1, 2. (a) “Upatnak” tiah lehmi Hebru biafang nih zeidah a langhter? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah lai?

“SUNPARNAK” asiloah “upatnak” timi bia na theih tikah zeidah na lung ah a chuak? Pathian sermi thil pawl an sunparnak le an i dawhnak maw? (Salm 19:1) Mirum, mifim le a hlawh a tlingmi hna pek an simi thangṭhatnak le upatnak kha dah? Baibal ah, “sunparnak” le “upatnak” tiah lehmi Hebru biafang cu aa khat i a rit timi sullam a ngei. Hlanlio chan ah tangka kha sui asiloah ngun ti bantuk thil in an rak ser. A rih deuh ahcun man a ngei deuh ve. Mah ruangah “upatnak” tiah lehmi biafang nih man a ngei tukmi asiloah upat awk a tlakmi thil kha a langhter.

² Nawl a ngeimi le a min a thangmi kha mi nih an upat tawn hna. Asinain Pathian nih mi pakhatkhat kha upatnak pek awkah zeidah a zoh? Phungthlukbia 22:4 nih “BAWIPA kha ṭih, mi toi ah i dor law rumnak le upatnak le nunsaunak kha na hmuh lai” tiah a ti. Zultu Jeim zong nih hitin a ṭial: “Bawipa hmai ah toidor tein um u law amah nih aan hlorh hna lai.” (Jeim 4:10) Jehovah nih a kan pekmi upatnak cu zeidah a si? Mah kha hmuh lo awkah zei nih dah a kan dawnh khawh? Upatnak an hmuh nakhnga mi kha zeitindah kan bawmh khawh hna?

3-5. Jehovah nih zeitindah upatnak a kan pek?

³ Jehovah nih upatnak a ka pek lai tiah salm caṭialtu nih a zumh. (Salm 73:23, 24 rel.) Jehovah nih a nawl a ngaimi hna kha zeitindah upatnak a pek hna? Mithmai ṭha a pek hnanak in le lam tampi in thluachuah a pek hnanak thawng in a si. Tahchunhnak ah, a duhnak hngalhthiam awk a bawmh hna i amah he pehtlaihnak ṭha ngeihnak nawl a pek hna.—1 Kor. 2:7; Jeim 4:8.

⁴ Jehovah nih thawngṭha chimnak nawl a kan peknak thawng zong in upatnak a kan pek. (2 Kor. 4: 1, 7) Phung kan chimnak thawng in Jehovah kha kan thangṭhat tikah a sinin upatnak kan hmu i midang zong ṭhatnak kan hmuhter hna. Jehovah nih “a ka upatmi cu ka upat hna lai” tiah bia aa kam. (1 Sam. 2:30) Jehovah nih phung a chimmi hna kha min ṭha, phundang cun a mithmai ṭha a pek hnanak thawng in a upat hna. Annih cu Khrihfabu zongah min ṭha an hmu.—Ptb. 11:16; 22:1.

⁵ Jehovah nawl a ngaimi hna cu hmailei ah zeidah an hmuh lai? Baibal nih hitin bia a kamh hna: “[Jehovah nih] ram kha co awkah thazaang aan pek hna lai i miṭhalo cu pawnchuah an si kha nan hmuh lai.” (Salm 37:34) Pathian salle cu zungzal nun ding timi a ṭha tukmi ruahchannak an ngei.—Salm 37:29.

6, 7. Mi tampi nih Jesuh cu Messiah a si tiah zeicah an zumh lo?

⁶ Jehovah sinin upatnak hmuh lo awkah zeinihdah a kan dawnh khawh? Pakhat cu Jehovah he pehtlaihnak ṭha a ngei lomi hna ruahnak kha biapi tuk ah chiahnak hi a si. Jesuh chan ah nawl a ngeimi cheukhat nih cutin an rak tuah, an kong kha lamkaltu Johan nih hitin a ṭial: “Judah mi upa tampi nih khan Jesuh cu an zumh; sihmanhsehlaw Farasi pawl hna ruangah khan langhngan in an chim ngam lo, pumhnak inn in ṭhawl lai kha an phang. Minung sinin mithmai ṭha hmuh kha Pathian sin i hmuh nakkhan an duh deuh.” (Johan 12:42, 43) Annih nih Farasi mi hna ruahnak kha biapi tuk ah chia hna hlah sehlaw a ṭha hnga.

