1. Nehemiah nih Jerusalem i a rak kir tikah zeidah a hmuh? (A hramthawknak hmanthlak kha zoh.)

JERUSALEM mi hna cu an lau tuk. Zeicah? Jehovah a ralchanhtu tiah an hngalhmi pakhat kha biakinn khaan pakhat chungah umnak nawl an pek caah a si. Levi mi hna cu an rian kha an ṭuan ti lo. Upa hna nih Jehovah kha pakhatnak ah chia ti loin Sabbath ni ah pumpak rian tu an ṭuan. Mah lengah Israel mi tampi nih miphun dang nu kha an ṭhit hna. Mah cu Nehemiah nih Jerusalem i a rak kir tikah a hmuhmi buaibainak cheukhat an si.—Neh. 13:6.

2. Zeicah Israel mi cu a thiangmi miphun an si?

² Mah hlan kum thongkhat lio hrawngah, Israel mi nih Jehovah nawlngaih kha an rak duh. “BAWIPA nih a chimmi vialte cu kan tuah dih lai” tiah an rak ti. (Ex. 24:3) Pathian nih a miphun in a thim hna, miphun dang hna sinin a ṭhen hna i a thianter hna. Mah cu tinvo sung taktak a si. Kum sawmli a rauh hnuah, Moses nih hitin a ti hna: “Nannih cu BAWIPA nan Pathian caah miphun thiang nan si; BAWIPA nan Pathian nih vawleicung i a ummi miphun vialte chungin nannih cu amah ro caah an thim cang hna.”—Deut. 7:6.

3. Nehemiah Jerusalem ah a voihnihnak a phanh tikah a hmaanmi biaknak cu zeitindah a um cang?

³ Ngaihchiat awk ngai a simi cu Israel mi nih an biakam ningin an tuah lo. An lakah cheukhat cu Pathian an bia zungzal ko nain tamdeuh cu Jehovah nawl an ngai lo i a thiangmi bantukin an i umter. Nehemiah cu Jerusalem i a voihnihnak a phanh tikah a hmaanmi biaknak dirh ṭhan awkah Babilon in Judah mi hna an kirnak hi kum zakhat hrawng a si cang. Asinain atu cu Judah mi hna nih a hmaanmi biaknak kha biapi ah an chia ti lo.

4. A thiangmi le Jehovah cohlanmi si khawh zungzal awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

⁴ Israel mi bantukin Jehovah Tehte Hna zong Pathian nih a thianter hna. Chiti thuhmi hna le “mibu  nganpi” cu an thiang i Jehovah lawng an biak. (Biat. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) Israel mi hna cu thiang tein an um zungzal lo caah Jehovah he an i pehtlaihnak a rawk. Kannih cu cutin si kan duh lo. Cu a si ah a thiangmi le Jehovah cohlanmi zeitindah kan si khawh zungzal lai? Cutin tuah khawh awkah a kan bawmmi a kong pali kha Nehemiah dal 13 ah aa ṭial. Mah cu (1) hawi ṭhalo hrialnak; (2) Jehovah rian bawmhnak; (3) Jehovah rian pakhatnak ah chiahnak; le (4) Khrihfa hmelchunh kilvennak an si. Mah kong hna kha atu kan i ruah lai.

5, 6. Eliashib le Tobiah cu ahote dah an si? Eliashib nih Tobiah kha biakinn chungah umnak nawl a pek cu zei ruangah dah a si khawh men?

⁵ Nehemiah 13:4-9 rel. A thiang lomi a kan siter khotu hawi ṭhalo tampi kan pawngkam ah an um. Eliashib le Tobiah kong kha ruathmanh. Eliashib cu tlangbawi ngan a si i Tobiah cu Persia siangpahrang caah rian ṭuan dawh a simi Ammon mi a si. Nehemiah nih Jerusalem vanpang sak ṭhan aa zuammi kha Tobiah le a hawile nih ngolter an i zuam. (Neh. 2:10) Nawlbia nih Ammon mi kha biakinn tual ah luhnak nawl a pe hna lo. (Deut. 23:3) Asinain tlangbawi ngan nih Tobiah bantuk minung kha biakinn chung i rawl einak khaan ah zeicah a umter?

⁶ A ruang pathum a um. Pakhatnak ah, Tobiah cu Eliashib i a hawi a si. Pahnihnak ah, Tobiah le a fapa Jehohanan nih Judah nu kha an ṭhit hna i Judah mi tampi nih Tobiah cu an upatmi a si. (Neh. 6:17-19) Pathumnak ah, Tobiah cu Tlangbawi Ngan Eliashib chungkhat a simi Samaria uktu, Sanballat he aa kom tukmi an si. Sanballat fanu cu Eliashib i a tupa he an i um. (Neh. 13:28) Mah ruangah Israel miphun a si lo lengah Pathian mi hna an rian a ralchanhtu Tobiah cu Eliashib cungah huham a ngeihmi a si kho men. Asinain Nehemiah tu cu Jehovah cungah zumhfek tein a um i Tobiah thilri hna kha khaan chung in a hlonh dih.

