A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Na Hngal Maw?

Na Hngal Maw?

Hlanlio Thil Kong Hlathlaitu hna Hmuhmi thil nih Baibal kha a Bawm maw?

Isaiah 20:1 ah langhtermi Assiria siangpahrang Sargon II

Hebru Baibal (Biakam Hlun) ah an kong ṭialmi “a tlawm bik minung 50” cu a nung taktakmi an si kha hlanlio thil kong hlathlaitu hna hmuhmi thil nih a fehter tiah cauk pakhat (Biblical Archaeology Review) i capar pakhat nih a langhter. Mah ah mi tampi nih hngalhmi David le Hezekiah, mi nih hngalh setsai lomi Menahem le Pekah telin Judah ram le Israel ram siangpahrang 14 an i tel. Cun Izipt siangpahrang 5 le Assiria, Babilon, Moab, Persia le Siria siangpahrang 19 zong an i tel. Asinain Baibal le hlanlio thil kong hlathlainak cauk nih siangpahrang hna kong lawng a langhtermi a si lo. Tlangbawi ngan, Baibal ṭialtu le a dang bawi hna ti bantuk mi nih hngalh setsai lomi hna kong zong a langhter.

Mah hna cu aho an si ti langhter awkah “mifim pawl hnatlakmi langhtertu thil tampi” a um tiah mah capar nih a langhter. Greek Baibal (Biakam Thar) zongah minung tuanbia ah a laarmi hna kong kha a langhter. An lak i tampi cu a nung taktakmi an si ti kha hlanlio thil kong hlathlaitu hna hmuhmi thil nih a fehter. Tahchuhnak ah, Herod, Pontius Pilate, Tiberius, Kaiafas le Serzias Pawlas ti bantuk min thangmi an si.(w15-HK 05/01)

Baibal ah aa Ṭialmi Hmun i a Ummi Chiandeih hna cu Zeitik in dah an Tlau?

A glazed-brick frieze from ancient Babylon

Tuchan Israel ram i thetse ram ah chiandeih pawl an um ti lo nain Baibal ah mah saram kong kha voi 150 hrawng aa ṭialmi kan hmuh. Baibal ṭialtu hna nih chiandeih kong ṭha tein an hngalh ti kha mah nih a langhter. Baibal ah chiandeih kong ṭialmi tam deuh cu langhternak a si nain chiandeih he aa tong taktakmi kong cheukhat zong aa tel. Tahchunh­nak ah, Samson, David le Benaiah nih chiandeih an rak thah. (Biaceihtu 14:​5, 6; 1 Samuel 17:​34, 35; 2 Samuel 23:20) Chiandeih nih a seh hna ruangah a thimi zong an um.​​—⁠1 Siangpahrang 13:24; 2 Siangpa­hrang 17:⁠25.

Hlanlio ah Asia chiandeih (Panthera leo persica) hna cu Asia Minor le Greece in Palestine, Siria, Mesopotamia le India nitlak chaklei tiang an rak tlawngleng. Ṭih a nung i rumra a ngeimi chiandeih hmanthlak hna kha hlanlio Nichuahlei ah a ummi hna suaimi hmanthlak ah hmuh khawh a si. Hlanlio Babilon mi hna nih Lam pawng i tlakrawh cungah chiandeih hmanthlak hna kha dawh tein an suai.

Crusade raldohnak ah aa telmi hna nih Palestine ram ah a ummi chiandeih pawl kha kumzabu 12 a dih lei tiang an thah hna. Cuka hmun i chiandeih pawl cu 1300 kum hrawngah an ci rak mih dawh a si. Asinain chiandeih pawl cu Mesopotamia le Siria ram hna ah kumzabu 19 tiang, Iran le Iraq ram hna ah kumzabu 20 a thawklei tiang an rak tlawngleng tiah report pawl nih a langhter.