1. Tlik aa zuammi pakhat nih a lung a dongh lo kha zeitindah a langhter?

MARY DECKER timi nu cu tlikzuamnak i aa zuamka ah kum hra fai lawng a rak si. Anih cu tlik a ṭhawn caah 1984 i tuahmi Olympic i meter 3000 tlikzuamnak ah sui in sermi laksawng a hmu lai tiah mi tampi nih an rak ruah. Asinain thil poi pakhat a rak cang i kawltung a phan kho ti lo. An tlik lioah, a hawi dang ke kha aa chuih sual i a ril, cu tikah hma a pumi Mary kha a ṭah buin leng ah an chuahpi. Asinain a lung a dong lo. Kum khat a tlin hlan ah, meng khat tlikzuamnak ah aa zuam ṭhan i, hlan i a rak tlimi vialte hna nakin rang deuh in a tli kho.

2. Khrihfa hna cu zei bantuk tlikzuamnak phun ah dah kan tlik? Zeitindah kan tlik awk a si?

² Khrihfa hna cu zungzal nunnak hmuh awkah tlik aa zuammi bantuk kan si. Kan i tinhmi cu mah tlikzuamnak ah a dongh tiang tlik ding kha a si. Mah cu laksawng hmuh awkah a ran khawh chung rang in tlik a haumi, caantawi tlikzuamnak phun a si lo. Huam pah huam lo pah in le duhsah tein tlikmi phun zong a si lo. Mah cu marathon tlikzuamnak phun a si. Marathon tlikzuamnak ah a tlimi cu a dongh tiang tlik khawh awkah inkhawhnak a ngeih a hau. Lamkaltu Paul nih Korin khua i Khrihfa hna sinah hitin ca a ṭial: “Tlikzuamnak ah an dihlak in tlik cu an i zuam nain laksawng a hmumi cu pakhat lawng a si ti kha nan hngalh. Cucaah laksawng hmu dingte in tli u.”—1 Kor. 9:24.

3. Zungzal nunnak ca i tlikzuamnak ah ahote dah teinak a hmu kho?

³ Mah tlikzuamnak ah tlik awkah Baibal nih a kan  forh. (1 Korin 9:25-27 rel.) Kan hmuh hngami laksawng cu zungzal nunnak a si. Tlikzuamnak dang he i lo loin mah tlikzuamnak ah a tlimi paoh, a dongh tiang inkhawhnak an ngeih ahcun laksawng an hmu lai. (Matt. 24:13) Asinain tlikzuamnak phunglam an zulh lo le kawltung tiang an tlik lo ahcun an sung lai. Mah tlikzuamnak lawng nih zungzal nunnak laksawng a kan pek khawh.

4. Zungzal nunnak ca i tlikzuamnak ah tlik cu zeicah a fawi lo?

⁴ Zungzal nunnak ca i tlikzuamnak ah tlik cu a fawi lo. Jesuh Khrih lawnglawng hi mah tlikzuamnak ah voikhat hmanh a tlu bal lomi a si. Asinain a zultu pawl cu “kan dihlak hin palhnak kan tuah cio tawn” tiah Jeim nih a ti. (Jeim 3:2) Kanmah tlinlonak asilole midang tlinlonak ruangah tlikzuamnak ah kan tha a der kho asiloah caankhat chung kan ngol khawh. Cutin kan si ahcun, tlikzuamnak ah tlik ṭhan awkah bawmhnak kan herh ko lai. Atu le atu kan tlu kho i mah kha kan khuaruah a har awk a si lo.—1 Si. 8:46.

5, 6. (a) Khrihfa hna caah zeicah ‘tlukter khotu zeihmanh a um lo’? Khrihfa pakhat cu a tluk tikah ‘thawh ṭhan’ awkah zeinihdah a bawmh lai? (b) Unau cheukhat cu an tluk tikah zeicah an ‘thawh ṭhan’ lo?

⁵ Kan tluk tik i kan tuahmi thil nih zei bantuk minung dah kan si ti kha a langhter. Unau cheukhat cu an tluk tikah an i ngaichih i Pathian kha an biak ṭhan. Cheukhat tu cu an i ngaichih lo. Phungthlukbia 24:16 nih hitin a ti: “Miṭha mi cu voi sarih tiang tlu hmanh sehlaw a tho ṭhan zau lai, sihmanhsehlaw miṭhalo cu vanchiatnak nih a hrawh hna.”

