A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Jehovah nih Vawleicung Pumpi Cawnpiaknak Rian kha a Hruai

Jehovah nih Vawleicung Pumpi Cawnpiaknak Rian kha a Hruai

“Keimah cu BAWIPA nan Pathian, nan ca ṭhatnak cawnpiak aan duhtu hna le nan zulh awk hnga lam aan hmuhsaktu hna ka si.”—ISA. 48:17.

1. Zeinihdah phungchim rian ṭuan awkah a harter?

JEHOVAH miphun nih a luancia kum 130 lengah thawngṭha an hun chim tikah harnak tampi an tong. * Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna bantukin annih cu phu hmete an si i mi tampi nih an duh lomi kong kha an chim. Mi tampi nih annih cu fimthiamnak zeihmanh a ngei lomi an si tiah an ruah hna. A hnu, Satan vawleicung i thlak a si tikah annih cu hremnak an tong. (Biat. 12:12) Mah caan thawkin annih cu “harnak caan” a simi “ni hmanung bik” caan chungah phung an chim.—2 Tim. 3:1.

2. Phung kan chim khawh nakhnga Jehovah nih zeidah a tuah?

2 Jehovah nih a miphun kha a bawmh hna. Vawleicung pumpi ah thawngṭha chim hna seh ti a duh i mah rian kha ngolter awkah zei thil hmanh a awnh lai lo. A miphun kha a hmaan lomi biaknak in a ṭhen hnanak thawngin a duhmi lam in amah an biak khawh nakhnga a bawmh hna. Israel mi kha Babilon in a rak luatter hna lio zongah cutin a rak tuah. (Biat. 18:1-4) Jehovah cawnpiaknak in pakhat cio ṭhatnak kan hmu. Jehovah nih mi he rem tein um awkah a kan bawmh i a kong mi sin chim awkah a kan cawnpiak. (Isaiah 48:16-18 rel.) Phungchim rian kha Jehovah nih a hruai ti cu a hmaan ko. Asinain phung kan chim khawh nakhnga vawlei thil sining kha a thlen zungzal tinak cu a si lo. Vawlei thil sining cheukhat nih phungchim rian ṭuan awkah a fawiter deuh ti cu a hmaan ko. Asinain Satan vawlei in a rami hremnak le a dang buaibainak hna kha cu kan tong rih ko. Phung kan chim khawhmi cu Jehovah bawmhnak thawng lawngin a si.—Isa. 41:13; 1 Johan 5:19.

3. Daniel chimchungbia cu zeitindah a tlin?

3 Donghnak caan ah mi tampi nih Baibal biatak an hngalhthiam lai tiah Daniel nih a chimchung. (Daniel 12:4 rel.) * “Donghnak caan” aa thawk hlante ah Jehovah nih a miphun kha a biapimi Baibal cawnpiaknak hngalhthiam awk le Khrihfaram i a hmaan lomi cawnpiaknak kha al awkah a bawmh hna. Tuchan ah, a miphun nih vawleicung pumpi ah Baibal biatak an cawnpiak hna. Daniel chimchungbia cu a tling ti a fiang ko. Nuai riat dengmang a simi hna nih biatak kha an hngalh i mah kha midang an cawnpiak hna. Cu a si ah vawleicung pumpi i phungchim khawh awkah Jehovah miphun a bawmmi thil cheukhat cu zeidah an si?

Baibal Lehnak

4. 1900 a phanh tikah Baibal cu holh phun zeizat in dah leh a si cang?

4 Tuchan ah mi tampi cu Baibal an ngei i mah nih an sinah thawngṭha chim awkah a kan bawmh. Asinain hlanlio ah cun cutin a rak si lo. A luancia kum tampi lioah Khrihfaram hruaitu hna nih mi kha Baibal relter an duh hna lo. Baibal a relmi kha an hrem hna i Baibal a letmi cheukhat kha a thah hmanh an thah hna. Asinain 1800 hnuah bu cheukhat nih Baibal uktling asiloah a cheubang kha holh phun 400 hrawngin an leh asiloah an chuah. 1900 a phanh tikah mi tampi cu Baibal an ngei cang. Asinain Baibal cawnpiakmi kha cu an hngalthiam lo.

