1, 2. (a) Ki mannyer dimoun dan sa lemonn pe vin pli divize? (b) Ki kestyon nou pou reponn dan sa lartik?

EN SER ki reste sid Lerop i dir sa lo son lavi dan lepase: “Depi ler mon ti ankor ptipti, mon ti vwar zis lenzistis. Alor mon ti rezet gouvernman mon pei e siport sa ki plizyer ti vwar konman bann nide ekstremis. Anfet, pour plizyer lannen mon ti avek en garson ki ti en teroris.” En frer ki reste sid Lafrik i eksplike akoz i ti abitye servi vyolans: “Mon ti krwar ki mon tribi ti pli siperyer ki tou lezot e mon ti antre dan en parti politik. Nou ti aprann pour touy nou bann oponan avek lans, menm bann dan nou prop tribi ki ti siport lezot parti politik.” En ser ki reste Lerop santral i admet: “Mon ti annan bann santiman negatif lo nenport dimoun ki ti annan en lot nasyonalite ouswa larelizyon ki diferan avek sa ki pour mwan e mon ti ay zot.”

² Ozordi, pli ale i annan plis dimoun ki annan menm latitid avek sa trwa dimoun. Plizyer group politik i servi vyolans pour ganny lendepandans. Souvan dimoun i lager  konsernan politik. Osi, dan plizyer pei, pli ale dimoun i tret bann etranze dan en move fason. Zis parey Labib ti’n predir, pandan sa bann dernyen zour dimoun “pa . . . tonm dakor avek kanmarad.” (2 Timote 3:1, 3) Ki mannyer bann Kretyen i kapab reste ini anmezir ki dimoun dan sa lemonn i vin pli divize? Nou kapab aprann ki mannyer pour fer sa atraver legzanp Zezi. Dan son letan osi dimoun ti divize akoz zot ti annan diferan lopinyon politik. Dan sa lartik nou pou reponn trwa kestyon: Akoz Zezi ti refize asosye avek okenn group politik? Ki mannyer Zezi ti montre ki pep Bondye pa devret pran kote dan bann zafer politik? Ki mannyer Zezi ti montre ki nou pa devret zanmen servi vyolans?

3, 4. (a) Dan letan Zezi, ki laplipar Zwif ti anvi? (b) Ki lefe sa bann santiman ti annan lo bann disip Zezi?

³ Plizyer Zwif ki Zezi ti pres avek ti vreman anvi ganny libere anba dominasyon bann Romen. Bann Zelot Zwif ti en group politik fanatik ki ti fer tou sa ki zot ti kapab pour fer bann dimoun pli anvi ganny libere. Plizyer sa bann Zelot ti swiv en zonm ki ti apel Zida sa Galileen, ki ti viv dan preski menm letan avek Zezi. Zida ti en fo mesi ki ti anbet bokou dimoun. En istoryen Zwif ki apel Josephus ti dir ki Zida ti ankouraz bann Zwif pour lager kont Ronm e i ti apel bann ki ti pare pour pey taks avek bann Romen “bann kapon.” Pour fini kont, bann Romen ti met Zida amor. (Akt 5:37) Serten sa bann Zelot ti menm servi vyolans pour akonpli zot lobzektif.

⁴ Laplipar Zwif ti pe esper larive Mesi avek enpasyans. Zot ti krwar ki Mesi ti pou liber zot avek bann Romen e fer Izrael vin en gran nasyon ankor enn fwa. (Lik 2:38; 3:15) Deplis, plizyer ti krwar ki Mesi ti pou etabli en rwayonm lo later an Izrael. Si sa ti arive, tou bann Zwif ki ti pe viv dan diferan landrwa dan lemonn ti pou retourn Izrael. Menm Zan ki batize ti demann Zezi en fwa: “Eski ou sa Enn ki nou pe espere oubyen nou bezwen esper en lot?” (Matye 11:2, 3) Petet Zan ti pe mazinen si i ti pou annan en lot dimoun ki ti pou vini pour liber bann Zwif. Pli tar, de disip ki ti lo semen pour al Emais ti rankontre Zezi apre ki i ti’n resisite. Zot ti dir ki zot ti’n swete ki Zezi ti sa enn ki ti pou liber pep Izrael. (Lir Lik 24:21.) Pa lontan apre sa, bann zapot ti demann Zezi: “Senyer, eski ou pe al retabli rwayonm Izrael la konmela?”​—Akt 1:6.

