Britain ram i hmuhtonnak cheukhat nih naa ruahchannak kha zeicah zeitikhmanh ah tlauter lo awk a si ti kha aan hngalhter lai. Cun na rianṭuanmi in ṭhatnak hmuh awkah zeidah tuah a herh ti zong aan hngalhter lai.—Pct. 11:1.

Nangmah lei kap in lungdongh lo hi a biapi tukmi a si. Jehovah sinah naa bek le biatak leiah na ṭan a hau. (Deut. 10:20) Kiokena timi nu nih cutin a rak tuah. 1970 ah Jehovah Tehte Hna he Baibal a rak cawn tikah a vapa Keryakos cu a thin a hung tuk. An nu Baibal a cawnmi kha ngolter awkah aa zuam, unau pawl kha inn ah a luhter duh hna lo i bupi cauk a hmuhmi paoh kha a hlonh dih.

Khrihfabu pumhnak ah Kiokena a hun i pumh tikah an pa cu a thin a hung chin. Nikhat cu bia-al ruah ah biakinn ah a kal. Keryakos cu Mirang holh nakin Grik holh a thiam deuh kha unaunu pakhat nih a hmuh tikah Khrihfabu dang i Grik holh a hmangmi unaupa kha rak kan bawm tiah phone in a hei auh. Unaupa nih ṭha tein a pehtlaih tikah Keryakos zong nih ṭha tein a pehtlaih ve i thla tlawmpal chung cu Baibal hmanh an cawngṭi. Asinain a hnuah Keryakos nih a ngol ṭhan.

Mah hnu kum thum tiang Kiokena cu an pa khenkhamnak a tong. Tipil na in ahcun kaan kaltak lai tiah an pa nih a tlerh. Tipil a in ni ah Kiokena cu an pa nih a kaltak nakhnga lo Jehovah sinah fakpi in thla a cam. Civui tuahnak inn i kal awkah unau pawl nih an rak sawm tikah an pa Keryakos nih “kal chung ko u. Kan mawṭaw in kan in dawi hna lai” tiah a ti hna. Mah zinglei cu aa pum ve i an nu tipil a inmi kha a zoh ve.

Mah hnu cun an nu kha a khengkham tuk ti lo i duhsah in thlennak nganpipi a hun tuah. Unau pawl he a voikhatnak an i ton in kum 40 hrawng a rauh hnuah Kiokena nih an pa tipil a inmi kha a hmuh. Keryakos cu zeinihdah a bawmh? “Ka nupi nih Jehovah biak kha zei ruang hmanhah a ngol lo caah kaa lawm tuk” tiah a chim. An nu Kiokena nih hitin a ti: “Kan pa nih a ka khenkham ko nain Pathian biak kha ka ngol lo. Mah caan chung vialte, Jehovah sinah thla ka cam zungzal i kaa ruahchannak cu a tlau bal lo.”

Na innchung hawi bawmh khawhnak a dang pakhat cu Khrihfa ziaza na langhternak thawng in a si. Lamkaltu Piter nih Khrihfa nupile kha hitin a forh hna: “Nu nih nan vale kha an nawl nan ngaih hna awk a si. Cuti nan tuah ahcun, nan vale pawl lak i Pathian bia a zum lomi hna nih khan, nan ziaza a ṭhami thawng cun Pathian bia cu an zumh lai. Nan caah bia kakhat chim zong a herh lai lo.” (1 Pit. 3:1) Kristin timi nu nih mah ruahnak cheuhnak kha a zulh, asinain a va cu kum saupi tiang zumtu a hung si lo. A luancia kum 20 leng in Kristin cu Jehovah Tehte a rak si i mah lioah an pa John tu cu Pathian a zum lo. Biaknak pakhatkhat ah um zong a duh lo, asinain an nu caah a biaknak thar cu a biapi tuk ti tu cu a hngalh. Hitin a chim: “A biaknak nih a nuamhter kha ka hmuh. A lungthin a fekmi le bochan awk a tlakmi a hung si i mah nih ka tonmi harnak tampi ah a ka bawmh.”

Kristin nih an pa kha a biaknak cohlan awkah a hnek bal lo. An pa nih hitin a chim: “Kristin nih ka sinah a biaknak kong chim lo ah a ṭha bik ti kha a hngalh i keimah tein hlathlai awkah lungsau tein caan a ka pek.” Kristin nih Vennak Innsang le I Hlau! ah fimthiamnak kong le kokek sining kong ti bantuk an pa duh hngami kong tete a hmuh tikah an pa kha a hmuhsak i “mah hi rel na duh men lai tiah ka ruah” tiah a ti.

A hnuah John cu a rian in pension a la i dum zohkhenhnak rian a ṭuan. Nunnak he aa tlaimi a thukmi biahalnak pawl kong ruahnak ah caan tam deuh in a ngei cang i hitin khua a ruat, ‘Vawlei ah hin ruahlopi in maw kan um, asiloah tinhnak ngei in dah ser kan si?’ Nikhat cu unaupa pakhat he bia an i ruah i “Baibal cawn na duh lo maw?” tiah a hal. “Atu cu Pathian a um kha ka zumh cang caah Baibal cawn awkah ka cohlan” tiah John nih a ti.