5. Jehovah Tehte Hna nih zeitindah Baibal an leh?

5 Jehovah miphun nih mi sinah Baibal biatak chim a herh ti kha an hngalh i cutin an tuah taktak. A hmasa ah cun mah lioah a ummi Baibal lehnak kha an hman i midang zong an pek hna. 1950 thawkin Vawlei Thar Lehnak Baibal uktling asiloah a cheubang kha holh phun 120 lengin an chuah. 2013 ah Vawlei Thar Lehnak Baibal remh ṭhanmi kha Mirang holh in an chuah. Mah cu hngalhthiam awk lawngah si loin leh awk zongah a fawi deuh. Mi nih an hngalhthiam khawhmi Baibal kan hman tikah biatak cawnpiak cu a fawi deuh.

Daihnak Caan

6, 7. (a) A luancia kum 100 chungah zei raltuknak hna dah a um? (b) Ram cheukhat ah daihnak a ummi nih phungchim awkah zeitindah a kan bawmh?

6 A luancia kum 100 chungah vawlei ralpi pahnih telin raltuknak tampi a um. Mah ruangah mi nuai tampi an thi. Cu a si ah zei ti lam in dah daihnak a um, mah nih Jehovah miphun kha phungchim awkah zeitindah a bawmh hna? Vawlei ralpi pahnihnak a tlun lioah Nathan Knorr cu Jehovah Tehte Hna hruaitu a si. Unaupa Knorr nih 1942 ah tuahmi civui ah “Daihnak a Hmun Kho Lai Maw?” timi lungthawh awk ngai a simi kong a chim. Biathlam dal 17 i chimchungbia kha a fianter i raltuknak a dih hnuah Armageddon a ra rih lai lo, daihnak caan a um rih lai tiah a ti.—Biat. 17:3, 11.

7 Mah cu raltuknak a dih hnuah hmun kip ah daihnak a um lai tinak cu a si lo. Vawlei ralpi pahnihnak a dih hnuah mi nuai tampi cu a dang raltuknak hna ah an thi. Asinain ram tampi ah daihnak a um i mah nih Jehovah miphun caah phungchim rian ṭuan awkah a fawiter deuh. A phichuak cu zeidah a si? Vawlei ralpi pahnihnak lioah Jehovah Tehte cu 110,000 hmanh an rak si lo. Asinain atu ah cun nuai riat dengmang kan si cang. (Isaiah 60:22 rel.) Daihnak caan chungah mi tam deuh sinah thawngṭha kan chim khawh ti cu a fiang ko.

Khualtlawn a Fawi deuh

8, 9. Zeitindah khualtlawn cu a hun fawi deuh, mah nih kan rian kha zeitindah a bawmh?

8 Jehovah miphun nih United States i phungchim an rak thawk lioah khualtlawn cu a rak fawi lo. Vennak Innsang chuah a si in kum 21 hrawng a rauh hnu, 1900 ah United States ah mawṭaw 8,000 hrawng lawng a rak um i lam a ṭhami zong tlawmpal lawng a rak um. Asinain atu ah cun vawleicung pumpi ah mawṭaw nuai 1,500 leng a um cang i hmun tampi ah lam ṭhaṭha a um cang. Mah mawṭaw le lam hna kha hmangin lamhlat pipi le hmun kikiang tiang kal in phung kan chim kho cang. Asinain tlunkal a harnak hmun ah kan um i ke in saupi kal a hauh hmanhah mi sinah kal in phungchim awkah kan si khawh chungin kan i zuam.—Matt. 28:19, 20.

Mi sinah kal in phungchim awkah kan si khawh chungin kan i zuam

9 Tlunkalnak le cauk kuatnak ah a dang thil zong kan hman. Baibal le a dang cauk pawl kha mawṭaw, tilawng le tlanglawng in kan kuat hna. Mah ruangah lamhlat i a ummi unau pawl sinah zarh tlawmpal chungah kan cauk pawl kan kuat khawh. Peng zohkhenhtu, Zung Ṭengnge Kawmiṭi chungtel, missionary le a dang cu civui ah phungchim awk le Khrihfabu bawmh awkah vanlawng in khual an tlawng. Uktu Bu chungtel le zungpi ah a ṭuanmi a dang unau hna cu unau pawl thapek awk le cawnpiak awkah ram tampi ah vanlawng in an kal. Mah thil vialte nih Jehovah miphun kha lungrual tein um awkah a bawmh hna.—Salm 133:1-3.