5. (a) Akoz bann dimoun Galile ti anvi Zezi i vin zot lerwa? (b) Ki mannyer Zezi ti koriz zot fason panse?

⁵ Bann Zwif ti ekspekte ki Mesi ti pou rezourd zot problenm. I tre probab ki sanmenm rezon ki bann dimoun Galile ti anvi ki Zezi i vin zot lerwa. I bezwen ki zot ti’n mazinen ki i ti pou sa pli bon dirizan. I ti en bon orater, i ti kapab geri bann dimoun malad e i ti menm kapab donn manze bann ki ti lafen. Apre ki Zezi ti’n donn apepre 5,000 zonm manze, bann dimoun ti etonnen. Zezi ti konnen ki zot ti anvi fer. Labib i dir:  “Zezi ti konnen ki zot ti pros pour fer li vin lerwa pardfors, alor i ti al ankor lo montanny li tousel.” (Zan 6:10-15) Son lannmen, i tre probab ki bann dimoun ti’n kalme. Alor Zezi ti eksplik zot ki i pa ti’n vin pour donn zot zot bann bezwen materyel me pour ansenny zot konsernan Rwayonm Bondye. I ti dir zot: “Pa travay pour manze ki gate, me travay pour manze ki pa gate e ki donn lavi eternel.”​—Zan 6:25-27.

6. Ki mannyer Zezi ti fer kler ki i pa ti anvi pouvwar politik lo later? (Vwar portre o konmansman sa lartik.)

⁶ Pa lontan avan Zezi i mor, i ti realize ki serten son bann disip ti krwar ki i ti pou konmans diriz konman lerwa an Zerizalenm. Zezi ti donn zot legzanp sa dis min pour ed zot konpran ki sa pa ti pou arive. Sa legzanp ti lo “en zonm ki ti ne dan en fanmir rwayal,” setadir Zezi, ki ti pou bezwen ale pour en bon pe letan. (Lik 19:11-13, 15) Osi, Zezi ti klerman dir avek Pons Pilat, ki ti en zofisye Romen, ki i pa ti pran kote dan bann zafer politik sa lemonn. Pilat ti demann Zezi: “Eski ou menm Lerwa bann Zwif?” (Zan 18:33) I kapab ki Pilat ti per ki Zezi ti pou fer bann dimoun revolte kont bann Romen. Zezi ti reponn: “Mon Rwayonm pa form parti sa lemonn.” (Zan 18:36) Zezi ti refize partisip dan politik akoz son Rwayonm ti pou dan lesyel. I ti dir ki i ti’n vin lo later “pour rann temwannyaz lo laverite.”​—Lir Zan 18:37.

7. Akoz i kapab difisil pour pa siport bann parti politik menm dan nou leker?

⁷ Zezi ti konpran ki travay i ti annan pour fer. Ler nou nou konpran byen ki travay nou annan pour fer, nou pa pou siport okenn group politik, menm dan nou leker. Sa pa toultan fasil. En sirveyan rezyonal i dir ki dimoun  dan son teritwar pe vin deplizanpli pli ekstrenm. Zot vreman fyer pour zot nasyon e zot krwar ki zot lavi ti pou pli byen si en dimoun zot prop nasyon ki ti diriz lo zot. I azoute: “Granmersi bann frer ek ser in protez byen zot linite Kretyen par konsantre lo anons sa bon nouvel Rwayonm. Zot depan lo Bondye pour rezourd tou lenzistis ek lezot problenm ki limanite i rankontre.”

8. Ki lenzistis en kantite Zwif ti sibir dan letan Zezi?

⁸ Ler dimoun i vwar bann lenzistis pe arive o tour zot, souvandfwa sa i fer zot partisip plis dan bann zafer politik. Dan letan Zezi, pey taks ti en keksoz ki ti fer dimoun pran kote dan politik. Anfet, Zida sa Galileen ti rebel kont Ronm akoz bann Romen ti pe anrezistre dimoun pour fer sir ki zot ti pou pey zot taks. I ti annan en kantite diferan taks pour peye, tel parey pour bann posesyon, later ek lakaz. An plis, bann kolekter taks ti vreman koronpi e sa ti fer problenm pli grav. Parfwa zot ti pey bann zofisye gouvernman pour zot ganny sa pozisyon e apre zot ti servi zot pouvwar pour fer en kantite larzan. Zase ki ti sef kolekter taks Zeriko, ti vin ris akoz i ti fer bann dimoun pey en ta larzan.​—Lik 19:2, 8.