⁷ Jesuh cu Messiah a si tiah mi tampi nih zeicah an zumh lo kha Jesuh nih fiang tein a rak chim. (Johan 5:39-44 rel.) Israel miphun nih Messiah rat lai an hngahnak hi kum tampi a si cang. Jesuh nih phungchim hram a thawk tikah mi cheukhat nih Messiah a ra cang ti kha Daniel chimchungbia thawng in an hngalh men lai. Tuan deuh ahcun mi tampi nih Tipil Petu Johan kha Messiah a si tiah an rak ruah. (Luka 3:15) Asinain Messiah a rat tikah Phungbia cawnpiaktu saya hna nih an rak zum lo. Zei ruangah? A ruang kha Jesuh nih hitin a chim: “Nannih cu pakhat nih pakhat sinin thangṭhatnak [“upatnak,” NW] hmuh nan duh, asinain Pathian sinin thangṭhatnak [“upatnak,” NW] hmuh cu nan i zuam lo; cucaah cun zeitindah zumhnak cu nan ngeih khawh bal hnga.”

8, 9. Jehovah pekmi upatnak nakin minung pekmi upatnak kha zeitindah biapi deuh ah kan chiah khawh? Meiceu tahchunhnak kha chim.

⁸ Pathian pekmi upatnak nakin minung pekmi upatnak tu biapi deuh ah chiah khawh sual a sinak kha hngalhthiam awkah upatnak kha ceunak he tahchunh khawh a si. Universe hi a ceu ngaimi a si. Van a thian zan ah arfi tampi na rak zoh lio kha naa cinken ti maw? ‘Arfi dawhnak’ nih na lung aan lak tuk ko lai. (1 Kor. 15:40, 41) Asinain khuapi cheukhat ahcun mei a ceu tuk caah arfi hmanh an hmu kho setsai ti lo. Zeicah? Lam, lentecelhnak hmun le inn i mei cu arfi nakin an ceu deuh ca le an i dawh deuh caah a si maw? A si lo. Khuachung meiceu he kan i naih deuh caah le mah meiceu ruangah arfi kha kan hmuh khawh setsai ti lo caah a si. Cucaah arfi dawhnak zoh kan duh ahcun khuachung mei he aa hlatnak hmun ah kan kal a hau lai.

⁹ Cu bantukin minung pekmi upatnak nih Jehovah pekmi upatnak kha kan caah man a ngei deuh lomi a lawhter. Mi tampi nih thawngṭha kha an cohlang lo, zeicahtiah an hawile le an chungkhar nih zeitindah an kan hmuh lai ti an phan caah a si. Jehovah salle hmanh midang nih zeitindah an kan hmuh lai ti kha biapi tuk ah an  chiah men ko lai. Tahchunhnak ah, mino unaupa pakhat cu a theihhngalh an umnak hmun ah phungchim awkah rian an pek hei ti u sih. Cuka i a ummi tam deuh nih Jehovah Tehte a si kha an hngal lo. Cuka hmun ah phungchim kha ṭih in chim loin a um lai maw? Asiloah unau pakhat cu Jehovah rian tam deuh in ṭuan ding timi tinhnak a ngei nain mah kha midang nih an nihsawh. Cutin a si ahcun Jehovah rian zei i a rel lomi hna bia kha a ngai lai maw? Asiloah unau pakhat cu sualnak nganpi a tuah men lai. Khrihfabu i a rian sungh lai a ṭih caah asiloah a hawile le a chungkhar an ngaih a chia sual lai ti a phan caah a sualnak kha a thup lai maw? Jehovah he an i pehtlaihnak cu a caah a biapi bikmi a si ahcun Khrihfa upa sinah bawmhnak a hal hna lai.—Jeim 5:14-16 rel.

10. (a) Midang hmuhnak kha biapi tuk ah kan chiah ahcun zeidah a cang kho? (b) Kan i toidor ahcun zeidah kan hmuh lai?

¹⁰ Khrihfa ṭha si awkah kaa zuam ko tiah na ruah nain unau pakhat nih aan chimhhrinh hei ti u sih. Mah chimhhrinhnak kha cohlang in ṭhatnak naa lak khawh. Asinain naa porhlawt, minṭhat kha biapi tuk ah na chiah le na tuahmi thil caah silnalh na duh ruangah cohlan loin na um kho. Asiloah unau pawl he rian nan ṭuanṭi hei ti u sih. Na ruahnak ṭha le rian naa zuammi ruangah aho nih dah thangṭhatnak a hmuh lai timi kongah na thin a phang lai maw? Mah bantuk thil sining pakhatkhat na ton ahcun “toidornak lungthin a ngeimi cu upatnak a hmu lai” ti kha i cinken.—Ptb. 29:23.