⁶ Kan tluk hmanh ah kan tho ṭhan kho. Jehovah kan i bochan ahcun harnak kan ton tik asiloah sualnak kan tuah tikah a kan bawmh lai. Kan dawt kha a hngalh caah ‘thawh ṭhan’ awkah a kan bawmh lai. Asinain miṭhalo cu ‘thawh ṭhan’ an duh lo. Pathian a mi hna le a thiang thlarau  bawmhnak kha an cohlang duh lo. Baibal nih ‘Jehovah phunglam a duhmi hna’ caah cun “a tlukter khotu hna zeihmanh a um lo” tiah a ti. Chimduhmi cu zungzal nunnak ca i tlikzuamnak in chuah zungzal awkah zeihmanh nih a tuah kho lo tinak a si.—Salm 119:165 rel.

7, 8. Mi pakhat cu a tluk hmanhah zeitindah Pathian mithmai ṭha a hmuh khawh?

⁷ A caan ah mi cheukhat cu derthawmnak an ngeih caah sualnak an tuah. Mah bantuk sualnak kha atu le atu an tuah men ko lai. Asinain an tuah fate an thawh ṭhan ahcun, chimduhmi cu lungtak in an i ngaihchih i a hmaanmi thil tuah awkah an i zuam ahcun Jehovah nih miding in a hmuh rih ko hna. Israel mi nih an sualnak an i ngaihchih chung paoh cu Pathian nih miding in a hmuh hna. (Isa. 41:9, 10) A hmasa ah langhtermi Phungthlukbia 24:16 nih kan sualnak kha a langhter duhmi si lo in, ‘thawh ṭhan’ awkah Jehovah nih a kan bawmh lai ti kha a langhtermi a si. (Isaiah 55:7 rel.) Jehovah Pathian le Jesuh Khrih nih ‘thawh ṭhan’ awkah kan si khawh chung in kan i zuam lai kha an zumh i cutin tuah awkah a kan forh.—Salm 86:5; Johan 5:19.

⁸ Marathon tlikzuamnak ah a tlimi pakhat cu a tluk hmanhah, a thawh ṭhan zokzok ahcun a dongh tiang tlik awkah caan a ngei rih. Zungzal nunnak ca tlikzuamnak a dongh lainak ‘ni le caan’ cu kan hngal lo. (Matt. 24:36) Tluk lo awk kan i zuam ahcun a dongh tiang tlik awkah a fawi deuh lai. Cu a si ah tluk lo awkah zeitindah tuah khawh a si?

9. A kan tlukter khotu zei thil panga kong dah kan i ruah lai?

⁹ A kan tlukter khotu thil panga kong kan i ruah lai. Mah cu kan derthawmnak, pumsa duhnak, unau dang nih a ding loin pehtlaihnak, hremnak le midang tlinlonak hna hi an si. Mah thil hna lak i pakhatkhat nih aan tlukter ahcun, Jehovah cu a lung a sau tuk ti le kan cungah a lung a dong colh lo ti kha philhhlah.

10, 11. David nih zei derthawmnak dah a ngeih?

¹⁰ Kan derthawmnak cu lam cung i a ummi lung bantuk a si. Siangpahrang David le lamkaltu Piter nunning nih derthawmnak pahnih kong a kan hngalhter. David cu a caan ah amahle amah aa uk kho lo i Piter cu a caan ah mi nih zeitindah an ka hmuh lai ti kha a phang.

¹¹ Siangpahrang David cu a caan ah amahle amah aa uk kho lo. Mah a derthawmnak ruangah zei ah a rel lotu Nabal kha a rak thah dengmang. Mah lengah, Bath-sheba he sualnak an rak tuah. David nih a caan ah khuaruat loin thil a rak tuah tawn nain Jehovah lungton awkah a rak i zuam ṭhan peng. Sualnak a tuah hnuah, midang bawmhnak in a rak “tho ṭhan.”—1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13.

