1. Pathian miphun hna i zei pumhnak kong dah kan i ruah lai? Zei biahalnak hna dah kan ruah awk a si?

‘DIR u law BAWIPA nan Pathian cu zungzal in zungzal tiang thangṭhat u.’ Lungthawh awk ngai a simi mah bia in Levi mi hna nih Pathian miphun kha hmunkhat ah i pumh in thlacamṭi awkah an sawm hna. An thlacamnak cu Baibal ah aa ṭialmi, a sau bikmi thlacamnak hna lakah pakhat a si ve. (Neh. 9:4, 5) Jerusalem ah an i pum i BC 455, Judah thla, thla sarihnak, Tishri 24 ah a si. Mah pumhnak kong tam deuh in kan i ruah tikah mah biahalnak hna hi ruat: Mah pumhnak hlawh a tlin nakhnga Levi mi hna nih zeidah an tuah zungzal? Ṭha tein an i timhmi thlacamnak in zeidah kan i cawn khawh? An i pumh hlanah a cangmi thil cheukhat kha i ruah hmasa u sih.—Salm 141:2.

2. Israel mi hna cu zeitindah zohchunhawk ṭha an si?

² Mah pumhnak an tuah hlan thlakhat aa duh ah Judah mi hna nih Jerusalem vanpang sak kha an liim. (Neh. 6:15) Mah rian liim awkah ni 52 te lawng an rau. A hun changtu thla, Tishri nikhatnak ni ah mi hna cu Ezra le a dang Levi mi hna nih Pathian Phungbia an relmi le an fiantermi kha ngaih awkah zapi tonnak tual ah an i pum. () An chimmi kha ngakchia tel in chungkhar dihlak nih zingka tein chun tiang dir buin an ngaih. Annih cu kan caah zohchunhawk ṭha an si. Kannih cu Biakinn ah siarem tein kan i pum nain a caan ah pumh lioah thil dang kong kan ruat men lai. Asinain Israel mi hna nih Levi mi hna chimmi kha ṭha tein an ngaih i an ruah tikah Pathian Nawlbia an zulh lo kha an hun hngalh i a ṭah hmanh an ṭap.—Neh. 8:1-9.

3. Israel mi hna nih zei bia dah an ngaih?

³ Asinain mah caan cu sualnak phuan caan a si lo. Puai tuah caan a si i Jehovah nih a mi hna kha i nuam hna seh ti a duh. () (Num. 29:1) Cucaah  Nehemiah nih hitin a ti hna: “Va kal u law, rawl thawthaw kha va ei u law mitsurhang thlumthlum kha va ding u; cun zeihmanh aa ngeih kho ve lomi hna kha va hrawm ve hna u; zeicahtiah nihin hi kan Bawipa caah ni thiang a si. BAWIPA ah nan i lawmhnak cu nan thazaang a si caah nan ngaihchia hlah u.” A chimmi kha an ngaih caah mah ni ah mi cu “lunglawmhnak nganpi” an ngei.—Neh. 8:10-12.

4. Israel mi chungkhar lu hna nih zeidah an tuah? Deu Puai chung vialte Levi mi hna nih zeidah an tuah?

⁴ A thaizing ah chungkhar lu vialte cu Pathian Nawlbia zeitindah ṭha deuh in kan zulh khawh lai timi kong i ruah awkah an i pum. () Nawlbia an i ruah hna lioah Deu Puai tuah awk a si kha an hun hngalh. Mah puai cu thla sarihnak thla ni 15 in aa thawk i ni 22 ah pumhnak tuahnak in a dihmi a si. Cucaah mah puai tuahnak caah an timhtuah colh. () Mah an tuahmi Deu Puai cu Joshua chan hnu in an rak tuahmi vialte lakah a sunglawi bikmi a si i mi cu an ‘lung aa lawm ngaingai.’ Puai tuah chung vialte Levi mi hna nih mibu hmaiah Pathian Nawlbia kha nifate an rel.—Neh. 8:13-18.

5. Levi mi hna nih thla an cam hlante ah Pathian mi hna nih zeidah an tuah?

⁵ Puai a dih hnu nihnihnak, Tishri thla, ni 24 cu sualnak phuan ni a si. Mah ni cu eidin in i nuamh caan a si lo. Mah ni ah Pathian miphun nih Pathian Nawlbia an zulh lo caah an i ngaihchihnak kha langhter awkah rawl an ul i buri an i aih. Levi mi hna nih zinglei ah suimilam pathum chung hrawng Pathian Nawlbia kha an relpiak ṭhan hna. Zanlei ah mi nih ‘an sualnak kha an phuan i BAWIPA an Pathian kha an biak.’ () Mah hnuah Levi mi hna nih mi vialte caah thla an cam. ()—Neh. 9:1-4.

