Resers pour en bon Gouvernman

“Lefe ki bann pei pe deplizanpli depan lo kanmarad in anmenn en kantite problenm dan lemonn ki bann pei nepli kapab rezourd lo zot menm. Se zis atraver korperasyon mondyal ki nou kapab fer fas avek sa kantite danze ek difikilte ki imen pe rankontre.”—Ghulam Umar, spesyalis politik Pakistane.

LEMONN ozordi i ranpli avek bann sitiasyon ki difisil pour konpran akoz zot egziste. Dan sa lemonn ki ranpli avek keksoz materyel, bokou dimoun i lalit en kantite pour ganny zot bouse manze. Vi ki nou pe viv dan en lepok kot lekipman elektronik i dominen, ozordi dimoun ki sipoze pli edike e annan plis konnesans ki zanmen oparavan, pe pli ale vwar li difisil pour ganny en travay ki stab. Menm si imen i paret annan plis liberte ki avan, plizyer milyon pe viv dan lafreyer ek lenkyetid. Nou kapab antoure avek bann bon loportinite, me frod ek bann aksyon ilegal dan tou nivo sosyete in fer bokou dimoun napa lespwar.

Limanite pe fer fas avek en kantite problenm ki en nasyon ouswa en group nasyon pa kapab rezourd. Pour sa rezon ki plizyer obzervater in dir ki pour annan lape ek sekirite dan lemonn, fodre ki tou nasyon i ini anba en sel gouvernman. Par egzanp, depi lontan Albert Einstein, ti koz an faver en tel lide. An 1946, i ti dir: “Mon definitivman krwar ki lamazorite dimoun dan lemonn pou prefere viv dan lape ek sekirite . . . Sa dezir ki imen i annan pour lape i kapab ganny realize selman par kree en sel gouvernman pour lemonn antye.”

Plis ki senkant an plitar, sa tre gran bezwen pa ankor ganny satisfer. En komanter dan zournal Le Monde, Pari, Lafrans, ti fer sa remark ler i ti pe nonm bann problenm dan 21 tyenm syek: “Fodre etablir sistenm zidisyer, ladministrasyon, ek konstitisyon en gouvernman enternasyonal ki pou kapab entervenir imedyatman, partou dan lemonn, dan bann ka kot i annan masak etnik. I neseser osi pour aksepte sa lide ki depi konmela menm Later i en sel pei.” Lekel sa dimoun oubyen lorganizasyon ki annan sa pouvwar ouswa abilite pour fer sa, pour asire ki limanite i annan en lavenir anpe?

Eski Nasyon Ini i kapab anmenn en Solisyon?

Bokou dimoun i met zot lespwar dan lorganizasyon Nasyon Ini pour anmenn lape dan lemonn. Eski Nasyon Ini i en gouvernman ki kapab anmenn vre lape ek sekirite dan lemonn? Byensir, i annan en kantite diskour konvenkan ki paret ankourazan e prometan. Par egzanp, dan son “Deklarasyon Milener” pour 2000, Lasanble Zeneral Nasyon Ini ti fer  sa rezolisyon ofisyel: “Nou pou fer tou sa ki nou kapab pour liber nou pep avek lager, ki swa dan en pei oubyen ant diferan pei. Sa kantite lager in pran lavi 5 milyon dimoun dan sa dis dernyen lannen ki’n pase.” Bann parol koumsa in fer Nasyon Ini ganny felisite e admire par bokou dimoun partou dan lemonn, osi byen ki ganny Pri Nobel pour Lape 2001. Pour onor Nasyon Ini, Komite Nobel Norvezyen ti dir ki “sel fason posib pour anmenn lape partou dan lemonn ek korperasyon se par mwayen Nasyon Ini.”

Malgre tousala, eski lorganizasyon Nasyon Ini, ki ti ganny etabli an 1945, in montre ki i en gouvernman ki kapab anmenn vre lape dirab pour lemonn? Non, sa i akoz lentere personnel ek lanbisyon bann nasyon ki manm Nasyon Ini, in afekte bokou son bann zefor. Dapre en editer en zournal, dimoun an zeneral i panse ki Nasyon Ini i zis endik lopinyon ki dimoun dan lemonn i annan e ki “son azanda i ranpli avek bann topik ki’n ganny diskite pour plizyer lannen, me avek pti gin oubyen san okenn progre ver solisyon.” Kestyon ki pa ankor ganny reponn i: Eski bann nasyon dan lemonn pou vreman ini en zour?

Labib i dir ki en tel linite pou byento ganny realize. Ki mannyer sa pou arive? Lekel sa gouvernman ki pou fer sa arive? Pour trouv larepons, silvouple lir sa lot lartik.

[Portre lo paz 3]

Einstein ti koz an faver nesesite pour annan en sel gouvernman pour lemonn antye

[Portre lo paz 3]

Einstein: U.S. National Archives photo