1, 2. (a) Tehte timi cu zei sullam dah a si, vawleicung thawngthanhnak hna nih mi kha zeidah an chimh hna lo? (b) Jehovah nih vawleicung thawngthanhnak kha zeicah aa bochan lo?

TEHTE timi cu zei sullam dah a si? Dictionary pakhat nih tehte timi cu “thil sining pakhat kha a hmu i a cangmi thil a chim ṭhantu kha a si” tiah a fianter. Thlanglei Africa ah kum 160 leng an chuah cangmi thanhca pakhat i a min cu Tehte ti a si. Mah thanhca i aa timhmi cu thil sining kha hmaan tein langhter awkah a si caah mah cu aa tlak ngaimi min a si. Mah thanhca chuah hram a thawktu editor nih thanhca ah “biatak a simi lawng kan langhter lai, biatak a si lomi cu zeihmanh kan langhter lai lo” tiah bia aa kam.

² Ngaihchiat awk ngai a simi cu vawleicung i thawngthanhnak hna nih thil sining tampi kha hmaan tein an chim lo. Pathian kong le a tuahmi kong biatak kha an chim lo ti cu a fiang ko. Asinain van le vawlei ah a lianngan bikmi Uktu, Jehovah nih vawleicung thawngthanhnak kha aa bochan lo. Pathian nih profet Ezekiel hmangin ‘miphun hna nih Jehovah ka si kha an hngalh lai’ tiah a ti. (Eze. 39:7, NW) Jehovah nih vawleicung pumpi ah amah kong a chimmi Tehte nuai riat hrawng a ngeih hna. Mah a Tehte hna nih hlanlio ah Pathian nih minung caah a rak tuahmi le atu ah a tuah liomi kong kha mi an chimh hna. Hmailei ah ka tuah lai tiah bia aa kammi khuaruahhar thil kong zong kha an chimh hna.  Isaiah 43:10 ah hitin kan hmuh: “Ka tehte cu nanmah hi nan si, tiah Bawipa nih a ti; ka sal si awkah ka thimmi phun cu nanmah hi nan si.” Kan nunnak ah phungchim rian kha pakhatnak ah kan chiahnak thawngin Jehovah Tehte kan si taktak ti kha kan langhter.

3, 4. (a) Baibal Siangngakchia hna cu zeitikin dah Jehovah Tehte tiah auh an si, mah min thar he aa tlaiin zeitindah an um? (A hramthawknak hmanthlak zoh.) (b) Atu ah zei biahalnak hna dah kan i ruah lai?

³ Jehovah cu “zungzal in a hmunmi Siangpahrang” a si caah a min cu a hmun zungzal lai. Jehovah thengte nih hitin a chim: “Hihi a zungzal in ka min a si, hitihin hmailei chan vialte nih an ka auh lai.” (1 Tim. 1:17; Ex. 3:15; Phungchimtu 2:16 he tahchunh.) Jehovah min in auh kan simi cu kan hmuhmi tinvo lakah a sunglawi bikmi a si. 1931 ah Baibal Siangngakchia hna nih Jehovah Tehte Hna timi min an hun hman tikah an i nuam tuk. Unau tampi nih mah thlennak ruangah kan i lawm tiah ca an ṭial. Canada i Khrihfabu pakhat nih mah min thar nih Jehovah thang a ṭhattermi lam in nun ding timi kan biakhiahnak kha a fehter chin tiah ca an ṭial.

⁴ Jehovah Tehte tiin auh na simi naa uanthlarpi kha zeitindah na langhter khawh? Isaiah cauk ah kan hmuh bantukin Jehovah nih ka Tehte tiah zeicah a kan auh kha na fianter kho lai maw?

5, 6. (a) Israel mi nulepa hna nih Jehovah kong kha zeitindah tehte an khaan? (b) Israel mi nulepa hna nih zei zong dah an tuah a herh, mah kha tuchan nulepa zong nih zeicah an tuah a herh?