6. Levi mi hna nih zeicah sullam ngei ngaiin thla an cam khawh? Mah in zeidah kan i cawn khawh?

⁶ Levi mi hna nih Pathian Nawlbia kha an rel zungzal caah sullam ngei ngaiin thla an cam kho. An thlacamnak a thawklei ah Jehovah rianṭuannak le a sining hna kha an langhter khun. A tangmi an thlacamnak ah Israel mi hna an sualnak vialte kha an phuan i Pathian “zaangfahnak” hmuh awk an i tlak lonak kong kha an chim. (Neh. 9:19, 27, 28, 31) Levi mi hna sinin zeidah kan i cawn khawh? Baibal kha nifate rel in ṭha tein kan ruah awk a si. Cuticun Jehovah kha kan sinah biachimnak caan kan pek khawh. Mah tikah Jehovah sin chim awk a kong tam deuh kan hngalh lai i kan thlacamnak cu sullam a ngei deuh lai.—Salm 1:1, 2.

7. Levi mi hna nih Pathian kha zeidah an hal? Mah in zeidah kan i cawn khawh?

⁷ Levi mi hna nih an thlacamnak ah Pathian kha thil pakhat te lawng an hal. An thlacamnak a donghlei ah hitin an ti: “Atu  cu kan Pathian, a lian a ngan i a ṭhawng i ṭih a nungmi Pathian, biakamnak a tlinter i a fekmi dawtnak a langhtertu, kan cung le kan siangpahrang hna le kan bawi hna le kan tlangbawi hna le kan profet hna le kan pupa hna le na mi dihlak cungah, Assiria siangpahrang hna chan in nihin tiang a tlungmi harnak vialte hi thil hmetuai ah rel sawh hna hlah.” (Neh. 9:32) Levi mi hna nih kan caah zohchunhawk ṭha an chiah. Thla kan cam tikah Jehovah kha kan herhmi kan hal hlanah kan thangṭhat awk le kan lawmh hmasa awk a si.

8, 9. (a) Levi mi hna nih an thlacamnak kha zeitindah toidor tein an thawk? (b) Levi mi hna nih vancung ah a ummi zei bantuk thil pahnih dah an chim?

⁸ Levi mi hna cu an i toidor. Bia dawhdawh hmangin thla an cam ko nain kan thlacamnak bia nih Jehovah nih a hmuh awk a simi thangṭhatnak kha tling tein a langhter khawh tiah an ruat lo. Cucaah an thlacamnak kha Israel mi vialte ca i nawlnak bia in an thawk: ‘Sunparnak na min cu thangṭhat ko hna seh, thangṭhatnak vialte le hlorhnak vialte nakin a cungnung deuh.’—Neh. 9:5.

⁹ Hitin an peh: “Nangmah lawnglawng hi BAWIPA cu na si; nangmah nih van cu na ser, a sang bik van cu a chung i a ummi thil vialte he na ser hna i vawlei le a cung i a ummi thil vialte zong hi na ser hna i rili le a chung i a ummi thil vialte zong hi na sermi an si dih. An dihlak hin nangmah nih na hmunhter hna i van i a ummi thil vialte nih khin nangmah cu an in biak.” (Neh. 9:6) Cuticun Levi mi hna nih Jehovah sermi khuaruahhar thil cheukhat kha an chim. Jehovah nih van le “a chung i a ummi” arfi bu, galaxy tampi kha a ser hna. Cun aa dawhmi kan vawleicung i a ummi thil vialte zong a ser hna i thilnung pawl nih an ci an hmunhter khawh peng nakhnga zong a tuah. An thlacamnak ah a dang “van i a ummi thil” kong zong an chim. Mah nih “vancung ralkapbu” a simi vancungmi hna kha a langhter. (1 Si. 22:19; Job 38:4, 7) Vancungmi hna cu a nautami minung caah rian an ṭuannak thawngin toidor tein Pathian duhnak an tuah. (Heb. 1:14) Tuchan zongah ṭha tein cawnpiakmi ralkapbu bantukin Jehovah rian kha lungrual tein kan ṭuan. Pathian rian kha toidor tein kan ṭuannak thawngin vancungmi hna kha kan i zohchunh hna awk a si.—1 Kor. 14:33, 40.

