1, 2. (a) Nulepa cheukhat cu zei kongah dah an lungre a theih? (b) Fale cu kumhra fai an si lioin zei ṭhatnak dah an hmuh khawh?

NULEPA caah fale tipil in caan cu an i nuamh bikmi caan hna lakah pakhat a si ve. Unaunu Beranisi i a fale pali cu kum 14 an tlin hlanah tipil an ing. Hitin a chim: “Mah cu kan caah lung a cawlcang bikmi caan a si. Kan fale nih Jehovah biak an duh caah kan i lawm tuk. Asinain kumhra fai a simi kan fale nih zuamcawhnak tampi an ton lai ti zong kan hngalh.” Nang zong kumhra fai a simi fale asiloah a rauhhlan ah kumhra fai a si hngami fale na ngeih ahcun na lungre a thei ve ko lai.

² Ngakchia lungthin kong a hngalmi mifim pakhat nih kumhra fai an si lio caan cu nulepa he ngakchia he an caah a har kho, asinain nulepa nih an fale kha a hrutmi in le khua a ruat kho lomi in an ruah hna awk a si lo tiah a ti. Mah canah kumhra fai an si lio caan cu an intuarnak a ṭhawn lio, hawikom an duh tuk lio le thil pakhatkhat tuah chunh an duh tuk lio caan a si tiah a ti chap. Cucaah na fale cu kumhra fai an si lioah Jesuh bantukin Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak an ngei kho. (Luka 2:52 rel.) Pathian  rian ah hmuitinh an hun ngei kho i Pathian rian tam deuh in ṭuan duhnak lungput an hun ngei kho. Cun Jehovah sinah i pumpek in a nawl ngaih awk ti bantuk biakhiahnak hna kha anmah tein an tuah khawh. Asinain kumhra fai a simi fale nih Jehovah an biak nakhnga cawnpiak awkah nulepa nih zeidah nan tuah khawh? Jesuh nih dawtnak, toidornak le khuaruah khawhnak in a zultu pawl a cawnpiak hnaning kha naa zohchunh khawh.

3. Jesuh nih lamkaltu hna kha zeicah ka hawile tiah a ti hna?

³ Jesuh cu lamkaltu hna caah an Bawipa lawng a si lo. An hawikom zong a si. (Johan 15:15 rel.) Baibal chan ah bawi a simi nih a salle kha a ruahnak le a intuarnak a chim hna lo. Jesuh nih cun lamkaltu hna kha sal bantukin a pehtlaih hna lo. A dawt hna i anmah he caan a hmangṭi. A ruahnak le a intuarnak kha a chimh hna i lamkaltu pawl nih an ruahnak le an intuarnak an chimh tik zongah ṭha tein a ngaihpiak hna. (Mar. 6:30-32) Cutin an i pehtlaihnak ruangah Jesuh le lamkaltu pawl cu an i kom tuk i hmailei an ṭuan hngami rian caah timhcia a siter hna.

4. Nulepa hna, zeitindah nan fale hawi nan si khawh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁴ Nulepa pakhat in na fale cungah nawl na ngei ko nain an hawikom zong na si kho. Hawikom a simi hna cu caan an hmangṭi tawn. Cucaah na rian ṭuan caan asiloah thil dang ca i na hmanmi caan hna kha ṭhum deuh law na fale he caan tam deuh in na hman khawh lai. Cutin tuah khawh awkah ṭha tein ruat law thla cam. Hawikom a simi hna cu an duhmi thil aa khat tawn. Cucaah kumhra fai a simi na fale nih an duh bikmi hla, video, zaanglente celhnak ti bantuk hna kha hngalh i zuam. Cun anmah he nan duhmi aa khah khawh nakhnga zong i zuam. Italy ah a ummi Ilaria nih hitin a chim: “Ka nu le ka pa nih ka ngaihmi hla kha ngaih an duh ve. Ka pa cu ka hawikom ṭha bik a hung si i zei kong paoh zalong tein ka chimh ngam.” Na fale an hawi na si ruang le Jehovah hawi an si khawh nakhnga na bawmh hna ruangah nulepa pakhat in na ngeihmi nawlngeihnak a tlau lai kha phang hlah. (Salm 25:14) Na fale nih na dawtmi hna le na upatmi hna kha an hmuh tikah an in naih ngam deuh lai i zei kong paoh chimh an in duh lai.

5. Jehovah rian ah an i nuamh khawh nakhnga Jesuh nih a zultu hna kha zeitindah a bawmh hna?

⁵ A zultu pawl nih Jehovah rian kha lungtho tein an ṭuan i thawngṭha chimnak ah an rian an i tamter ahcun lawmhnak taktak an hmu lai ti kha Jesuh nih a hngalh. Cucaah phungchim rian ah fakpi in i zuam awkah a forh hna i kaan bawmh hna lai tiah bia a kamh hna.—Matt. 28:19, 20.

