimmi bia nih ka lung a ka suk tuk. Mi pakhatkhat bawmh khawh cu a nuam tuk” tiah Fabian nih a ti. Isabel nih “hika ah ‘Jehovah zeitlukin dah a ṭhat kha ka hneksak i ka hngalh cang’” tiah a ti. (Salm 34:8, NW) “Mah lengah hika i rianṭuan cu a nuam tuk” tiah a chimchap.

Marelias le Kesia cu atu ah nunning sawhsawh tein an nung nain an i nuam. An i ṭhialnak Alta Khrihfabu ah thawngthanhtu 41 an um cang. Marelias nih hitin a chim: “Hnulei kong ka ruah tikah kan nunning zeitlukin dah aa thlen ti kha ka hmuh i ka tha a um tuk. Hika ah hmaikal ṭuan in Jehovah rian kan ṭuan khawh caah a cungah kan i lawm. Kan herhmi zei hmanh a um ti lo.” Kesia nih hitin a chim: “Jehovah kha lungtak in ka hun i bochan chin, Jehovah zong nih ṭha tein a kan zohkhenh. Kan rualchan pawl he kan i hlat caah chikkhat kan umṭi caan kha ka hun sunsak chin. Kan biakhiahmi ruangah kaa ngaichih bal lo.”

Nut le Lisbet tah Uganda ah zeitindah an um? Nut nih hitin a chim: “Hmunhma thar le nunphung thar he kan i ziak nakhnga a caan kan pek. Ti le mei a har, kan paw zong a rawk lengmang nain Baibal cawnpiaknak kan duh zat in kan tuah khawh.” Lisbet nih hitin a ti: “Kan umnak in suimilam cheu hrawng kal a hauhnak hmun ah thawngṭha a phanh bal lonak sang an um. Cuka kan kal tikah Baibal a relmi kha kan hmuh hna i kan cawnpiak u tiah an kan ti. Cu bantuk aa toidormi hna sinah Baibal kong chim cu a nuam tuk i zei he hmanh tahchunh khawh a si lo.”

A kan Hruaitu Jesuh Khrih nih a rak thawkmi phungchimnak rian, vawleicung hmun tampi ah ṭuan a simi kha vancung in a hmuh tikah aa nuam tuk lai. Mah cu “miphun vialte kha ka zultu ah va ser hna u” timi Jesuh fialmi rian ṭuan awkah lungtho tein aa pemi Pathian miphun vialte ca zong ah lunglawmh awk ngai a si.—Matt. 28:19, 20.