Mah cu 1949 ah a cangmi a si. Asinain ka tuanbia cu mah kum hlanpi in aa thawk. Netherland, chaklei Drenthe ah 1927 ah ka chuak. Unau pasarih lakah palinak ka si. Ka pa Hendrik cu kedan ṭhitu le dum cawngtu a si. Kan inn cu khuate i leidip a chahnak lam cungah a ummi a si. Kan innpa tamdeuh cu lothlo an si i kei zong lothlo ka si ve. 1947 ah kan innpa pakhat sinin biatak ka hngalh. A min cu Toenis Been a si. Ka rak hmuh hmasa bik lioah cun ka rak rem lo. Asinain Jehovah Tehte a si hnu cun komh a nuam ngaimi a hun si kha ka hngalh. Zeicah cutin aa thlen ti kha hngalh ka duh ngai. Cucaah vawlei paradis he aa tlaiin Pathian biakam kong a ka chimh tikah ka ngaihpiak. Biatak kha ka hun cohlan colh i hawikom ṭha kan hung si. *

1948, May thla in phungchimnak ah ka hun i tel, mah hnu, June 20 ah Utrecht i tuahmi civui ah tipil ka ing. 1949, January 1 in Khrihfabu hmete a simi Borculo ah hmaikal rian a kan pek. Ka umnak in mah khua cu meng 80 hrawng aa hlat caah baisikal in kal awkah bia ka khiah. Suimilam paruk lawng ka rau lai tiah ka ruah. Asinain ruah a sur tuk leng ah thli zong a hran tuk caah lam ṭim in tlanglawng kaa cit ṭhan, mah buin suimilam 12 ka rau. Zan tlaipi hnuah unau inn pakhat ah ka va phan, mah inn ah hmaikal ka ṭuan chung vialte ka um.

 Raltuknak a dih tikah mi cu thilri tlawmpal lawng an ngei hna. Kei zong a ngan tukmi suit pakhat le ka caah a tawi tukmi tawhrolh pahnih lawng ka ngei. Asinain Jehovah nih thluachuah a ka pek, Borculo ah phungchim cu a har ngai ko nain Baibal cawnpiaknak tampi ka ngei. Thla kua a rauh hnuah Amsterdam ah a kan ṭhial.

Khuate ah a ṭhangmi kei cu Netherland ah a ngan bikmi Khuapi Amsterdam ah kaa ṭhial. Mi nih thawngṭha kha hngalh an duh ngai. Thla khat chungah ka pekmi hna Bupi chuahmi cauk cu a hmasa ka umnak khua i thla kua chungah ka rak pekmi hna nakin a tam deuh. Tlawmpal ah Baibal cawnpiaknak pariat leng ka ngei. Khrihfabu rianṭuantu (atu ahcun Khrihfa upa phu i khuakhangtu tiah an auh) ka hun si hnuah, ka caah a hmasa bik vantlang phungchimnak chim awkah rian ka hmu. Asinain mah rian caah sining ka tlinh lo tiah ka ruah. Cucaah phung ka chim hlante ah Khrihfabu dang ah a kan ṭhial caah kaa nuam tuk. Mah lioah khan, ka nun chungah voi 5,000 leng phung ka chim te lai ti kha ka rak hngal lo.

1950, May thla ah Haarlem ah a kan ṭhial. Mah hnuah khualtlawng rian ṭuan awkah a kan sawm. Mah tikah zanthum chung cu kaa hngilh kho lo. Cucaah zung ṭengnge ah a ṭuanmi, unaupa Robert Winkler kha mah rian he cun kaa tlak lo tiah ka ti. Asinain mah unaupa nih “Sawmnak ca kha rak phih ko, na cawn te ko lai” tiah a ka ti. Mah hnu tlawmpal ah thlakhat chung a kan cawnpiak i khualtlawng rian cu ka hun thawk. Khrihfabu pakhat ka tlawn hna lioah minuam a simi, mino hmaikal unaunu Janny Taatgen he kan i hmu. Anih cu Jehovah a daw tukmi le phungchim rian ah aa zuam tukmi a si. 1955 ah mah unaunu he kan i um. Ka kong ka peh hlanah ka nupi, Janny nih zeitindah hmaikal a hun ṭuan ti le kan i um hnuah zeitindah kan ṭuanṭi ti kha a chim ta lai.

Janny: Kum 11 ka si kum, 1945 ah ka nu cu Jehovah Tehte a hung si. A fale pathum zong Baibal cawnpiak an hau ti kha a hngalh colh. Asinain ka pa nih a duh lo caah, ka pa inn i a um lo caan ah a kan cawnpiak.