9, 10. (a) Ki mannyer bann lennmi Zezi ti esey fer li pran kote dan bann zafer politik? (b) Ki nou aprann avek larepons Zezi? (Vwar portre o konmansman sa lartik.)

⁹ Bann lennmi Zezi ti esey fer li pran kote dan sa zafer pey taks. Zot ti demann li konsernan “taks Sezar” ki ti en taks lavaler en denye ki tou bann Zwif ti bezwen peye. (Lir Matye 22:16-18.) Bann Zwif ti vreman ay sa taks akoz i ti fer zot rapel ki gouvernman Romen ki ti pe kontrol zot. “Bann siporter parti Erod” ti bann dimoun ki ti an faver bann nide politik ki Erod ti annan. Zot ti swete ki si Zezi ti dir ki zot pa devret pey sa taks, zot ti pou kapab akiz li konmkwa i en lennmi Lanpir Romen. De lot kote, si Zezi ti dir ki zot ti bezwen pey sa taks, i kapab ki dimoun ti pou aret swiv li. Alor, ki Zezi ti fer?

¹⁰ Zezi ti fer byen atansyon pour kontinyen pa pran kote dan sa zafer. I ti dir: “Rann sa ki pour Sezar avek Sezar, me sa ki pour Bondye avek Bondye.” (Matye 22:21) Zezi ti konnen ki en kantite kolekter taks ti koronpi, me pa sa ki i ti konsantre lo la. O kontrer, i ti konsantre lo Rwayonm Bondye ki vre solisyon bann problenm limanite. Zezi in kit en legzanp pour nou. Nou pa devret pran kote dan okenn zafer politik, menm si i paret ki en kote i byen e zis e lot kote i paret mal e enzis. Bann Kretyen i konsantre lo Rwayonm Bondye e lo sa ki Bondye i dir i byen. I pour sa rezon ki nou pa form e eksprim bann lopinyon konsernan bann lenzistis ouswa koz kont bann sistenm politik.​—Matye 6:33.

11. Ki mannyer nou kapab ed lezot ganny vre lazistis ?

¹¹ En kantite Temwen Zeova in reisi rezet bann lopinyon politik ki ti’n anrasinen dan zot leker. Par egzanp, avan en ser Grannbretanny ti aprann laverite, i ti al liniversite pour etidye lasyans  sosyal e i ti devlop bann lopinyon ekstrenm konsernan politik. I dir: “Mon ti anvi defann drwa bann dimoun nwanr, vi ki nou ti’n soufer en kantite akoz lenzistis. Menm si mon ti reisi dan bann largiman, a lafen dizour mon ti santi mwan fristre. Mon pa ti realize ki lakoz lenzistis rasyal ti bezwen ganny derasinen dan leker bann dimoun. Me ler mon ti konmans etidye Labib, mon ti realize ki mon ti bezwen konmans avek mon prop leker.” Anfet, en ser blan ki ti ed li sanz lafason ki i ti santi dan son leker. I azoute: “Aprezan mon pe servi konman en pionye ordiner dan en kongregasyon langaz siny e mon pe aprann pour pres avek tou sort kalite dimoun.”

12. Ki kalite “lelven” Zezi ti dir son bann disip evite?

¹² Dan letan Zezi, souvandfwa bann sef relizye ti siport bann group politik. Par egzanp, sa liv Daily Life in Palestine at the Time of Christ i dir ki bann Zwif ti ganny divize dan bann group relizye ki ti parey bann parti politik. Alor Zezi ti averti son bann disip: “Gard zot lizye ouver e fer atansyon lelven bann Farizyen ek lelven Erod.” (Mark 8:15) Ler Zezi ti mansyonn Erod, i tre probab ki i ti pe koz lo bann siporter parti Erod. Sa lot group ki Zezi i mansyonnen i bann Farizyen e zot ti oule ki bann Zwif i ganny lendepandans avek Lanpir Romen. Dapre resi Matye, Zezi ti osi averti bann disip konsernan bann Sadiseen. Bann Sadiseen ti anvi ki Ronm i kontinyen diriz zot akoz sa ti permet zot pour annan bann gran pozisyon. Zezi ti averti son bann disip pour evit “lelven” sa trwa group ki reprezant zot lansennyman. (Matye 16:6, 12) I osi enteresan pour note ki Zezi ti donn sa lavertisman pa lontan apre ki bann dimoun ti anvi fer li vin lerwa.

