A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Jehovah nih Tlang Thladem tangah a Huhphenh hna

Jehovah nih Tlang Thladem tangah a Huhphenh hna

NU PAKHAT nih zingkate ah innka a awn tikah innka hram ah thil tom pakhat a hmuh. Mah kha a lak i a pawngkam a zoh tikah ahohmanh a hmu hna lo. Zan ah pakhatkhat nih an rak chiahtakmi a si lai. Thil tom kha tlawmpal a phoih hnuah inn chungah a luhpi zokzok i innka kha a khar. Cutin a tuah cu khuaruahhar awk a si lo. Zeicatiah mah cu khenkhammi Baibal hrambunhmi cauk pawl a si caah a si. Thil tom kha aa pom i a man a sungmi thlarau rawl a hmuh caah Jehovah sinah a lung chungin thla a cam i lawmhnak bia a chim.

Cu bantuk thil sining cu 1930 hnuah Germany ah a cangmi a si. 1933 ah Nazi uknak aa thawk in cuka ram i hmun tam deuh ah Jehovah Tehte Hna rianṭuannak cu khenkham a rak si. Atu ah kum 100 leng a si cangmi Richard Rudolf * nih hitin a chim: “Cu bantuk minung khenkhamnak nih Jehovah le a min kong thanhnak kha a kham kho lai lo tiah kan zumh. Hlathlainak le phungchimnak ah kan hman bikmi cu Baibal hrambunhmi cauk a si. Asinain khenkhamnak ruangah cauk kha fawi tein kan hmu kho ti lo. Cucaah kan rian kha zeitindah kan ṭuan lai tiah khua kan ruat.” Mah rian ṭuan awkah aa phundangmi lam kha Richard nih a hun hngalh. Mah cu tlang thladem ah ṭuan a si lai.—Biac. 9:36.

A Thlithup Khualtlawnnak

Elbe tiva (asiloah, Labe) a hnalei ah na kal thluahmah ahcun a donghnak ah Tlang Nganpi Krkonoše na phan lai, mah cu Czech Republic le Poland ramri ah a ummi a si. Mah tlang hna cu pe 5,250 hrawng lawng an sang nain hawrha nih a khuh. Hawrha cu pe 10 tiang a chah i kum cheu hrawng a khuh. Cuka i nikhua cu aa thleng lengmang i ruahlopi in tichum aa zel i tlang kha a khuh dih tawn.

Kum tampi chung, mah tlang hna cu ram, peng le pennak hna a ṭhentu ramri a si. Ṭih a nungmi mah hmun cu ralvengtu caah kal a har, cucaah hlanlio ah cuka hmun hna cu a thlithup in thil phorhnak ah an rak hman tawn. 1930 hnuah Czechoslovakia le Germany cu Tlang Nganpi in ramri an i ṭhen tikah unau hna nih cuka lam kha hman awkah bia an khiak. Zei caah? A man a sungmi Baibal hrambunhmi cauk pawl phorhnak caah a si. Mino Richard cu mah rian ṭuannak ah aa tel ve.

Khual a tlawngmi bantukin thil aa hrukmi unau pawl nih Tlang Nganpi kha tan in Germany ah cauk an phorh

Ṭihnungmi Khualtlawnnak

Richard nih hitin a chim: “Zarhte ni le Zarhpi ni ah mino unaupa pasarih asiloah mah zat hrawng a simi phu hna cu khual a tlawngmi phun in thil kan i hruk i tlang ah kan kai. Germany leiin tlang kha tan in suimilam pathum hrawng kan kal hnuah Czech leiin meng hra hrawng aa hlatmi nuamhnak hmun a simi Špindlerův Mlýn timi kan phan. Mah lio hrawngah Germany miphun tampi cu cuka ah an rak um. Cuka ah a ummi lothlopa pakhat nih unau pawl he rian ṭuanṭi awkah a hna a tla. Khual a tlawngmi nih an i cit tawnmi rangleng in a pawng khua ah cauk sanhmi bawm pawl kha a va lak, mah cauk pawl cu Prague in tlanglawng in kuatmi an si. Mah bawm pawl kha Germany leiah a phortu ding an rat hlan tiang a lo i ramro pon lakah a thuh.”