12. Piter cu palhnak a rak tuah bal nain zeitindah a tlik peng?

¹² Piter cu a caan ah mi nih zeitindah an ka hmuh lai ti kha a phang. Cucaah palhnak a rak tuah tawn, asinain Jehovah le Jesuh cungah zumhfek tein a um. Tahchunhnak ah, Jesuh kha ka hngal lo tiah voithum tiang a rak ti. (Luka 22:54-62) A hnu zongah Khrihfa ziaza kha a rak langhter lo, Jentail unau pawl cu Judah unau pawl tluk in an ṭhalo ti phun in a pehtlaih hna. Piter cu a ruahnak a rak palh i mah kha unau dang nih an rak i cawn khawh sualmi a si. Cucaah Paul nih fakpi in a rak mawhchiat. (Gal. 2:11-14) Mah ruangah Piter cu thinhun in nunnak ca i tlikzuamnak ah tli ti loin a um maw? A um lo. Paul chimmi kha ṭha tein a ruah i a lungput aa thleng, cun tlikzuamnak ah a tli peng.

13. Damlonak nih zeitindah a kan tlukter khawh?

 ¹³ Damlonak nih kan nunnak ah harnak a chuahter khawh. Mah ruangah unau cheukhat cu tlikzuamnak ah an tli ti lo. Tahchunhnak ah, Japan ram i unaunu pakhat cu tipil a in hnuah kum 17 chung fakpi in a rak zaw. Mah ruangah thlaraulei ah a thazaang a hung der i a cawlcang ti lo. Mah tikah Khrihfa upa pahnih nih an va leng i tha an pek. Aa pumh ṭhan tikah Khrihfa upa pawl nih ṭha tein an conglawmh i a rak ṭap. Atu ah mah unaunu cu tlikzuamnak ah a tli ṭhan cang.

14, 15. A ṭhalomi duhnak kan ngeih ahcun zeidah kan tuah awk a si? Tahchunhnak in chim.

¹⁴ Unau tampi cu an pumsa duhnak ruangah an tlu. Kan pumsa duhnak in leem kan si tikah lungthin lei, ziaza lei le thlarau lei ah kan thian khawh nakhnga fakpi in kan i zuam a hau. Jesuh nih nan mit asiloah nan kut nih an tlukter hna ahcun mah kha nan “hlonh” awk a si tiah a ti. Tlikzuamnak ah a kan ngolter khomi a ṭha lomi ruahnak le tuahsernak kha kan hlawt awk a si.—Matthai 5:29, 30 rel.

¹⁵ Zumtu innchungkhar ah a ṭhangmi unaupa pakhat nih pa le pa sual duhnak lungthin ka rak ngei tiah a chim. Siarem loin ka um zungzal i hawi lakah ka chuak ngam lo tiah a ti. Kum 20 a si ah hmaanhmaan le bu rianṭuantu a hung si. Mah hnuah sualnak nganpi a rak tuah i Khrihfa upa nih an chimhhrin i an bawmh. Thla a cam, Baibal a hlathlai i midang bawmh kha aa zuam. Mah vialte nih tlikzuamnak i tlik peng awkah a bawmh. Cutin a rak sinak cu a sau ngai cang nain hitin a chim: “Atu tiang, a caan ah mah bantuk duhnak kha ka ngei tawn, asinain kaa teiter lo. Jehovah nih kan tei khawh leng tiang in tukforhnak cu a kan tonter lai lo ti kha ka hngalh. Cucaah mah hi a tei khawh ko lai tiah Pathian nih a ka ruah ti in ka zumh. Atu i ka inmi vialte ruangah vawlei thar ah a man ka hmuh te lai. Mah kha hmuh ka duh. Mah caan a phanh hlan tiang, ka doh peng ko lai.” Mah unaupa cu tlikzuamnak ah tlik zungzal awkah bia a khiak.

16, 17. (a) A ding loin pehtlaih ka si tiah a ruatmi unaupa pakhat cu zeinihdah a bawmh? (b) Kan tluk nakhnga lo zei cungah dah kan lungthin kan chiah awk a si?

¹⁶ Unau dang nih a ding loin an kan pehtlaih ruang zong ah kan tlu kho. France ram i Khrihfa upa a rak si balmi unaupa pakhat nih a ding loin unau pawl nih an ka pehtlaih tiah a ruah. Cu tikah a lung a fak i aa pum duh ti lo i phungchim zong a kal duh ti lo. Khrihfa upa pahnih nih an va leng i a chimmi kha ṭha tein an ngaihpiak. Jehovah kha i bochan awkah tha an pek i a biapi bikmi cu Pathian lungton a si kha an chimh. Ruahnak an cheuhmi kha a ngaih i mah hnu tlawmpal ah tlikzuamnak ah a tli ṭhan.