Kristin nih aa ruahchannak a tlauter lomi cu zeitluk in dah a ṭhat! An pa nih biatak a cohlan nakhnga kum 20 chung thla a cam hnuah an pa cu tipil a ing. Atu cu an pahnih in Jehovah rian kha lungtho tein an ṭuanṭi cang. John nih hitin a chim: “Ka caah thil pahnih cu bawmtu a si khun, mah cu unau pawl langhtermi zaangfahnak le hawikomh an thiamnak kha a si. Jehovah Tehte a simi pakhatkhat he nan i ṭhitumh ahcun zumhawk a tlakmi, bochan awk a tlakmi le mahzawn lawng aa ruat lomi innchung hawi na ngeih a si.” Kristin nih 1 Piter 3:1 bia kha a zulh caah ṭhatnak a hmu.

Baibal kan cawnpiakmi cu thil pakhatkhat ruangah hlan bantukin a lung a thawh ti lo ah tah zeitin? Siangpahrang Solomon nih hitin a ṭial: “Zinglei ah thlaici tuh ko, zanlei zongah ngol hlah; zeicahtiah an dihlak in an ṭhat lai le an ṭhat lai lo kha na hngal lo i a zei kha dah a ṭha deuh lai ti zong kha na hngal lo.” (Pct. 11:6) A caan ah mi lungthin ah biatak thlaici a keuh nakhnga kum tampi a rau tawn. Asinain Pathian naih a herh kha duhsah in an hun hngalh men lai. (Jeim 4:8) Nikhatkhat cu na lung aan lawmhter tukmi thil a cang kho.

India ram in England ah aa ṭhialmi Ales timi nu kong hi ruathmanh. Anih cu 1974 ah Baibal a hun cawng. Hindi holh a hmangmi a si i Mirang holh kha thiam chin a duh. Kum tlawmpal chung a cawn hnuah Mirang holh a hmangmi Khrihfabu ah a caan ah aa pum. A cawnmi cu biatak a si ti a hngalh ko nain zeitluk in dah a biapit ti tu cu a hngal lo. Tangka kha biapi tuk ah a chiah i party kal zong a huam ngai. A hnuah Baibal a cawnmi kha a ngol.

Kum 30 deng a rauh hnuah, Ales Baibal a rak cawnpiaktu Stela nih Ales sinin cakuat a hmuh. Hitin aa ṭial: “1974 lio i Baibal na rak cawnpiakmi cu nai pengkomh civui ah tipil a ing ti na theih tikah naa lawm tuk lai ti ka zumh. Nang cu ka caah a biapi tukmi na si. Biatak thlaici kha ka chung ah na rak tuh, mah lioah cun Pathian sin, i pumpek awkah timhcia ka rak si rih lo nain mah biatak thlaici kha ka lungthin le ka ruahnak ah ka caamter peng.”

Zei thil dah a rak cang? 1997 ah Ales cu an pa nih a thihtak i a lung a dong tuk. Pathian sinah thla a cam. Minit pahra a rauh hnuah Punjabi holh a hmangmi unau pahnih nih an leng i Kan Dawtmi A Thimi Hna Caah Zei Ruahchannak Dah A Um? timi cazual kha an pek. Mah tikah ka thlacamnak Pathian nih a ka leh tiah a ruah i Jehovah Tehte Hna he pehtlaihnak tuah awk bia a khiak. Zeitindah pehtlaihnak a tuah khawh hna lai? Stela nih Punjabi Khrihfabu a umnak address a rak pekmi aa ṭialnak a diary hlun kha a hmuh ṭhan. Cuka biakinn ah a va kal i Punjabi holh a hmangmi unau pawl nih ṭha tein an rak conglawmh. “Ka cung ah an langhtermi dawtnak cu ka lung chungah a caam peng i mah nih ka lung donghnak kha tei khawh awkah a ka bawmh” tiah Ales nih a chim.

Hmaan tein aa pum ṭhan i Baibal a cawng ṭhan, Punjabi holh ṭha tein chim thiam awk le rel thiam awk zongah a cawng. 2003 ah tipil a ing. Stela sin a cakuat cu hitin a donghter: “A luancia kum 29 lioah biatak thlaici ka chungah na tuh caah le zohchunhawk ṭha na ka chiahpiak caah kaa lawm tuk.”

“A luancia kum 29 lioah biatak thlaici ka chungah na tuh caah le zohchunhawk ṭha na ka chiahpiak caah kaa lawm tuk.”—Ales

Mah hmuhtonnak hna in zeidah kan hngalh khawh? Mi pakhat nih biatak a cohlan khawh nakhnga naa ruahchanmi leng in caan a rau deuh kho men, asinain Pathian kong hngalh a duh, a lungput a hmaan le aa toidor ahcun Jehovah nih a lung chungah biatak thlaici a ṭhan nakhnga a bawmh lai. Jesuh tahchunhnak bia kha i cinken: “Thlaici cu an rak keuh i an rak ṭhang, sihmanhsehlaw [a tuhtu nih] zeitindah cuticun an si ti kha cu a hngal lo. Vawlei nih khan thlai kheu cu a ṭhanter hna i thei a tlaiter hna, a hmasa bik ah a hnah zimno tete kha an hung chuak, cun an hung vui i an hung zaa.” (Mar. 4:27, 28) Cu bantuk ṭhannak cu duhsah tein a si. Zeitindah a ṭhan ti kha Pennak kong chimtu, ahohmanh nih kan hngal lo. Cucaah thlaici kha tampi in tuh zungzal. Tampi in na zuun te ko lai.

Cun thlacam man a ngeihnak zong kha philhhlah. Kiokena le Kristin cu Jehovah sinah thla an cam zungzal. Nang zong ‘thla na cam zungzal’ le naa ruahchannak kha zeitikhmanh ah na tlauter lo ahcun “ni khatkhat cu” na rianṭuanmi in ṭhatnak na hmu ko lai.—Rom 12:12; Pct. 11:1.