A hmasa bik kaa pumhmi cu 1950 ah The Hague i tuahmi civui ah a si. Zarhkhat hnuah, Drenthe i Assen Biakinn ah kaa pum ṭhan. Mah tikah ka pa cu a thin a hung tuk i inn in a ka ṭhawl. Ka kal hlanah, ka nu nih “Khoika ah dah um khawh a si kha na hngalh ko lo mei” tiah a ka ti. Khrihfabu i unau pawl sinah um khawh a  si tiin a chim duhmi a si kha ka hngalh. A hmasa ahcun kan inn he aa naihmi unau inn pakhat ah ka um. Asinain ka pa nih harnak a ka pek rih caah meng 60 aa hlatnak Khrihfabu ah kaa ṭhial. Ka kum a tlin hlanah inn in a ka ṭhawl caah nawlngeitu pawl nih harnak an pek. Cucaah ka pa nih inn ah rak kir ṭhan tiah a ka ti. Ka pa nih biatak cu a cohlang duh lo nain a hnu ahcun pumhnak le phungchim kalnak nawl cu a ka pek.

Inn ka kir hnu tlawmpal ah, ka nu cu a zaw tuk i inn rian vialte keimah nih ka ṭuan dih. Ka rian a tam tuk ko nain thlaraulei ah ka ṭhangcho thluahmah. Kum 17 ka si kum, 1951 ah tipil ka ing. 1952 ah ka nu cu a dam ṭhan, mah tikah hmaikal unaunu pathum he thla hnih chung manhcaan hmaikal ka ṭuan ve. Mah lioah tilawng inn ah kan um. 1953 ah hmaanhmaan ka ṭuan. A hmai kum ah, mino a simi peng zohkhenhtu nih kan Khrihfabu ah a kan tlawng. Amah cu Markas a si. Nuva in Jehovah rian kha tamdeuh in kan ṭuan khawh lai tiah kan ruah caah 1955, May thla ah kan i um.—Pct. 4:9-12.

Markas: Kan i um hnuah, Veendam ah hmaikal rian a kan pek. Innkhaan hmete ah kan um. Zan fatin, ihphah kan phah khawh nakhnga kan cabuai le kan ṭhutdan pahnih kha kan ṭhial peng. Kan khaan cu a hme tuk ko nain Janny nih dawh te le rem tein a tuah.

Veendam ah thla ruk kan um hnuah, Belgium chaklei ah a ummi Flander ah khualtlawng rian ṭuan awkah a kan sawm. Cuka mi hna nih an hmanmi holh cu Netherland mi nih an hmanmi holh he aa khat. Asinain a aw chuah aa dang. Cucaah kan phanhka ahcun an holh theihthiam awkah caan tlawmpal kan la. 1955 ah thawngthanhtu 4,000 hrawng lawng an si nain atu ahcun 24,000 leng an si cang.

Janny: Khualtlawng rian ṭuan cu mahca ṭhatnak hlawt a hau. Baisikal in Khrihfabu kha kan tlawng i unau inn ah kan i ṭhum. Kanmah pumpak inn kan ngeih lo caah nikhat ni tiang kan caam tawn i nihnih ni zing ah a dang Khrihfabu ah kan kal tawn. A har ngai ko nain kan rian hi Jehovah nih a kan pekmi thluachuah a si tiin kan hmuh zungzal.

Markas: Belgium i kan i ṭhialka ah, kan hngalhmi unau ahohmanh an um lo nain unau pawl cu zaangfahnak le khualtlung dawtnak an ngei tuk. (Heb. 13:2) Dutch holh a hmangmi Khrihfabu kip kha kan tlawn hna. Cuka ah thluachuah tampi kan hmu. Unau kha an dihlak ti awk in kan hngalh hna i annih cu kan caah an sunglawi tuk. Ngakchia tampi an ṭhanmi le biataklei i an ṭhanchomi kha kan hmuh hna. Annih nih Jehovah sinah an i pumpe i an nunnak ah Pennak kha hmasa bik ah an chiah.  An lak in tampi nih Jehovah rian caantling in an ṭuanmi kan hmuh tikah kan i nuam tuk. (3 Johan 4) Mah nih Jehovah rian kha thinlung dihlak in ṭuan peng awkah a kan forh.—Rom 1:12.

Markas: Kan i umka in Gilead Tinṭan kai hi kan duh tukmi a si. Cucaah Mirang holh kha nikhat ah a tlawm bik suimilam pakhat in ni fatin kan hlathlai. Asinain cauk chung lawng in hlathlai cu a fawi lo. Cucaah kan i dinh caan ah England ah kan kal i phungchim pah in Mirang holh kha kan cawng. 1963 ah Brooklyn zungpi in cakuat pahnih kan hmuh. Pakhat cu keimah caah a si i a dang pakhat cu Janny caah a si. Keimah ka ca cu thla hra chung Gilead Tinṭan kai awkah sawmnak ca a si. Mah cu a hleiin unaupa pawl caah a si i phungchim rian tlangtlak ning cawnpiaknak caah a si. Cucaah siangngakchia 100 an sawmmi hna ah 82 cu unaupa an si.