¹⁷ Kan zapi in a tlinglomi minung cungah si loin Pathian nih Khrihfabu Lu in rian a pekmi Jesuh Khrih cung tu ah kan lungthin kan chiah awk a si. Jesuh mit cu “mei bantukin a alh.” Khrihfabu i a cangmi thil vialte kha a hmuh dih i kanmah nakin a hngalh deuh. (Biat. 1:13-16) Tahchunhnak ah, thil pakhatkhat a ding lo tiah kan ruah cu kanmah lei in kan theihsual asiloah kan hngalhthiam lo ruangah a si kho. Khrihfabu chung i buaibainak kha Jesuh nih aa tlakmi caan ah aa tlakmi lam in a tawnghtham lai. Cucaah unau pakhatkhat nih a tuahmi thil ruangah zeitik hmanhah tlikzuamnak ah kan tluk awk a si lo.

18. Harnak le hremnak kan ton tikah zeitindah zumhfek tein kan um khawh?

¹⁸ A kan tlukter khotu thil dang pahnih  cu harnak asiloah hremnak le unau dang tlinlonak kha a si. Jesuh nih thlaici vorhtu bianabia ah mi cheukhat cu Pathian miphun an si ruang i an tonmi “harnak le hremnak” ruangah an tlu lai tiah a ti. Biatak ruangah chungkhar mi, innpa asiloah cozah nih harnak an kan pek khawh asiloah an kan hrem khawh. Mi pakhat cu a hlei in Pennak thlaici a “chungah hram a thlak lo” ahcun, phundang cun a zumhnak a der ahcun fawi tein a tlu kho. (Matt. 13:21) Asinain Jehovah naih awkah bia kan khiah ahcun, Pennak thlaici nih kan zumhnak hram feh awk a kan bawmh lai. Cucaah harnak na ton tikah thlacam buin “thangṭhat awk a tlakmi thil” kong kha ṭha tein ruat. (Filipi 4:6-9 rel.) Tlikzuamnak ah kan tluk nakhnga lo harnak kan ton tikah zumhfek tein um khawh awkah Jehovah nih thazaang a kan pek lai.

19. Unau pakhatkhat nih kan thin a kan hunter tikah tluk lo awkah zeinihdah a kan bawmh khawh?

¹⁹ Unau cheukhat cu unau dang tlinlonak ruangah Jehovah kha an bia ti lo. Asiloah an chiaṭha thleidannak lungthin nih a awnh lomi thil kha unau dang nih an tuah caah an tlu kho men. (1 Kor. 8:12, 13) Unau pakhat nih kan thin a kan hunter ahcun mah ruangah biatak kha kan kaltak lai maw? Kan palh lo tiah kan ruah hmanhah Baibal nih midang kha biaceih lo awk le ngaihthiam awkah a kan forh. (Luka 6:37) Na thin a hun ahcun hitin i hal: ‘Keimah hmuhning lawng zoh in midang kha bia ka ceih hna maw? Unau pawl tlinlonak ruangah biatak hi ka kaltak lai maw?’ Jehovah kan dawtnak nih midang tuahmi thil ruangah zungzal nunnak ca i kan tlikmi kha ngol loin a dongh tiang tlik awkah a kan bawmh khawh.

20, 21. Zungzal nunnak ca i tlikzuamnak ah zei tuah awk dah bia na khiah?

²⁰ ‘A dongh tiang khitkhet in tlik’ na duh maw? (2 Tim. 4:7, 8) Na duh ahcun Baibal le bupi chuahmi cauk pawl kha rel, hlathlai law ṭha tein ruat, cutin na tuah ahcun zei thil nih dah aan tlukter khawh ti kha na hngalh lai. Thlaraulei na ṭhawn khawh nakhnga Jehovah kha a thiang thlarau hal. Tlikzuamnak ah kan tluk sual ahcun kan tho kho ṭhan i a dongh tiang kan tli kho ṭhan ti kha philhhlah. Hlan nakin ṭha deuh in tlik khawh awkah kan palhnak in fimnak kan i lak khawh.

²¹ Zungzal nunnak laksawng hmuh kan duh ahcun tlikzuamnak ah a dongh tiang tlik a hau ti kha Baibal nih a langhter. Kan tlik tikah Jehovah nih “him tein” a kan umter lai. (Salm 119:165) Atu ah a kan bawmh lai i a dongh tiang kan tlik ahcun zungzal nunnak laksawng a kan pek lai.—Jeim 1:12.