Holh le Calehnak

10. Vawleicung pumpi ah zeitindah Mirang holh hman a si?

10 Kumzabu pakhatnak ah Rom Empire chung i mi tampi nih Greek holh an hman. Tuchan ah cun Mirang holh hi vawleicung pumpi ah hmanmi holh a si. Vawleicung pumpi i mi cheu li cheukhat nih Mirang holh an chim khawh asiloah an hngalhthiam tiah cauk pakhat (English as a Global Language) nih a ti. Chawlehnak, nainganzi, science le fimthiamnak ah Mirang holh hman a si caah mi tampi nih Mirang holh kha an cawn.

11. Jehovah miphun pawl rianṭuannak ah zeitindah Mirang holh hman a si?

11 Mirang holh kaupi in hman a simi nih biatak a karhter. Hlanlio ah kan cauk pawl kha Mirang holh in chuah hmasa bik a rak si. Vawleicung pumpi ah Mirang holh hman a si caah mah kha mi tampi nih an rel khawh. Kan zungpi zongah Mirang holh hman a si. Cun New York, Patterson ah tuahmi tinṭan pawl zongah Mirang holh in cawnpiak a si.

Vawleicung pumpi i Jehovah Tehte Hna nih ‘holh thiang’ a simi Baibal biatak kha an hngalhthiam i an lung aa rual

12. Kan cauk pawl kha holh phun zeizat in dah kan leh, cutin tuah khawh awkah computer program nih zeitindah a kan bawmh?

12 Kannih cu vawleicung pumpi i mi vialte sin thawngṭha chim awkah rian kan ngei. Mah ruangah kan cauk pawl kha holh phun 700 lengin kan leh. Mah cu zeitindah a si khawh? MEPS ti bantuk computer program hna le computer fimthiamnak a ṭhanchomi nih calehnak rian ṭuan khawh awkah a kan bawmh. Cucaah vawleicung pumpi i Jehovah Tehte Hna nih ‘holh thiang’ a simi Baibal biatak kha an hngalhthiam i an lung aa rual.—Zefaniah 3:9 rel. *

Upadi le Biaceihnak Zung Biachahnak

13, 14. Upadi le biaceihnak zung biachahnak nih zeitindah a kan bawmh?

13 Rom upadi nih kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna kha phungchim awkah lam tampi in a bawmh hna. Tuchan zongah ram tampi ah phungchim rian ṭuan khawh awkah upadi nih a kan bawmh. Tahchunhnak ah, United States i upadi nih mi kha zalong tein biaknak i thimnak, an zumhnak kong chimnak le i pumhnak nawl a pek hna. Cucaah mah ram ah zalong tein kan i pum kho i phung kan chim kho. Cun cuka ram ah a ummi kan zungpi in vawleicung pumpi phungchimnak rian zalong tein tlangtlaknak nawl zong kan ngei. Asinain thawngṭha chimnak nawl kan ngeihmi runven awkah biaceihnak zung ah kal a herh caan a um tawn. (Fil. 1:7) Cuka i biaceihtu hna nih phungchim rian khenkham awk an i zuam tikah a sang deuhmi biaceihnak zung ah kan kai i teinak kan hmun tawn.

14 A dang ram hna zongah zalong tein Jehovah biaknak le phungchimnak nawl kan ngeihmi runven awkah biaceihnak zung ah kan kai tawn. Kan sungh ahcun a sang deuhmi biaceihnak zung ah kan kai. Tahchunhnak ah, Minung Zalonnak kong Europe Biaceihnak Zung ah kan kai tawn. 2014, June thla tiangah mah Biaceihnak Zung ah teinak 57 kan hmu cang. Mah Zung biachahnak kha Europe i ram tam deuh nih an zulh. ‘Mi vialte nih an kan huat’ ko nain zalong tein Jehovah biak awkah ram tampi i upadi nih a kan bawmh.—Matt. 24:9.