6, 7. Jehovah biaknak ah tuah tawnmi phungphai ngeih awk na cawnpiakmi hna nih na fale na dawt hna kha zeitindah a langhter khawh?

⁶ Na fale kha Jehovah he pehtlaihnak ṭha ngei hna seh ti na duh. Jehovah zong nih na fale kha cawpiak hna sehlaw chimhrin hna seh ti aan duh. Cutin tuah khawh awkah nawlngeihnak aan pek. (Efe. 6:4) Cucaah fale kha a zungzal in cawnpiak chimhhrinh an hau. Mah kong hi ruathmanh: Fale caah fimcawnnak a biapitnak kha na hngalh i cawn duhnak ngei hna seh ti na duh caah sianginn na kaiter hna. Cu bantukin dawtnak a ngeimi nulepa nih pumhnak, civui le chungkhar pumhnak hna ah an fale an i tel khawh nakhnga an i zuam. Jehovah sinin  a rami fimcawnnak nih an nunnak a khamh khawh caah Jehovah kong cawn an duh nakhnga le thlaraulei fimnak an sunsak nakhnga na bawmh hna. (Ptb. 24:14) Mah lengah phungchimnak ah hmaan tein an i tel nakhnga zong na cawnpiak hna. Phungchim rian ah Jesuh nih a zultu pawl a rak bawmh hna bantukin na fale cu thawngṭha chimnak ah an i nuamh khawh nakhnga na bawmh hna.

⁷ Baibal hlathlainak, pumhnak, phungchim rian ah i telnak ti bantuk biaknaklei phungphai hna nih kumhra fai a simi fale kha zeitindah a bawmh hna? Thlanglei Africa ah a ummi Erin nih hitin a chim: “Kan ngakchiat lioah Baibal hlathlainak, pumhnak le phungchim kalnak ti bantuk kongah kan phunzai tawn. A caan ah chungkhar pumhnak ah i tel kan duh lo caah hramhram in hnahnawhnak kan chuahter. Asinain ka nu le ka pa cu zeitikhmanh ah an lung a dong bal lo.” Mah hna cu zeitluk in dah an biapit ti hngalh awkah a nu le a pa nih an bawmh ruangah aa lawm tuk. Atu cu pumhnak le phungchimnak ah aa tel khawh lo tik hmanhah a lungthin cu cuka lawngah a um i a rannak in i tel ṭhan khawh a duh.

8. (a) Jesuh nih aa toidornak kha zeitindah a langhter? (b) Jesuh aa toidormi nih a zultu hna caah zei ṭhatnak dah a chuahter?

⁸ Jesuh cu mitling a si ko nain aa toidor. Ri a ngeihmi kha a cohlan i Jehovah kha aa bochan. (Johan 5:19 rel.) Mah nih a zultu pawl nih Jesuh an upatnak cu a zorter maw? A zorter lo. Jesuh nih Jehovah aa bochanmi an hmuh deuhdeuh tikah Jesuh kha an zumh chinchin. A hnuah Jesuh langhtermi toidornak kha an i zohchunh.—Lam. 3:12, 13, 16.

9. Na palhnak na cohlan i ka ngaithiam tiah na chimmi nih kumhra fai a simi na fale caah zei ṭhatnak dah a chuahter?

⁹ Jesuh cu mitling a si nain kannih tu cu mitlinglo kan si i palhnak kan tuah. Cucaah ri kan ngeihmi kha toidor tein kan cohlan lai i kan palhnak kha kan hngalh a hau. (1 Johan 1:8) Mah tikah kumhra fai a simi na fale nih an palhnak kha cohlan an duh lai i nangmah zong an in upat deuh lai. Palhnak a tuah tikah a cohlangmi rianngeitu le zeitikhmanh ah ka ngaithiam tiah a chim bal lomi rianngeitu ah ahodah na upat deuh? Fa pathum a ngeimi Rosemary nih hitin a chim: “Palhnak kan tuah tikah mah kha kan cohlan caah kan fale zong nih buaibainak an ton tik paohah zalong tein an kan chimh ngam. Kannih cu ri a ngeimi kan si caah buaibainak tawnghthamnak ah a ṭha bikmi lam cu khoika ah dah hmuh khawh a si ti kha kan fale kan cawnpiak hna. Bawmhnak an herh tikah Baibal hrambunhmi cauk hna kha kan hman i thla kan camṭi.”