⁵ Jehovah nih Israel miphun kha a tehte si awkah a thim hna. Cucaah Israel mi pakhat cio cu Pathian kong tehte khaan ding rian an ngei. (Isa. 43:10) Tahchunhnak ah, nulepa nih an fale kha hlanlio ah Pathian nih a rak tuahmi kong an cawnpiak hnanak thawngin tehte an khaan. Jehovah nih nulepa kha Lanhtak Puai kong an fale cawnpiak awkah a fial hna. Hitin a ti hna: “Nan fale nih ‘hi phung hi a sullam zeidah a si?’ tiah an in hal hna tikah nannih nih ‘BAWIPA sinah pekmi lanhtak thawinak a si, zeicahtiah Izipt mi hna a rak thah hna ah khan Izipt ram i a um vemi Israel mi hna cu kan inn kha a lanhtak hna i kan inn cu a zuah hna,’ tiah nan leh hna lai.” (Ex. 12:26, 27) Faraoh nih Israel mi kha Jehovah biak awkah thetse ram ah a kalter duh hna lo tiah nulepa nih an fale kha an chimh hna. Faraoh nih “BAWIPA cu ahodah a si? . . . Zeicahdah a bia cu ka ngaih lai i Israel mi cu ka kalter hna lai?” tiah a ti. (Ex. 5:2) Jehovah nih Faraoh a biahalnak a lehning le Cungnung Bik a si a langhterning kha nulepa nih an fale an chimh hna. Izipt ram ah rai phunhra a tlunter i Rili Sen ah Israel mi kha Izipt ralkap hna kut in a khamh hna. Jehovah cu a hmaanmi Pathian a si ti le a biakam ningin a tuah zungzalmi a si ti kha Israel mi nih an hmuh.

⁶ Israel mi nih Jehovah tehte an simi kha tinvo sung in an hmuh. An fale le an inn ah rian a ṭuanmi sal hna kha Jehovah tuahmi khuaruahhar thil kong an chimh hna. Israel mi nih kan tuahsernak cu a  thian a hau ti zong an hngalh. Jehovah nih “nan thian awk a si, zeitintiah keimah, BAWIPA nan Pathian cu ka thiang” tiah a ti hna. Israel mi nulepa hna nih an fale kha thian awkah, phundang cun Jehovah phunglam ningin nun awkah an cawnpiak hna. (Lev. 19:2; Deut. 6:6, 7) Tuchan nulepa hna zong nih cutin an tuah a hau ve. Pathian i a sunglawimi min a thangṭhatmi lam in nun awkah an fale kha an cawnpiak hna awk a si.—Phungthlukbia 1:8; Efesa 6:4 rel.

7. (a) Israel mi nih Jehovah nawl an ngaih tikah an pawngkam mi hna nih zeidah an hmuh? (b) Jehovah a aiawhtu vialte cu zei rian dah kan ngeih?

⁷ Israel mi nih a nawl an ngaih tikah Pathian nih thluachuah a pek hna. Cucaah an pawngkam mi hna nih Jehovah nih a miphun a huhphenh hna ti kha an hmuh. (Deut. 28:10) Asinain Israel mi hna an tuanbia zoh tikah Jehovah nawl an ngaih lo caan hi a tam deuh. Kanaan mi hna pathian, siasal kha an biak. Mah pathian hna bantukin Israel mi cu a puarhrangmi an hung si. An fale kha rai an thawi hna i a si a fakmi kha ningcang loin an pehtlaih hna. Mah a ṭha lomi an kong nih a biapimi thil a kan cawnpiak. Jehovah kha kan i zohchunh a hau i a Thiang Bikmi Pathian a aiawhtu kan si caah kan thian a hau.

8. Jehovah nih Isaiah kha zei tuah awkah dah a fial, mah kha Isaiah nih zeitindah a lehrulh?

⁸ Jehovah nih Israel mi hna kha an khualipi a simi Jerusalem ka hrawh lai i mi kha sal ah an tlaih hna lai timi kong ralrin pek awkah Isaiah a hman. Mah lengah “thil thar” ka tuah lai i ka mi pawl kha sal sinak in khuaruahhar lam in ka luatter hna lai ti zong in a chimchung. (Isa. 43:19) Jehovah nih Israel mi hna cu an i ngaichih lai lo ti a hngalh ko nain  Isaiah kha ralrin a pekter lengmang. Isaiah cauk i a hmasa dal ruk ah tam deuh cu Jerusalem rawhnak kong ralrin peknak a si. Israel mi hna nih zeican tiang dah Jehovah nawl an ngaih lai lo ti kha Isaiah nih hngalh a duh. Cucaah Pathian nih hitin a ti: “Khuapi cu a rawk dih i a lawn dih tiang, inn cu a chung i mi umtu an um lo tiang, hi ram hi a kin in a kin dih cikcek tiang a si lai.”—Isaiah 6:8-11 rel.