13, 14. (a) Ki mannyer bann zafer politik ek relizye ti anmenn vyolans ek lenzistis? (b) Akoz i pa zanmen byen pour servi vyolans, menm ler nou sibir lenzistis? (Vwar portre o konmansman sa lartik.)

¹³ Souvandfwa, ler bann larelizyon i pran kote dan bann zafer politik, sa i anmenn vyolans. Zezi ti ansenny son bann disip pour kontinyen pa pran kote. Sa i en rezon akoz bann sef pret ek bann Farizyen ti anvi touy Zezi. Zot ti per ki bann dimoun ti pou ekout li e aret swiv zot. Si sa ti arive zot ti pou nepli annan kontrol dan bann zafer relizye ek politik. Zot ti dir: “Si nou les li, zot tou zot pou annan lafwa dan li e bann Romen pou vini e pran nou tanp ek nou nasyon.” (Zan 11:48) Alor Granpret Kaif ti fer plan pour touy Zezi.​—Zan 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Kaif ti esper ziska aswar e apre anvoy bann solda pour al aret Zezi. Me Zezi ti konnen ki zot ti pe fer plan pour touy li. Alor pandan son dernyen repa avek son bann zapot, i ti dir zot anmenn bann lepe avek zot. De lepe ti  pou ase pour ansenny zot en leson enportan. (Lik 22:36-38) Pli tar sa zour swar, en lafoul ti vin aret Zezi e sa ti en lenzistis ki ti fer Pyer telman ankoler ki i ti pran son lepe e atak enn sa bann zonm. (Zan 18:10) Me Zezi ti dir Pyer: “Remet ou lepe dan son plas, parski tou sa ki servi lepe pou mor par lepe.” (Matye 26:52, 53) Ki leson enportan Zezi ti ansenny son bann disip? Ki zot pa devret form parti lemonn. Sanmenm ki Zezi ti’n priy lo la pli boner sa zour swar. (Lir Zan 17:16.) Zis Bondye ki annan sa drwa pour lager kont lenzistis.

15, 16. (a) Ki mannyer Parol Bondye in ed bann Kretyen pour evit konfli? (b) Ki diferans Zeova i vwar ler i get lemonn ozordi?

¹⁵ Sa ser ki reste sid Lerop ki nou ti koz lo li pli boner ti aprann sa menm leson. I dir: “Mon’n vwar ki vyolans pa anmenn lazistis. Mon ti vwar ki souvandfwa bann dimoun ki servi vyolans i perdi zot lavi. Plizyer lezot i vin ankoler akoz bann keksoz enzis ki zot pas atraver. Mon ti vreman kontan pour aprann dan Labib ki zis Bondye ki kapab anmenn vre lazistis lo sa later. Pour sa dernyen 25 an, mon pe anons sa mesaz.” Sa frer ki reste sid Lafrik ti ranplas son lans avek “lepe lespri sen,” setadir Parol Bondye. (Efezyen 6:17) Konmela i anons en mesaz lape avek tou sort kalite dimoun, nenport ki tribi ki zot sorti ladan. Deplis, apre ki sa ser ki reste Lerop santral ti vin en Temwen Zeova, i ti marye avek en frer ki sorti dan en group etnik ki i ti ay avan. Zot tou le trwa zot ti fer sa bann sanzman parski zot ti anvi vin parey Kris.

¹⁶ I vreman enportan pour fer sa bann sanzman! Labib i dir ki limanite i parey lanmer ki azite e pa zanmen kalm. (Izai 17:12, NWT; 57:20, 21; Revelasyon 13:1) Bann zafer politik i provok dimoun, fer zot divize e i anmenn vyolans. Me nou nou fer keksoz dan en fason ki gard lape ek linite. Ler Zeova i vwar ki mannyer son pep i ini dan en lemonn kot laplipar dimoun i divize, sa i bezwen fer li vreman ere.​—Lir Zefanya 3:17.

17. (a) Ki trwa fason nou kapab promot linite? (b) Ki nou pou vwar dan sa lot lartik?

¹⁷ Dan sa lartik, nou’n aprann ki nou kapab promot linite dan trwa fason: (1) Nou annan konfyans ki Rwayonm Bondye pou retir tou lenzistis, (2) nou pa zanmen pran kote dan bann zafer politik e (3) nou pa zanmen servi vyolans. Me i annan en lot keksoz ki kapab kas sa linite ki nou annan parmi nou, sa i prezidis. Dan sa lot lartik, nou pou aprann ki mannyer nou kapab sirmont prezidis parey bann Kretyen dan premye syek ti fer.