10. Jesuh nih a zultu pawl kha zeidah tuah ding timi a chimh hna lio hmanhah toidornak kha zeitindah a langhter?

¹⁰ Jesuh cu a zultu pawl kha zeidah tuah ding timi chimhnak nawl a ngei. Asinain toidornak a ngeih caah a ruang kha a fianter lengmang. Tahchunhnak ah, Pathian Pennak le dinnak kha hmasa bik ah kawl u ti  lawngin a ti hna lo. Hiti zongin a ti hna: “Thil dang vialte hna zong hi aan pek ṭhiamṭhiam ko hna lai.” “Midang kha va soi ve hna hlah u” tiah a ti hnuah “midang na soi hnaning te khan Pathian nih an soi lai” tiah a ruang kha a fianter.—Matt. 6:31–7:2.

11. Phunglam na sernak a ruang, biakhiahnak na tuahnak a ruang kha aa tlakmi caan paohah na chimhmi hna cu zeicah fim a si?

¹¹ Nang zong phunglam pakhatkhat na sernak a ruang, biakhiahnak pakhatkhat na tuahnak a ruang kha fianter awkah aa tlakmi caan kha kawl. Kumhra fai a simi na fale nih a ruang an hngalhthiam tikah na bia ngaih an duh lai. Fa pali a zohkhenhmi Barry nih hitin a chim: “A ruang na chimh hna tikah an in zumh deuh lai.” Nawl na ngeih ruang lawngah si loin a ruang ṭha a um caah phunglam na sermi asiloah biakhiahnak na tuahmi a si kha an hngalhthiam lai.” Kumhra fai a simi na fale cu ngakchia an si ti lo ti kha i cinken. Annih cu “khuaruah khawhnak” hman thiam awk le anmah tein biakhiahnak tuah khawh awkah a cawng liomi an si. (Rom 12:1, NW) Unaupa Barry nih hitin a chim: “Kumhra fai a simi fale nih an intuarnak kha pakhatnak ah chia loin fim ngaiin biakhiahnak an tuah khawh nakhnga an cawn a herh.” (Salm 119:34) Cucaah toidornak ngei law biakhiahnak na tuahnak a ruang kha chim. Cuticun kumhra fai a simi na fale nih anmah tein biakhiahnak an tuah khawh lai. Cun na upatmi hna le a cuza cangmi in na hmuhmi hna kha an hngalh lai.

12. Jesuh cu khuaruah khawhnak a ngeih caah Piter kha zeitindah a bawmh?

¹² Jesuh cu khuaruah khawhnak a ngei i a zultu pawl nih an herhmi kha a hngalhthiam. Tahchunhnak ah, Jesuh nih a zultu pawl kha thah ka si lai tiah a chimh hna lioah Piter nih nangmah le nangmah i zaangfah tiah Jesuh kha a ti. Piter nih a dawt kha Jesuh nih a hngalh ko nain Piter ruahnak a palh ti zong kha a hngalh. Piter le a dang zultu hna kha Jesuh nih zeitindah a rak bawmh hna? Pakhatnak ah, Piter kha a chimhhrinh. Cun mahle mah i zaangfahnak nih a chuahtermi harnak le mahca ṭhatnak hlawtnak nih a chuahtermi ṭhatnak kong kha a fianter. (Matt. 16:21-27) Mah in Piter nih fimnak aa lak.—1 Pit. 2:20, 21.

13, 14. (a) Kumhra fai a simi na fale an zumhnak a der kha zeitindah a langhter khawh men? (b) Na fale nih an herh taktakmi bawmhnak kha zeitindah na hngalh khawh?

¹³ Kumhra fai a simi na fale nih an herhmi na hngalhthiam khawh nakhnga khuaruah khawhnak ngeih awkah Jehovah sinah thla cam. (Salm 32:8) Tahchunhnak ah, na fale an zumhnak a der kha zeinihdah a langhter khawh men? Na fale cu a hlan bantukin an i nuamh ti lomi, unau pawl kong a chiatnak leiin an chimmi asiloah a kong pakhatkhat chimh loin an in ummi ti bantuk a si kho men. Mah tikah kumhra fai a simi na fale nih a thli tein thil ṭhalo pakhatkhat an tuah tiah ruat colh hlah. * Asinain buaibainak kha zeirel loin um hlah. Cun a ṭha ṭhan te ko lai ti zongin ruat hlah.

¹⁴ Kumhra fai a simi na fale bawmh khawh awkah nem tein le upatnak tein biahalnak tuah. Mah cu tikhor ti than bantuk a si. Zokzok tein na than ahcun na duh zat in ti na than kho lai lo. Cu bantukin biahalnak na tuah tikah na lung a sau lo ahcun asiloah biachim awkah na hnek ahcun a ruahmi le  a intuarmi taktak kha na hngal kho lai lo. (Phungthlukbia 20:5 rel.) A cunglei ah langhter cangmi Ilaria nih hitin a chim: “Kumhra fai ka si lioah biatak chungah maw ka um lai, ka khaanhawi pawl he maw kaa hawikomh deuh lai timi kongah ka lung a rak vaivuan. Mah lioah raltuknak ruang zongah ka lungre a thei tuk. Mah kha ka nu le ka pa nih an hngalh. Voikhat cu zanlei sang ah na umtuning aa phundang, zei buaibainak dah na ton tiah an ka hal. Mah tikah ka ṭap, ka sining kha hmaan tein ka chimh hna i bawmhnak ka hal hna. An ka kuh i ka sining kha kan in hngalhthiam tiah an ka ti, cun kan in bawmh lai ti zongin bia an ka kamh.” Ilaria nih Khrihfabu ah hawikom ṭha a ngeih khawh nakhnga a nu le a pa nih an bawmh colh.