9. (a) Isaiah nih Jerusalem kong a chimchungmi cu zeitikah dah a tlin? (b) Tuchan ah zei ralrin peknak dah biapi ah kan chiah awk a si?

⁹ Isaiah nih Israel mi hna kha a ra laimi rawhnak kong he aa tlaiin kum 45 leng ralrin a pek hna. Siangpahrang Uzziah uknak a donghnak kum, BC 778 in Siangpahrang Hezekiah nih a uk lio, BC 732 tiang a chim. Mah hnuah Jehovah nih a miphun kha Jerusalem hrawh a si kum, BC 607 tiang ralrin a pek rih hna. Cucaah Israel mi cu a cang laimi thil he aa tlaiin a hlankan in kum tampi chung ralrin pek an si. Tuchan ah Jehovah nih hmailei ah a cang laimi thil kong kha midang ralrin pek awkah a miphun a hman hna. Vennak Innsang nih a rauhhlan ah Satan nih vawlei a uk ti lai lo i Khrih nih a uk cang lai timi kong kha kum tampi chung mi a chimh cang hna.—Biat. 20:1-3, 6.

10, 11. Babilon i Israel mi hna nih Isaiah chimchungmi zei bia a tlinmi dah an hmuh?

¹⁰ Judah mi cheukhat cu Jerusalem rawhnak in an luat. Annih nih Babilon mi hna kut ah i pe u timi Jehovah lamhruainak kha an zulh i Babilon ah sal in kalpi an si. (Jer. 27:11, 12) Kum sawm sarih a rauh hnuah an lak i mi tlawmpal nih Isaiah chimchungmi mah bia a tlinmi kha an hmuh: “Nanmah aan khamhtu hna BAWIPA, Israel Pathian thiang nih aa thawh i, ‘nanmah khamh awkah Babilon cu ralkapbu pakhat ka tukter lai; khuapi kulhnak kutka kha ka chimh hna lai.’”—Isa. 43:14.

¹¹ Mah chimchungbia kha Jehovah nih khuaruahhar lam in a tlinter. BC 539, October thla i zankhat ah Babilon siangpahrang  le a bawile cu an pathian hna caah puai an tuah. Jehovah biakinn in an lakmi hrai hna hmanh kha hmangin zu an ding. Asinain mah zan ah Siangpahrang Sairas le a ralkap nih Babilon kha an doh. Khuapi kha an lak i Babilon Empire kha an tei. BC 538 asiloah 537 ah Sairas nih Judah mi hna kha Jerusalem ah kir in Pathian biakinn sak ṭhan awkah nawl a pek hna. An kirnak lam ah Jehovah nih a huhphenh hna. Isaiah nih a chimchung bantukin a tling dih. Pathian miphun nih Jerusalem biakinn sak ṭhan a simi an hmuh tikah Jehovah cu a hmaanmi Pathian a si ti le a biakam ningin a tuah zungzalmi a si ti kha an hmuh. Pathian nih Jerusalem ah a kir ṭhanmi Judah mi hna he aa tlaiin “ka thimmi ka mi hna cu keimah ca i kaa sermi an si, anmah nih ka thangṭhatnak hla cu an sak hna lai” tiah a ti.—Isa. 43:21; 44:26-28.

12, 13. (a) Biakinn sak ṭhan awkah Israel mi hna an kir tikah ahote dah an sinah a ṭang? (b) “Tuudang” nih atu ah zeidah an tuah a herh, zeidah an i ruahchan khawh?

¹² Biakinn sak ṭhan awkah Israel mi hna an kir tikah ramdang mi tampi cu an sinah an ṭang i Jehovah kha an hun biak. A hnuah ramdang mi tam chinchin nih an hun biak. (Ezra 2:58, 64, 65; Esther 8:17) Tuchan ah “tuudang” ah aa telmi “mibu nganpi” cu “Pathian i Israel miphun” a simi chiti thuhmi Khrihfa hna sinah an ṭang i Jehovah an biaṭi. (Johan 10:16; Biat. 7:9, 10; Gal. 6:16, NW) Chiti thuhmi hna he tuudang he Jehovah Tehte Hna tiin auhnak tinvo sung kan hmu.