7. Khrihfa upa tel in Pathian miphun dihlak nih thian zungzal awkah zeidah an tuah?

⁷ Kannih zong Pathian sinah aa pumpemi miphun kan si caah Jehovah cungah zumhfek tein um hi biapi bik ah kan chiah awk a si. A caan ah, kan chungkhar cungah zumhfek tein um kan duh caah Baibal phunglam zei rel lo awkah hneksak kan si kho men. Baibal phunglam ningin kan nun lo ahcun Jehovah nih a thiang lomi in a kan hmuh lai. Khrihfa upa hna nih anmah ruahnak asiloah midang ruahnak in si loin Jehovah ruahnak cungah hrambunh in biakhiahnak an tuah. (1 Tim. 5:21) Khrihfa upa nih Pathian he an i pehtlaihnak a rawhter khomi zei thil hmanh tuah lo awkah an i zuam.—1 Tim. 2:8.

8. Hawikom he aa tlaiin zeidah kan i cinken awk a si?

⁸ “Hawi ṭhalo nih ziaza ṭha a hrawh,” khawh ti kha kan i cinken awk a si. (1 Kor. 15:33) Chungkhat cheukhat cu thil ṭhalo a kan tuahter khotu hawi ṭhalo an si kho men. Eliashib nih Nehemiah kha Jerusalem vanpang sak ṭhannak ah a rak bawmh caah midang caah zohchunh awk ṭha a rak si. (Neh. 3:1) Asinain Tobiah le midang cu a caah hawikom ṭhalo an si i a hnuah thil ṭhalo an tuahter. Mah nih Jehovah hmaiah a thiang lomi a siter. Kannih zong Baibal rel, pumh le phungchim kal ti bantuk thil ṭha tuah awkah a kan forh khomi hna he kan i komh a hau. Kan chungkhar mi nih thil ṭha tuah awkah a kan forh tikah a hleiin kan i lawm.

9. Biakinn ah zei bantuk thil sining dah a um? Mah kha remh awkah Nehemiah nih zeidah a tuah?

⁹ Nehemiah 13:10-13 rel. Levi mi hna  nih biakinn i an rian kha an ṭuan ti lo. Zeicah? Mi nih biakinn ah tangka tlawmte lawng thawhlawm an pek caah Levi mi hna cu an chungkhar zohkhenhnak caah an lo ah rian an ṭuan. Cheuhra cheukhat kholhtu ah rianpekmi nawlngeitu hna nih mi kha an kholh hna lo asiloah an kholhmi kha biakinn ah an pe lo. (Neh. 12:44) Cucaah Nehemiah nih cheuhra cheukhat kholh awkah le an kholhmi kha Levi mi hna pek awkah zumhfekmi pa pawl kha rian a pek hna.

10, 11. A hmaanmi biaknak kha zeitindah kan bawmh khawh?

¹⁰ Mah kong in zeidah kan i cawn khawh? Jehovah rian bawmhnak ah kan chawva kan hman khawhmi hi tinvo sung a si. (Ptb. 3:9) Cutin thawhlawm kan pek tikah Jehovah kha a ngeihciami thil kan pek ṭhan a si. (1 Chan. 29:14-16) Thawhlawm kan pekmi hi a tlawm tuk tiah kan ruah men ko lai. Asinain pek duhnak lungput kan ngeih ahcun Jehovah nih lunglawm tein a cohlan lai.—2 Kor. 8:12.

¹¹ Fa pariat a ngeimi chungkhar pakhat nih kum upa a simi special hmaikal nuva kha zarhkhat ah voikhat in rawl ei an sawm zungzal hna. Cutin kum tampi chung an tuah. Inn-ngeitu nu nih mi pahra ca rawl ka chuan zungzal caah pahnih ca chuan chih cu a har lo tiah a chim tawn. Mah cu thil hmete a lo ko nain hmaikal nuva hna cu an i lawm tuk. Annih zong nih mah chungkhar kha hmuhtonnak ṭhaṭha an chimh hna i an fale kha thlaraulei ṭhancho awkah an forh hnanak thawng in an bawmh ve hna. A hnuah an fale dihlak cu Pathian rian caantling in an ṭuan.