15. Jesuh nih khuaruah khawhnak a ngeih kha zei lam hna in dah a langhter?

¹⁵ A zultu pawl nih an ngeihmi ziaza ṭha hna a hmuhpiak hnanak thawng zongin Jesuh nih khuaruah khawhnak a ngeih kha a langhter. Tahchunhnak ah, Jesuh cu Nazareth khuami a si ti kha Nathanael nih a theih tikah “Nazareth khua cun thilṭha zeital a chuak kho hnga maw?” tiah a ti. (Johan 1:46) Nang zong cuka ah hei um ve law Nathanael kha zeitindah na ruah lai? A chiatnaklei in bia a chimmi, thleidan a hmangmi asiloah zumhnak a ngei lomi in na ruat lai maw? Jesuh nih cun cutin a ruat lo. Mah canah “Israel mi taktak a simi khi zoh hmanh u; amah khi hlenthawinak lungthin zeihmanh a ngei lomi a si” tiah Nathanael kha a ti. (Johan 1:47) Jesuh cu khuaruah khawhnak a ngei i Nathanael i a ṭhatnak kha a hmuhpiak. Mi lungthin kha a hmuh khawh i mah sining kha hmangin midang ṭhatnak a kawl.

16. Kumhra fai a simi na fale kha ṭhancho awkah zeitindah na bawmh khawh hna?

¹⁶ Nang cu Jesuh bantukin mi lungthin kha na hmu kho lo nain khuaruah khawhnak na ngeih kha na langhter khawh. Kumhra fai a simi na fale ngeihmi ziaza ṭha hna kha hmuhpiak awkah Jehovah nih aan bawmh khawh. Na lung an in rawhter hmanhah  miṭhalo asiloah buaibainak a chuahtertu tiah zeitikhmanh ah ti hna hlah. Cutin a ruah hmanhin ruat hna hlah. Mah canah ziaza ṭha an ngeihmi na hngalh le thilṭha tuah an duh ti na zumh kha chim hna. An ṭhanchonak kha hmuhpiak hna law thangṭhat hna. A si khawh caan paohah rian tam deuh na pek hnanak thawngin an ziaza ṭha ṭhancho awkah bawm hna. Jesuh nih cutin a rak tuah. Nathanael (Bartholomew ti zongin an auh) he an i tonnak in kumkhat le a cheu a rauh hnuah lamkaltu in a thimnak thawngin a biapimi rian a pek. Nathanael nih Jesuh pekmi rian kha zumhfek tein a rak ṭuan. (Luka 6:13, 14; Lam. 1:13, 14) Cucaah kumhra fai a simi na fa nih zeitikhmanh ah san a tlai lomi in aa ruah nakhnga lo thazaang pe law thangṭhat. Jehovah caah man a ngeimi ka si kho tiah aa ruah nakhnga bawm.

17, 18. Kumhra fai a simi nan fale kha Jehovah biak awkah nan cawnpiak hna ahcun zei ṭhatnak dah a chuak lai?

¹⁷ Lamkaltu Paul bantukin na intuar ve men ko lai. Korin khua i Khrihfa hna nih Jehovah kong an hngalh nakhnga le Jehovah an dawt nakhnga Paul nih a rak bawmh hna. Annih cu Paul caah a fale bantuk an si. A dawt tuk hna i an caah a lungre a thei. (2 Kor. 2:4; 1 Kor. 4:15) Fa pathum a zohkhenhmi Victor nih hitin a chim: “Kumhra fai si lio caan cu a fawi bak lo. Asinain kan tonmi zuamcawhnak nakin kan hmuhmi ṭhatnak a tam deuh. Jehovah bawmhnak thawngin kan fale he pehtlaihnak ṭha kan ngei.”

¹⁸ Nulepa hna, nan fale kha nan dawt tuk hna caah cawnpiak awkah fakpi in nan i zuam. Zeitikhmanh ah nan lung dong hlah u. Nan fale nih Pathian biak awk le zumhfek tein biak zungzal awkah bia an khiah tikah zeitluk in dah nan i lawmh lai khi ruathmanh.—3 Johan 4.