11. Mi nih a kan thangṭhat tikah zeitindah kan leh hna awk a si? Zeicah?

¹¹ Khrihfa upa le Khrihfabu ah rian tam deuh hmuh aa zuammi unaupa pawl nih “mi sinin thangṭhatnak” hmuh an duh nakhnga lo an i ralrin awk a si. (1 Thes. 2:6; 1 Tim. 3:1) Unaupa pakhat cu a tuahmi thil ruangah midang nih an thangṭhat tikah zeitindah a leh hna awk a si? Siangpahrang Saul bantukin a caah philhlonak lungphun cu a tuah lai lo. (1 Sam. 15:12) Asinain mah thil cu Jehovah nih a bawmh ca lawngah a tuah khawhmi a si le hmailei zongah Jehovah nih thluachuah a pek le a bawmh lawngah a tuah khawh lai kha a cohlang maw? (1 Pit. 4:11) Mi nih a kan thangṭhat tik i kan lungput ning nih zei bantuk upatnak dah kan duh ti kha a langhter.—Ptb. 27:21.

12. Judah mi cheukhat nih Jesuh chimmi kha zeicah ngaih an duh lo?

¹² Jehovah sinin upatnak hmuh lo awkah a kan dawn khomi a dang pakhat cu a ṭha lomi duhnak kha a si. Mah duhnak ruangah biatak theih kan duh ti men lai lo. (Johan 8:43-47 rel.) Jesuh nih Judah mi cheukhat cu an pa Khuachia duhmi kha tuah an duh caah ka chimmi ngaih an duh lo tiah a ti.

13, 14. (a) Hlathlaitu pawl nih kan thluak le minung aw he aa tlaiin zeidah an chim? (b) Aho bia dah kan ngaih lai ti kha zeitindah kan i thim?

¹³ A caan ah ngaih kan duhmi lawng kan theih tawn. (2 Pit. 3:5) Ngaih kan duh lomi aw kha theih lo awkah kan thluak nih tuah khawh ding in Jehovah nih a kan ser. Atu ah aw thawng pa zeizat dah na theih khawh kha chikkhat ruat ta hmanh. Tuan deuh ah cun atu na theihmi zat na thei men lai lo. Zeicah? Na thluak nih mah aw vialte kha a theih khawh ko nain aw pakhat lawng ṭha tein ngaih awk aan bawmh caah a si. Asinain midang nih an chimmi bia kan ngaih tikah aw pakhat lawng ṭha tein ngaih awkah kan thluak nih aa harh deuh. Hlathlaitu pawl nih caankhat te ah mi pakhat chimmi lawng ṭha tein ngaih khawh a si ti kha an hmuh. Chimduhmi cu caankhat te ah mi pahnih  nih an in chawnh ahcun aho chimmi dah ṭha tein ka ngaih lai ti kha naa thim a hau tinak a si. A bia ngaih na duh deuhmi kha naa thim ko lai. Jesuh chan i Judah mi hna nih an pa, Khuachia duhnak kha tuah an duh caah Jesuh chimmi kha an ngai lo.

¹⁴ “Fimnak” le ‘hruhnak’ nih an chimmi kan ngaih nakhnga an i zuam zungzal tiah Baibal nih a ti. (Ptb. 9:1-5, 13-17) Cucaah aho bia dah ka ngaih lai ti kha kan i thim a hau. A lungton kan duhmi bia kha kan ngaih ko lai. Jesuh tuu a simi nih cun a aw kha an ngaih i a hnu an zulh. (Johan 10:16, 27) Annih cu “biatak” lei ah a ṭangmi an si. (Johan 18:37) ‘Midang aw kha an hngal lo.’ (Johan 10:5) Toidor tein Jesuh hnu a zulmi nih Pathian sinin upatnak an hmuh lai.—Ptb. 3:13, 16; 8:1, 18.

