Kumzabu pakhatnak i tuanbia ṭialtu Flavius Josephus nih Jewish Antiquities timi a cauk ah “Khrih tiah auhmi Jesuh i a nau, Jeim” a thihnak kong kha a ṭial. Baibal lei mifim tampi nih mah kha a hmaan tiah an zumh. Asinain cheukhat nih cun Jesuh kong he aa tlaiin mah cauk i aa ṭialmi a dang kha cu an zum set lo. Mah catlangbu kha Testimonium Flavianum tiah an auh i hitin aa ṭial:

“Mah caan lio hrawng ah Jesuh timi mifim pakhat a rak um, anih cu minung tiah ti khawh a si le si lo cu a fiang lo, zeicahtiah khuaruahhar thil tampi a rak tuah i mi tampi nih a cawnpiaknak kha ngaih an duh ngai. Jesuh nih Judah mi tampi le Jentail mi tampi kha a sinah a hnuh khawh hna. Anih cu Khrih a si; Judah hruaitu pawl ruahnak cheuhnak ningin Pilate nih vailam ah a rak tah, a hramthawk tein amah a rak dawmi hna nih cun an kaltak lo, nithum a rauh hnuah a tho ṭhan i an sinah a rak lang, mah a thawhṭhannak kong le a kong dang tampi kha Pathian profet hna nih an rak chimchung; amah min aa lakmi Khrihfa hna cu tuchan tiang an um.”—William Whiston lehmi Josephus—The Complete Works.

Kumzabu 16nak a donghnak lei in mah bia cu a hmaan taktak tiah a zummi hna le mah cu Josephus ṭialmi a si tiah a zum set lomi hna kar ah fakpi in bia-alnak a rak chuak. France miphun tuanbia ṭialtu le ca hlathlaitu Serge Bardet nih a luancia kumzabu pali leng chung an i buaipimi mah buainak kha tawnghtham a rak i zuam. A hlathlaimi kong kha The Testimonium Flavianum—A Historical Study With Historical Considerations tiah min pekmi cauk ah a rak ṭial.

Josephus cu Khrihfa zumhnak a ngeimi caṭialtu a si lo. Anih cu Judah mi hna zumhnak a ngeimi a si i Judah mi hna tuanbia ṭialtu a si. Cucaah bia-alnak tam deuh cu Josephus nih Jesuh cu “Khrih” a si tiah a timi cungah aa hngat. Bardet nih cutin a ti cu Grik grammar ruangah a si kho tiah a fianter. Cun Josephus nih Jesuh kha “Khrih” a si tiah a ti duhmi a si lai lo, Jesuh cu a rak um bal taktakmi a si ti langhternak caah a ṭialmi a si lai tiah a ti chap. Cun a soitu pawl nih mah a neknok kong tete tiang in an ruah awk a si ti zong in a ti.

Mah ca cu caṭialtu pakhat nih Josephus ca ṭialning i cawn in a hnuah a ṭial ṭhanmi a si kho tiah mifim cheukhat nih an ti. Bardet nih tuanbia le kut in ṭialmi ca pawl kha ṭha tein a zoh tikah mi pakhatkhat nih Josephus ca ṭialning i cawn ti cu a si kho lomi a si tiah a ti, zeicahtiah a caṭial ning cu aa phundang tukmi a si.

Cu a si ah zeicah mifim pawl nih mah ca kha an zumh lo? Mah ca kha a dang hlanlio ca hna nakin an zumh deuh lomi cu an lak i mi tampi nih Jesuh cu Khrih a si ti kha an zumh duh lo caah a si tiah Bardet nih a ti.

Bardet ṭialmi nih Baibal lei mifim pawl i Testimonium Flavianum an hmuhning kha a thleng kho hna lai maw? Hellenic Judah biaknak le hlanlio Khrihfa zumhnak kong a hngal ngaimi, Pierre Geoltrain cu Bardet chimmi kha a hna a tla. Anih nih Testimonium cu an chap chommi a si tiah saupi tiang a rak zumh i, mah ca cu a hmaanmi a si tiah a zummi hna hmanh kha a rak nihsawh hna. Asinain a hmuhning cu aa thleng. Kaa thlen cu Bardet ṭialmi ruangah a si tiah a rak ti. Geoltrain nih “atu thawk cun Testimonium cu Josephus ṭialmi a si lo tiah ahohmanh nih an chim awk a si ti lo” tiah a ti.

Jehovah Tehte Hna nih Jesuh cu Khrih a si ti cohlan awkah a ruang ṭha deuh kan ngei, mah kha Baibal ah hmuh khawh a si.—2 Tim. 3:16.