Sa ki Mizer i vin pli mizer

“Napa en sosyete ki kapab vreman byen devlope e ere, si lamazorite dimoun dan sa sosyete i mizer e zot lavi pa gou.”

ADAM SMITH ki ti en ekonomis, ti dir sa parol dan bann lannen 1700. Bokou dimoun i antyerman dakor ki sa ki i ti dir i pli evidan ankor ozordi. Diferans ant bann ki ris ek bann ki mizer in vin pli aparan. En tyer popilasyon Filipin i viv lo mwens ki 1 dolar Ameriken par zour. Tandis ki dan bann pei pli ris, dimoun pe ganny 1 dolar dan zis detrwa minit travay. Rapor Nasyon Ini, Human Development Report 2002, i dir ki “sa 5 poursan dimoun pli ris dan lemonn i annan en reveni ki 114 fwa plis ki pour sa 5 poursan dimoun ki pli mizer dan lemonn.”

Serten dimoun i viv dan bann kondisyon ki ase konfortab, tandis ki plizyer milyon dimoun napa en landrwa reste. Zot bezwen fer bann pti geto nenport landrwa ki zot kapab. Lezot i viv dan kondisyon pli pir ki sa ankor. Zot, zot bezwen viv lo semen, avek petet zis en bout kartron oubyen plastik pour protez zot. Laplipar sa bann dimoun i fer nenport kwa ki zot kapab pour viv. Swa zot fouray dan bann landrwa kot i zet salte, sarye bann gro keksoz, ramas sopin, ouswa lezot keksoz pour ganny en pti larzan.

Pa zis dan bann pei ki pe devlope ki annan diferans ant dimoun ris ek dimoun mizer. Labank Mondyal i deklare: “Dan tou pei i annan serten landrwa kot dimoun i viv dan lamizer.” Depi Benglades ziska Letazini, kantmenm serten i kapab byen ris, i annan dimoun ki bezwen lite pour ganny ase larzan pour aste manze oubyen pour ganny en twa lo zot latet. Zournal The New York Times ti sit en rapor sorti kot Biro Resansman Letazini pour lannen 2001, ki montre ki sa lekar ant bann ris ek pov Letazini in kontinyen agrandi. Sa rapor ti dir: “Konsernan lakantite larzan ki antre kot bann lakour, sa 20 poursan dimoun pli ris dan popilasyon ti resevwar lanmwatye dan sa larzan. Sa 20 poursan dimoun pli pov ti resevwar selman 3.5 poursan ladan.” Sa sitiasyon i menm parey oubyen pli pir dan bokou lezot pei. En rapor Labank Mondyal ti montre ki apepre 57 poursan popilasyon lemonn i viv lo mwens ki 2 dolar Ameriken par zour.

Pour fer sitiasyon pli difisil, an 2002, bokou dimoun ti trouble par bann rapor  konmkwa bann manedyer ti’n vin ris par bann fason ki en pe malonnet. Menm si i pa ti telman evidan ki zot ti’n fer en keksoz ilegal, bokou dimoun ti santi parey sa ki magazin Fortune ti dir lo sa bann dimoun. Sa magazin ti dir: “Zot pe vin telman ris ki i enkrwayab e ofans lezot.” Ler zot get sa ki pe arive dan lemonn, serten dimoun i demann zot lekor ki mannyer serten i ganny sa sitan gran kantite larzan, ler bokou dimoun i viv dan lamizer.

Eski Lamizer pou toultan egziste?

Sa i pa vedir ki napa personn ki pe esey amelyor sitiasyon bann dimoun mizer. Bann zofisye gouvernman ki annan bon lentansyon ek lezot lorganizasyon, in met devan bann propozisyon pour fer sanzman. Kantmenm sa, larealite pa ankourazan ditou. Kantmenm, i’n annan bokou zefor senser ki’n ganny fer pour amelyor sa sitiasyon, Human Development Report 2002 i dir: “Bokou pei i pli mizer ki 10 an, 20 an pase, e dan serten ka 30 an pase.”

Eski sa i vedir ki bann dimoun mizer napa lespwar? Nou envit ou pour lir sa lot lartik. Nou pou vwar detrwa bon konsey pratik ki kapab ede konmela menm, osi byen solisyon ki kekfwa ou pa ti’n mazin apre.