15. Paul nih harnak ka inmi cu Efesa unau pawl upatnak hmuhnak caah a si tiah zeicah a ti?

¹⁵ Jehovah duhnak teimak tein kan tuahmi nih mi kha upatnak hmuh awkah a bawmh hna. Paul nih Efesa Khrihfabu sinah hitin a ṭial: ‘Nan ca i harnak ka inmi cu nanmah upatnak hmuhnak ca a si caah nan lung dongh lo awkah kaan nawl hna.’ (Efe. 3:13, NW) Paul nih harnak a inmi cu Efesa unau pawl upatnak hmuhnak caah a si tiah zeicah a ti? Paul nih harnak a ton buin unau pawl ca rian a ṭuannak thawng in Khrihfa hna caah a sung bikmi cu Pathian rian ṭuan a si ti kha a hmuhsak hna. Paul cu harnak a in tikah a lung a dongh ahcun unau pawl nih Jehovah he an i pehtlaihnak, an phungchimnak le an i ruahchanmi cu a biapi lo tiah an ruah khawh men. Paul nih inkhawhnak a langhternak thawng in Khrih zultu si awkah zei paoh hlawt a phu ti kha unau pawl a hmuhsak hna.

16. Listra khua ah Paul cu zeidah a ton?

¹⁶ Paul teimaknak le inkhawhnak cu unau pawl caah zei tluk in dah bawmtu a si lai kha ruat hmanh. Lamkaltu 14:19, 20 ah Listra khua i Paul tonmi kha hitin aa ṭial: “Pisidia ram Antiok khua le Ikonium khua in Judah mi tlawmpal kha an ra i mizapi cu anmah leiah an ṭanter khawh hna, Paul kha lung in an cheh i a thi cang rua tiah an ruah caah khua lengah khan an hnuh. Sihmanhsehlaw a zumtu hna nih khan an hun pumhhnawh tikah a tho i khua chungah khan a lut ṭhan. A thaizing ah Barnabas he Derbe khua ah an kal.” Lung in an cheh i a thi cang tiah an ruah hnu a thaizing ah a ke in meng 60 chung a kal cu Paul caah zei tluk in dah a har lai khi ruat hmanh.

17, 18. (a) Listra ah Paul nih harnak a tonmi kong kha Timote nih zei ti lam in dah a rak hngalhmi a si men lai? (b) Paul inkhawhnak a ngeihmi nih Timote kha zeitindah a bawmh?

 ¹⁷ Paul, lung in an cheh lioah Timote cu a um ve maw? Lamkaltu cauk ah mah kong cu aa ṭial lo nain a um kho men. Paul nih Timote sin a voihnihnak a cakuat ah hitin a ṭial: “Nang nih cun kaan cawnpiaknak le ka ziaza . . . kha na zulh hna; Antiok [khua chung in an ṭhawl], Ikoniam [lung in cheh an zalh] le Listra [lung in an cheh] i hremnak fakpi ka inmi vialte kha na hngalh dih hna. Sihmanhsehlaw Bawipa nih cu vialte chung cun a ka chanh.”—2 Tim. 3:10, 11; Lam. 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Paul nih mah harnak vialte a inkhawh dih ti kha Timote nih a hngalh. Timote nih Paul nunning in tampi a rak i cawn ko lai. Paul cu Listra khua ah a rak kir tikah Timote cu Khrihfabu ah zohchunh awk ṭha a si le ‘Listra le Ikonium i a ummi unau vialte nih an thangṭhatmi a si’ kha a hmuh. (Lam. 16:1, 2) Caan tlawmpal hnuah Timote cu rian ngan ṭuan awkah timhcia a rak si.—Fil. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3.

19. Inkhawhnak kan ngeihmi nih midang kha zeitindah a bawmh khawh hna?

¹⁹ Pathian duhnak kan tuah zungzal ahcun kan nunning nih mino pawl kha man a ngeimi Pathian salle si awkah a bawmh khawh hna. Phungchimnak ah mi kan chawnh hna ning le a hlei in harnak kan tawnghtham ning kha mino pawl nih an zoh i an i cawn. Paul nih midang kha zungzal nunnak an hmuh nakhnga bawmh khawh awkah zei thil paoh kha a rak inkhawh.—2 Tim. 2:10.

20. Pathian pekmi upatnak kha zeicah kan kawl zungzal awk a si?

²⁰ ‘Pathian pekmi upatnak kawl’ zungzal awkah a ruang ṭha kan ngei. (Johan 5:44, NW; 7:18) Jehovah nih ‘sunparnak le upatnak a kawlmi hna kha zungzal nunnak’ a pek hna lai. (Rom 2:6, 7 rel.) Inkhawhnak kan ngeihmi nih midang zong zumhfek tein um awk le zungzal nunnak hmuh awkah a bawmh khawh hna. Cucaah Pathian pekmi upatnak hmuh awkah zei thil hmanh i dawnhter hlah.