Janny: Ka hmuhmi cakuat cu Markas Gilead a kai karah Belgium ah ka um khawh lai le um khawh lai lo thlacam buin ruah awkah a kan halmi a si. A hmasa ahcun ka lung a dong taktak ko. Kaa zuamnak vialte kha Jehovah nih thluachuah a ka pe lo tiah ka ruah. Asinain Gilead Tinṭan aa tinhnak cu vawlei pumpi ah thawngṭha chimnak rian ṭuan khawh awkah siangngakchia pawl bawmh awkah a si ti kha ka hun hngalh ṭhan. Cucaah Belgium i um awkah ka hna a tla i Belgium khuapi a simi Ghent ah unaunu Anna le Maria Colpaert he special hmaikal kan ṭuanṭi hna.

Markas: Tinṭan ka kai hlanah, Mirang holh thiam deuh seh tiin Brooklyn ah thla nga chung um awkah an ka auh. Cuka i ka um chungah Thilkuatnak le Rianṭuannak department ah ka ṭuan. Bupi chuahmi cauk pawl kha Asia, Europe le Thlanglei America i kuat awkah ka timhtuah. Mah nih vawlei pumpi unau rual zei tluk in dah kan tam ti kha a ka hngalhter i a ka sunsakter chin. A hleiin Unaupa A. H. Macmillan kha kaa cinken rih. Anih cu Unaupa Russell chan lioah khualtlawng rianṭuantu a si. Unaupa Macmillan cu a tar cang i ṭha tein khua a thei kho ti lo nain aa pum peng. Mah nih Khrihfa unau pawl he hawikomhnak kha kan sunsak zungzal awk a si ti kha a ka cawnpiak.—Heb. 10:24, 25.

Janny: Zarh fatin ca kan i kua peng. Pakhat le pakhat kan i ngai tuk. Asinain Markas cu Gilead i a hmuhmi cawnpiaknak kip ah khan aa nuam, kei zong ka phungchimnak ah nuamhnak taktak ka hmu ve. United States in Markas a rak tlun tikah Baibal cawnpiaknak 17 ka ngei. Thla 15 chung kan i ṭhenmi cu a har ngai ko nain Jehovah duhmi kan tuah caah thluachuah a kan pek tiah kan ruah. Markas a rak tlun ni ah vanlawng cu suimilam tampi a tlai. A rak phanh tikah kan i kup i kan ṭap. Mah ni thawkin kan i ṭhen bal ti lo.

Markas: Gilead in ka rak kir hnu, 1964, December ah Bethel ah rian a kan pek. Asinain a rauhhlan ah thil sining cu aa thleng. Thla thum hnuah, Flander ah pengkomh zohkhenhtu rian  a kan pek. Aalzen le Els Wiegersma kha Belgium ah missionary in an thlah hna i pengkomh zohkhenhtu rian an pek hna tikah kannih cu Bethel ah rian kan ṭuan ṭhan. Keimah cu Rianṭuannak Department ah ka ṭuan. 1968 in 1980 tiang ah rian tampi kaa thleng. Bethel rian kan ṭuan chel khualtlawng rian kan ṭuan chel a si. 1980 in 2005 tiang pengkomh zohkhenhtu rian kan ṭuan ṭhan.

Kan rian cu aa thleng lengmang nain kan thinlung dihlak in Jehovah rian kan ṭuan lai timi kan biakam cu kan philh bal lo. Kan hmuhmi rian paohah kan i lawm taktak, zei rian kan ṭuan hmanhah Pennak karhternak caah a si ti kha kan hngalh.

Janny: 1977 ah Brooklyn, 1997 ah Patterson ah Zung ṭengnge Kawmiti chungtel tinṭan kai awkah Markas a kal tikah zulhnak nawl ka hmuh ve caah a hleiin kaa lawm.

Markas: 1982 ah Janny cu aa khuaihlai i a hung dam ṭhan. Kumthum a rauh hnuah, Louvain Khrihfabu nih an Biakinn cungdot i innkhaan ah um awkah a kan sawm. Mah cu kum 30 chungah a voikhatnak pumpak inn kan ngeih a si. Khrihfabu tlawn awk i kan kal tikah kan bag he hlei ah kan ṭum kan kai lengmang. 2002 ah, a tang bik dot ah innkhaan kan hmuh caah kan i lawm tuk. Kum 78 ka si ah Lokeren Khrihfabu ah special hmaikal ṭuan awkah rian a kan pek. Atu tiang special hmaikal in nifate phungchim kan kal khawh rih caah kan i lawm tuk.

Janny: Caantling rian kan ṭuanmi hi kan pahnih fonh ah kum 120 leng a si. Jehovah nih a cungah zumhfek tein kan um ahcun zeitik hmanhah a kan kaltak lai lo i a kan zohkhenh lai ti kha kan hngalh.—Heb. 13:5; Deut. 2:7.

Markas: Kan no lio tein Jehovah sinah kan i pumpe. Kan caah thil lianngan kha kan rak kawl bal lo. A kan pekmi zei rian paoh kha kan cohlan zungzal. Zeicahtiah khoika ah rian kan ṭuan ti le zei rian dah kan ṭuan timi nakin aho rian dah kan ṭuan timi tu kha biapi deuh ah kan chiah.