12. Khrihfa upa le bu rianṭuantu hna nih zei zohchunhawk ṭha dah an chiah?

¹² Nehemiah kong nih Khrihfa upa le bu rianṭuantu hna cu Jehovah biaknak ah zohchunhawk ṭha an si awk a si ti zong a kan hngalhter. Mah nih unau dang kha a bawmh hna lai. Lamkaltu Paul cu Khrihfabu caah zohchunhawk ṭha a si. A hmaanmi biaknak kha a bawmh i unau pawl kha lamhruainak a pek hna. Tahchunhnak ah, thawhlawm peknak he aa tlaiin ruahnak a rak cheuh hna.—1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

13. Judah mi cheukhat cu Sabbath ni ah zeidah an tuah?

¹³ Nehemiah 13:15-21 rel. Thilri chawva kong ruahnak le kawlnak ah caan tam tuk kan hman ahcun Jehovah he kan i pehtlaihnak a rawk kho. Exodus 31:13 nih  zarh fate Sabbath cu Israel mi hna kha thiantermi miphun an si ti hngalhternak caah a si tiah a ti. Cucaah Sabbath ni ah an chungkhar ningin Pathian an biak awk, thla an cam awk le Pathian Nawlbia kha ṭha tein an ruah awk a si. Asinain Nehemiah chan i Israel mi cheukhat cu Sabbath ni ah nidang bantukin anmah pumpak rian kha an ṭuan. Cucaah Nehemiah nih Sabbath ni a phanh hlanah ramdangmi chawlet pawl kha a ṭhawl hna i khua hauka kha a khar.

14, 15. (a) Tangka kawlnak ah caan tamtuk kan hman ahcun zeidah a cang kho? (b) Pathian dinhnak chungah zeitindah kan luh khawh?

¹⁴ Mah in zeidah kan i cawn khawh? Pakhat cu tangka kawlnak caah caan tamtuk hman awk a si lo ti kha a si. Kan rian kha kan duh tuk ahcun kan lung a vaivuan kho. Jesuh nih bawi pahnih sal ṭuan khawh a si lo tiah a timi kha philh hlah. (Matthai 6:24 rel.) Nehemiah nih tangka tampi a kawl khawh ko, Tair miphun le a dang chawlet pawl he rian ṭuanṭi awkah a caan kha a hman khawh ko. Asinain zeidah a rak tuah? (Neh. 5:14-18) A miphun pawl bawmhnak ah le Jehovah min thianternak ah fakpi in aa zuam. Cu bantukin tuchan Khrihfa upa hna le bu rianṭuantu hna zong nih unau pawl bawmhnak ah an caan le an thazaang kha an hman. Cucaah unau pawl zong nih an dawt ve hna. Mah ruangah Pathian miphun cu pakhat le pakhat an i daw i an lakah daihnak le himnak a um.—Ezek. 34:25, 28.

¹⁵ Khrihfa hna cu zarh fate Sabbath ulh a hau ti lo. Asinain Paul nih “Pathian mi hna cu, sabbath dinhnak nih khan a hngah ko rih hna” tiah a ti. Cun “Pathian dinhnak chungah a lutmi cu an rian in an i din ve” tiah a ti chap. (Heb. 4:9, 10) Kannih zong Jehovah nawl kan ngaih i aa tinhnak he aa tlakin kan nun ahcun Pathian dinhnak chungah kan lut kho. Nangmah le na chungkhar nih chungkhar pumhnak, Khrihfabu pumhnak le phungchim kalnak kha nan nunnak ah pakhatnak ah nan chia maw? Kan rian ngeitu le rian kan ṭuanṭi hawi nih mah hna kha a biapi tiah an ruat men lai lo. Cucaah Jehovah rian cu kan caah a biapi bikmi a si kha kan hngalhter hna a hau. Mah cu Nehemiah nih Tair miphun a ṭhawlmi hna le khua hauka a kharmi bantuk a si. Nehemiah nih Jehovah kha pakhatnak ah a rak chiah. Kannih zong thiantermi miphun kan si caah hitin kan i hal a hau ve, ‘Jehovah pakhatnak ah ka chiah kha ka nunning nih a langhter maw?’—Matt. 6:33.