10. Pathian nih Abraham caah a tuahmi in zeidah kan i cawn khawh?

¹⁰ Mah hnuah Levi mi hna nih Abram caah Pathian nih a tuahmi kha an chim. Abram cu kum 99 a si cang i fa pakhat hmanh a ngei lo nain Jehovah nih “miphun tampi a hringsortu” tiah sullam a ngeimi Abraham tiah a min a thlen. (Gen. 17:1-6, 15, 16) Cun Abraham kha na tefa nih Kanaan ram an co lai ti zong in a ti. Jehovah  nih a biakam a tlinternak kong kha Levi mi hna nih hitin an chim: “Nangmah cu Abram kha a thim i Khaldi mi hna khua Ur khua in a chuahpi i a min ah Abraham a saktu BAWIPA Pathian cu na si. Cun amah cu nangmah sinah zumhawktlak a si kha na hmuh i a tefa hna cu Kanaan mi hna . . . ram kha pek awkah amah sinah khan biakamnak kha na ser; cun nang cu na din caah na biakamnak cu na tlinter.” (Neh. 9:7, 8) Minung nih cun kan biakam kha kan philh tawn. Asinain kan biakam ningin tuah kan i zuam zungzalnak thawngin Jehovah kha kan i zohchunh khawh.—Matt. 5:37.

11, 12. Jehovah timi min sullam cu zeidah a si? Jehovah nih a miphun caah a tuahmi zeinihdah Jehovah timi min ngeih awk aa tlak kha a langhter?

¹¹ Jehovah timi min cu “A Hung Siter” timi sullam a ngei. Mah cu Pathian nih a biakam a tlin nakhnga a tuah zungzal tinak a si. Cutin a tuah kha Abraham tefa, Israel miphun caah a biakam a tlinter ningin kan hmuh khawh. Annih cu Izipt ram i sal an taan lioah Pathian nih kaan luatter hna lai i Biakammi Ram ah nan um lai tiah bia a kamh hna. Mah lio caan ah a biakam cu a si kho lomi a lo. Asinain Pathian nih a biakam a tlin tiang a herhmi thil kha a tuah zungzal. Cuticun a liannganmi Jehovah timi min ngeih awkah aa tlak kha a langhter.

¹² Levi mi hna nih an thlacamnak ah Jehovah nih a miphun ca i a tuahmi thil cheukhat kha hitin an chim: “Kan pupa hna nih Izipt ram ah hremnak an inmi kha na hmuh i Rili Sen i an aunak kha na theihpiak hna i kan pupa hna kha zeirel loin an ti hna kha na hngalh caah Faroah le sinum hna le a rammi vialte hna cungah hmelchunhnak le khuaruahhar kha na tuah i nihin ni tiangah a si bang hin min pakhat naa ser. Cun an hmaiah rili kha na cheu i cucaah rili chungah khan vawlei ro cungin an kal; cun a dawitu hna kha, a ṭhawngmi ti chungah lung a tlak bangin, a thukmi ti chungah na paih hna.” Mah hnuah Biakammi Ram i an luh khawh nakhnga Jehovah nih a tuahmi thil kha hitin an chim: “An hmaiah cun cu ram a rak hlumtu Kanaan mi hna kha na tei hna . . . Cun annih nih kulhmi khua hna le a rummi ram kha an tlaih hna i thil ṭha in a khatmi inn hna le cawhmi tikhor hna le mitsur dum hna le oliv dum hna le thei a tlaimi thingkung tampi hna cu an co hna; an ei hna i an khim i an thau i na ṭhatnak a nganmi ah khan an i lawm.”—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Israel mi Izipt ram in an chuah tlawmpal ah Jehovah nih zeidah a tuah, Israel mi nih a hnuah zeitindah an lehrulh?

¹³ Jehovah nih a biakam a tlin nakhnga thil dang tampi zong a tuah. Tahchunhnak ah, Israel mi Izipt ram in an chuah tlawmpal ah nawlbia a pek hna i zeitindah an biak awk a si kha a cawnpiak hna. Levi mi hna nih an thlacamnak ah hitin an ti: “Sinai Tlang cungah khan na rung ṭum i vancung khin annih cu na run chawnh hna i phunglam dikdik le phungbia taktak le phung ṭhaṭha le nawlbia ṭhaṭha kha na pek hna.” (Neh. 9:13) Jehovah nih Israel mi kha a miphun si awkah a thim hna i Biakammi Ram kha pek a timh hna. Cucaah a min putu si awkah an i tlak nakhnga a cawnpiak hna. Asinain Jehovah nawlbia kha caan tawite chung lawng an ngaih.—Nehemiah 9:16-18 rel.

14, 15. (a) Jehovah nih Israel mi hna cungah zeitindah zaangfahnak a langhter? (b) Pathian nih Israel mi a pehtlaih hna ningin zeidah kan cawn khawh?