Richard nih hitin a peh chap: “Cuka lo kan phanh tikah thilrit phorhnak caah tuahmi kan ruksai ah cauk kha kan sanh hna. Pakhat nih pawng 100 cio hrawng kan phorh.” Mi nih an kan hngalh sual lai ti an phan caah khua mui lakah an kal, nitlak hnuin an i thawh i nichuah hlanah an phan. Mah lio caan ah Germany ah peng zohkhenhtu a rak simi Ernst Vesner nih himnak caah an tuahmi thil cheukhat kha hitin a chim: “Unaupa pahnih cu hmaiah an kal hmasa i mi an ton hna tikah dahmei an ceuh i hmelchunhnak an pek hna. Mah tikah pe 328 hrawng hlat in a rami, ruksai ritpipi aa phorhmi unau pawl cu burbuk lakah an i thup. Hmailei ah a kalmi unaupa pahnih an rak kir ṭhan i biathup pakhatkhat an chim tiang an i thup. Mah biathup cu zarh fatin an thlen lengmang.” Asinain an caah ṭih a nungmi cu thil dum aa hrukmi German palik lawng hi an si lo.

Richard nih hitin a chim: “Nikhat cu zanlei pi tiang rian ka ṭuan caah unau dang an kal dih hnuah Czech leiah ka kal. Khua a mui i tichum zong aa zel, dap zong a tlak caah ka khua a sik tuk i a ka therh. Far kung lakah lam ka tlau i suimilam tampi chung lam ka hmu lo. Cutin a tong i a thimi an tampi. Zinglei ah unau pawl an rak kir ṭhan tik lawngah kan i tong.”

A ral a ṭhami unaupa phu hmete hna cu kum thum chung hrawng tlang ah zarh fatin an kal. Khuasik caan ah hawrha cung i citmi sakeit kha i cit in cauk kha an phorh. A caan ah unau 20 leng a simi phu hna cu khual a tlawng sawhsawhmi bantukin chun ah an kal tawn. Khual a tlawng sawhsawhmi ah mi nih an ruah hna nakhnga unaunu cheukhat zong nih an zulh tawn hna. An lak i cheukhat cu hmaiah an kal chung i ṭih a nungmi thil an hmuh ahcun an luchin kha cunglei ah an hlonh.

Tlang Nganpi cu hawrha nih a khuh caah khualtlawnnak caah ṭih a nung

Zan ah a kalmi pawl an kir ṭhan tikah zeidah an tuah? Cauk pawl kha unau pawl phawt colh awkah an timh. Zeitin in dah? Cauk kha chatphiat bantukin an tom i Hirschberg tlanglawng dinhnak ah an kalpi. Mah cauk tom pawl kha Germany i hmun tampi ah an kuat, cuka i unau pawl nih a hramthawk i aa ṭial bantukin an unau pawl kha a thli tein an pek hna. A thli tein ṭuanmi mah rian cu aa pehtlai dihmi a si caah an ṭuanning pakhatkhat an hngalh sual hna ahcun a dang thil ṭihnung tampi a chuak kho. Nikhat cu ruahlopi in cutin a si taktak.

1936 ah Berlin pawng i cauk chiahnak hmun kha palik pawl nih an hmuh. Cuka i an hmuhmi lakah Hirschberg in min ṭial loin kuatmi bawm pathum aa tel. Palik pawl nih kut caṭialmi ca checknak thilri kha hmangin a thli tein rian a ṭuanmi unau pakhat kha an hngalh i an tlaih. Mah hnu tlawmpal ah Richard Rudolf le a dang pakhat kha an hngalh chap hna i an tlaih hna. Asinain mah unau hna nih zeihmanh an phuan lo caah ṭih a nungmi mah rian kha mah hnu caan tlawmpal tiang a dang nih an ṭuan khawh rih.

Kan i Cawn khawhmi

Tlang Nganpi hna ah ruksai in an phorhmi cauk pawl cu Germany i unau pawl caah a man a sung tukmi Baibal hrambunhmi cauk a si. Asinain Tlang Nganpi lawng hi an hmanmi lam a si lo. Germany nih Czechoslovakia a lak caan, 1939 tiang ramri ah cu bantuk lam hna an um. Germany ramri ah a ummi France, Netherlands le Switzerland ti bantuk ram hna zongah unau pawl nih thong a tlami unau pawl thlarau rawl pek awkah ṭih a nung ngaimi thil an tong.

Atu ah tam deuh nih cun Baibal hrambunhmi ca pawl kha a herh zat in le a phunphun in kan hmuh khawh. Biakinn ah cauk thar na hmuh tik asiloah jw.org Web site in download na tuah tikah mah ca pawl hmuh khawh awkah unau pawl nih zeitindah rian an ṭuan ti kha ruat. Mah cauk pawl cu hawrha nih a khuhmi tlang ah zanṭim ah phorhmi cu a si lai lo nain cauk chuah khawh awkah mahca ṭhatnak a hlawmi unau pawl nih fakpi in an ṭuanmi a si ti kha philhhlah.

^ cat. 3 Anih cu Silesia i Hirschberg Khrihfabu ah rian a rak ṭuan. Hirschberg khua cu atu ah Poland nitlak thlanglei ah a ummi Jelenia Góra khua kha a si.