16. Nehemiah chan i Israel mi hna nih thiantermi miphun an sinak hmelchunh kha zeitindah an thlau dengmang?

¹⁶ Nehemiah 13:23-27 rel. Nehemiah chan ah Israel mi hna nih ramdangmi nu kha an ṭhit hna. Nehemiah Jerusalem a voikhatnak a phanh lioah kum upa, pa dihlak nih ramdangmi nu kha kan ṭhi hna lai lo tiah bia an i kam i biakamnak ca, ah min an thut. (Neh. 9:38; 10:30) Asinain Jerusalem a voihnihnak a phanh tikah, Judah mi hna nih ramdangmi nu an ṭhitmi hna le thiantermi miphun an sinak an hmelchunh an thlau dengmangmi kha a hmuh. Ramdangmi nu hna he an hrinmi an fale nih Hebru ca kha an rel thiam lo i a holh zong an thiam lo. Cucaah an upat tikah Israel mi ah an i ruat lai maw? Asiloah Ashdod mi, Ammon mi le Moab mi ti bantuk ramdangmi ah dah an i ruah lai? Hebru holh an thiam lo ahcun Pathian Nawlbia kha an theithiam lai maw? An nule biakmi a hmaan lomi pathian si loin Jehovah biak awkah an i thim khawh nakhnga Jehovah kong zeitindah an hngalh khawh lai? Cucaah Nehemiah nih Israel mi hmelchunh kha kilven awkah a tuah colh.—Neh. 13:28.

17. Nulepa nih an fale kha Jehovah he pehtlaihnak ṭha an ngeih nakhnga zeitindah an bawmh khawh hna?

 ¹⁷ Kan fale nih Khrihfa hmelchunh an ngeih nakhnga bawmh an hau. Nulepa hna hitin i hal u, ‘Kan fale nih “holh thiang” kha zeitluk in dah an thiam, chimduhmi cu Baibal biatak kha zeitluk in dah an hngalhthiam i mi sinah an chim khawh? (Zef. 3:9, NW) Kan fale an chimmi nih Pathian thlarau nih lam a hruai hna ti maw a langhter asiloah vawlei thlarau nih dah?’ Nan fale nih ṭhancho an herh rih ti nan hmuh ahcun nan lung dong colh hlah u. Holh cawn awkah a caan pek a hau, a hleiin lung vaivuanh awk a tam tikah a hau khun. Pathian nawl ngaih lo awkah nan fale kha vawlei nih a forh hna. Cucaah nan fale nih Jehovah he pehtlaihnak ṭha an ngeih nakhnga bawmh awkah chungkhar pumhnak le a dang caanṭha kha lungsau tein hmang u. (Deut. 6:6-9) Satan vawlei he i dan cu kan caah zeicah a ṭhat ti kha chim hna. (Johan 17:15-17) An lung suk khawh awkah na tuah khawhmi zei paoh tuah.

18. Nan fale nih Jehovah sin an i pumpek nakhnga nulepa nih zeitindah nan bawmh khawh hna?

¹⁸ Nan fale nih Pathian an biak lai le biak lai lo anmah tein an i thim awk a si. Asinain nulepa nih lam tampi in nan bawmh khawh hna. Zohchunhawk ṭha nan si a hau, a ṭha lomi tuahsernak hna kha chimh in mah nih zeidah a chuahter khawh ti kha an theihthiam nakhnga bawmh an hau. Nulepa hna nan fale nih Khrihfa hmelchunh an ngeih khawh nakhnga nanmah bawmhnak kha an herh. Jehovah sin an i pumpek khawh nakhnga a bawm kho biktu cu nanmah nan si. Kan dihlak in Pathian lung a tongmi minung kan sinak in le a phunglam ning in kan nunnak thawngin Khrihfa kan hmelchunh kha kilven a hau.—Biat. 3:4, 5; 16:15.

19, 20. Jehovah nih kan ca “ṭhatnak” a philh lo nakhnga zeidah kan tuah khawh?

¹⁹ Profet Malakhi nih Jehovah nih “amah a ṭihmi hna le an lungchung in a min aa cinkenmi hna” kha a philh hna lo i “cazin chungah an min kha a khumh hna” tiah a ti. (Mal. 3:16, 17) Pathian nih amah a ṭihmi le a min a upatmi kha zeitik hmanhah a philh hna lai lo.—Heb. 6:10.

²⁰ Nehemiah nih hitih thla a cam: “Maw ka Pathian, keimah cu ka ca i a ṭhatnak ding caah ka hngal camcin ko.” (Neh. 13:31) Nehemiah nih Jehovah rian a ṭuanmi kha Jehovah nih ka hngalhpiak seh ti a duh. Kannih zong hawi ṭhalo kan hrial, Jehovah rian kan bawmh, kan nunnak ah amah kha pakhatnak ah kan chiah le Khrihfa hmelchunh kha kan kilven ahcun Pathian nih a kan philh lai lo i a cazin chungah kan min a kan khumh lai. Kan zumhnak kha “ṭha tein i hneksak” a hau. (2 Kor. 13:5) Thiantermi Jehovah miphun kan si khawh zungzal nakhnga kan si khawh chungin kan i zuam ahcun Jehovah nih kan ca “ṭhatnak” kha a philh lai lo.