¹³ Vawlei thar ah mibu nganpi cu a ṭha tukmi tinvo an hmu lai. Annih nih a thoṭhanmi hna kha Satan vawlei donghnak caan chungah Jehovah Tehte si cu zeidah a lawh ti kha an chimh hna lai. Hmailei ah mah tinvo kha kan hmuh nakhnga thiang tein kan um a hau. Jehovah phunglam ningin nun awkah fakpi in kan i zuam nain nifate palhnak kan tuah. Cucaah Jehovah sinah nifate ngaihthiamnak kan hal a hau. Thiang tein kan um zungzal ahcun Jehovah nih amah aiawhtu sinak nawl a kan pek caah kan i lawmh kha kan langhter a si lai.—1 Johan 1:8, 9 rel.

14. Jehovah timi min a sullam cu zeidah a si?

¹⁴ Jehovah min in auh kan simi cu zeitluk tinvo sung dah a si ti hngalhthiam chin awkah a min sullam kan hngalh a hau. Jehovah timi min cu “hung siter” tiah sullam a ngeimi le tuahsernak a langhtermi Hebru biafang in a rami a si. Cucaah Pathian min cu “A Hung Siter” timi sullam a ngei. Jehovah timi min nih zei bantuk Pathian dah a si kha hngalh awkah a kan bawmh. Anih cu zeizong vialte a ser dihtu a si. Jehovah nih thil pakhatkhat ka tuah lai tiah a ti tikah Satan tel in ahohmanh nih mah kha an kham kho lo.

15. Jehovah nih Moses sinah a chimmi bia in a min kong zeidah kan hngalh khawh? (“ Jehovah​—Sullam a Ngeimi Min” timi rinli kulh zoh.)

¹⁵ Jehovah nih a min sullam kha Moses sinah tam deuh in a fianter. Jehovah nih a mi pawl Izipt ram in luatter awkah Moses kha a thlah tikah ‘Siter Ka Duhmi ningin Ka Hung si Lai’ tiah a ti. Mah lengah ‘Ka  Hung Si lai tiah min a ngeimi nih keimah cu nan sinah a ka thlah tiah Israel mi cu na chimh hna lai’ tiah a ti chap. (Ex. 3:14, NW) Cucaah Jehovah cu aa timhmi tlinter awkah a herhning paoh in a hung si lai. Jehovah cu Israel mi hna caah Khamhtu, Hupphengtu, Hruaitu le Bawmtu in rian a ṭuan.

16, 17. (a) Pathian min in auh kan si caah kan i lawmh kha zeitindah kan langhter khawh? (b) A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah lai?

¹⁶ Tuchan zongah Jehovah cu aa thleng lo. A min nih a mi pawl zohkhenh awkah a herhning paoh in a hung si lai ti kha a kan hngalhter ṭhan. Tahchunhnak ah, nifate kan nun khawh nakhnga le kan zumhnak a feh chin nakhnga a herhmi kip kha a kan pek. Jehovah min nih amah kong he aa tlaiin thil dang zong a kan cawnpiak rih. Mah cu zeidah a si? Jehovah nih aa timhmi tlinter awkah a sermi thil kha a herh ningin a hman khawh. Tahchunhnak ah, a rian ṭuan awkah a Tehte kha a hman hna. Mah kong hngalhnak nih kan aiawhmi a min he aa tlakin nun awkah a kan forh ding a si. Kum 70 chung lungtho tein Jehovah Tehte a simi, Norway i unaupa Kora nih hitin a chim: “Zungzal in a hmunmi Siangpahrang, Jehovah rian ṭuan le a thiangmi a min in auhmi miphun lakah i tel cu tinvo sung taktak a si tiah ka ruah. Baibal biatak cawnpiak le mah kha an hngalhthiam tikah an i nuamhmi hmuh cu tinvo sung taktak a si. Tahchunhnak ah, Khrih tlanhnak man nih a tuahmi le mah thawngin zeitindah daihnak le dinnak in a khatmi vawlei thar ah zungzal nunnak hmuh khawh a si timi kong ka cawnpiak hna tikah lungsi hnangamnak ka hmu.”

¹⁷ Vawleicung i hmun cheukhat ah Jehovah kong cawn a duhmi hna hmuh cu a har. Asinain Kora bantukin Jehovah min kong hngalh a duhmi a tlawm bik pakhat kan hmuh tik hmanhah kan i nuam tuk. Zeitindah Jehovah Tehte kan si buin Jesuh a tehte zong kan si khawh? Mah kong kha a hnu capar ah kan i ruah lai.