A Kan Bawmmi Thilri Thar pawl

Baibal hrambunhmi cauk pawl kha holh phun tampi in kan leh i mi kan pek hna

15. Canamnak thilri cu zeitindah a ṭhancho, mah nih zeitindah a kan bawmh?

15 Canamnak thilri thar pawl nih mi tam khawh chung tam sin phungchim awkah a kan bawmh. Mi nih 1450 hrawngah Johannes Gutenberg nih a rak sermi canamnak seh kha kum tampi chung an rak hman. Asinain a luancia kum 200 chungah canamnak seh a phunphun a chuak. A ngan deuhmi, a rang deuhmi le a ṭha deuhmi canamnak seh an hun ser. Cun catlap man le cauk ṭhit man zong a hun fawi deuh. Mah ṭhanchonak hna nih zeitindah ṭhatnak a kan pek? 1879 ah a voikhatnak Vennak Innsang kha Mirang holh lawngin chuah a si. Uk 6,000 chuah a si i hmanthlak zong aa tel lo. Atu ah cun Vennak Innsang kha holh phun 200 lengin chuah a si cang. Mah ah a rong a ummi hmanthlak dawhdawh aa tel i uk 50,000,000 lengin chuah a si.

16. Vawleicung pumpi phungchimnak ah zei bantuk thilri thar hna nih dah a kan bawmh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

16 A luancia kum 200 chungah a chuakmi thilri thar hna nih Jehovah miphun kha thawngṭha chim awkah a bawmh hna. Tlanglawng, mawṭaw le vanlawng kan hmannak kong kha kan i ruah cang. Mah lawng si loin cycle, caṭialnak seh, mitcaw ca, thirfung tuknak, telephone, hmanthlaknak, awkhumhnak, video thlaknak, radio, TV, baisakup, computer le Internet hna zong kan hman rih. Mah thilri pawl kha Jehovah miphun nih kan sermi cu a si lo nain holh phun tampi in Baibal le a dang cauk pawl chuahnak ah kan hman, cun vawleicung pumpi phungchimnak ca zongah kan hman. Cuticun Baibal nih a chimchung bantukin ‘miphun hna rumnak cu kan ei.’—Isaiah 61:6 rel.

Jehovah nih a kan dawt i amah he rian ṭuanṭi hna seh ti a duh

17. (a) Phungchim rian he aa tlaiin zeidah a fiang? (b) Jehovah nih zeicah amah he rian ṭuanṭi hna seh ti a kan duh?

17 Phungchim rian kha Jehovah nih a hruai ti cu a fiang ko. Jehovah nih mah rian a kan pekmi cu kanmah bawmhnak tel loin a ṭuan khawh lo caah a si lo. A kan dawt i amah he rian ṭuanṭi hna seh ti a duh caah a si. Phung kan chimnak thawngin Pathian kan dawt le midang kan dawt hna kha kan langhter. (Mar. 12:28-31; 1 Kor. 3:9) Vawleicung pumpi i phungchim awkah a kan bawmh caah Jehovah cungah kan i lawm tuk. Cucaah kan hmuhmi caanṭha vialte kha Jehovah le a Pennak kong chimnak ah hmang hna u sih.

^ cat. 1 1870 hrawngin Jehovah miphun cu Baibal Siangngakchia tiah hngalh an hung si. 1931 thawkin Jehovah Tehte Hna timi min kha an hun hman.—Isa. 43:10.

^ cat. 3 Daniel 12:4 (NW): ‘Daniel, hi bia hi donghnak caan tiang biathli ah chia law cauk kha phit ko. Mi tampi nih an kawl lai i a hmaanmi hngalhnak cu a karh lai.’

^ cat. 12 Zefaniah 3:9 (NW): ‘Mah caan ah mi hna nih Jehovah min an auh khawh nakhnga le a rian siangrual tein an ṭuan khawh nakhnga holh thiang ka pek hna lai.’