¹⁴ lsrael mi nih Sinai Tlang ah Pathian Nawlbia zulh awk bia an i kam hnu tlawmpal ah an tuahmi thil ṭhalo pahnih kha Levi mi hna nih an thlacamnak ah an chim. Mah thil an tuah ruangah thetse ram i thih awkah an i tlak. Asinain Jehovah nih  zaangfahnak a langhter i an herhmi kha a pek ṭhiamṭhiam hna. Levi mi hna nih Jehovah kha hitin an thangṭhat: “Kum sawm li ramlak ah na cawm hna i zeihmanh an bau lo; an thilpuan kha a ṭet lo i an ke kha a phing lo.” (Neh. 9:19, 21) Tuchan zongah Jehovah nih a cungah zumhfek tein kan um khawh nakhnga a herhmi a kan pek. Jehovah an zumhnak a tlau ca le nawl an ngaih lo caah thetse ram ah a thimi Israel mi tampi bantuk si kha kan duh lo. An kong cu kan caah ralrin petu a si.—1 Kor. 10:1-11.

¹⁵ Biakammi Ram ah a lutmi Israel mi hna cu Jehovah cungah zumhfek tein an um zungzal lo caah ngaihchiat awk ngai a si. Kanaan mi hna pathian kha an hun biak, mah biaknak ah ziaza rawhralnak a um i an fale hmanh kha rai an thawi hna. Cucaah Jehovah nih Israel mi hna kha miphun dang hna kut ah a chanh hna. Asinain an i ngaihchih tikah a ngaihthiam hna i an ral hna kut in a chuah hna. Cutin voi tampi a cang. (Nehemiah 9:26-28, 31 rel.) Levi mi hna nih hitin an ti: “Kum tampi na in hna i na thlarau in na profet hna sin khan ralrinnak na pek hna; sihmanhsehlaw an hnapet hmanh nih a ngai duh lo. Cucaah ram dang miphun hna kut chungah na chanh hna.”—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Israel mi hna nih Jehovah nawl an ngaih ṭhan lo tikah zeidah an ton? (b) Israel mi nih zeidah an phuan? Zei tuah awkah dah bia an i kam?

¹⁶ Israel mi hna Babilon in an kir hnuah Jehovah nawl kha an ngai ṭhan lo. Mah ruangah zeidah an ton? Levi mi hna nih an thlacamnak ah hitin an ti: “Zohhmanh, nihin ah hin kannih cu sal kan si ko; a theitlai le a laksawng ṭha hna kha i lawmhpi awkah kan pupa hna na pekmi ram chungah hin kannih cu zohhmanh, sal kan si ko. A theitlai hna cu, kan sual ruang i kan cung i na chiahmi siangpahrang hna sinah khan a kal dih; . . . kannih cu kan re a thei ngaingai ko.”—Neh. 9:36, 37.

¹⁷ Israel mi nih cu bantuk harnak in awkah Pathian nih a awnhmi hi a ding lo tiah Levi mi hna nih an ti duhnak a si maw? A si hrimhrim lo. An sualnak kha hitin an i phuang: “Zeitin a si hmanhah, kan cung i a tlungmi thil vialte kong ah nangmah cu na ding ko, zeicahtiah nang nih cun zumhawktlak tein na tuah i kannih nih cun ṭhalopi in kan tuah.” (Neh. 9:33) Levi mi hna nih an thlacamnak kha an miphun ningin Pathian Nawlbia kan zulh lai timi a biapimi biakamnak in an donghter. (Nehemiah 9:38 rel; 10:29) An biakamnak kha ca ah an ṭial i mah ca ah Judah hruaitu 84 nih min an thut.—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Vawlei thar ah um kan duh ahcun zeidah kan tuah awk a si? (b) Zei ca ah dah thla kan cam zungzal awk a si, zeicah?

¹⁸ Jehovah nih vawlei thar ah umter a duhmi minung si kan duh ahcun cawnpiaknak kan herh. “Fa a simi paoh cu a pa nih a velh bal lomi aho tal an um hnga maw?” tiah lamkaltu Paul nih a rak ti. (Heb. 12:7) Jehovah cawnpiaknak kan cohlan i a cungah zumhfek tein kan um ahcun a kan chimhhrinhmi kan cohlan a si lai. Sualnak ngan kan tuah tikah kan i ngaihchih taktak le a cawnpiaknak kha toidor tein kan cohlan ahcun a kan ngaihthiam lai ti kan zumh khawh.

¹⁹ Jehovah nih Izipt ram in Israel mi a khamh hna lio i a tuahmi thil nakin khuaruahhar deuh a simi thil kha a rauhhlan ah a tuah cang lai i a min a thianter lai. Mah tikah mikip nih Pathian cu a liannganmi a si kha an hngalh lai. (Ezek. 38:23) Cun Israel mi hna Biakammi Ram i an luh bantukin Pathian nih a cungah zumhfek tein a ummi dihlak kha vawlei thar ah a luhter hna lai. (2 Pit. 3:13) Cucaah a liannganmi Pathian min a thian nakhnga thla cam zungzal hna u sih. Atu in zungzal tiang Pathian thluachuah hmuh awkah tuah a herhmi thil hngalh awk a kan bawmmi a dang thlacamnak kha a hnu capar ah kan i ruah lai.