Lekel Zeova?
Sa ki Labib i dir
Zeova i sa vre Bondye ki Labib i koz lo la, Kreater tou keksoz. (Revelasyon 4:11) Profet Abraam ek Moiz ti ador li, Zezi tou. (Zenez 24:27; Egzod 15:1, 2; Zan 20:17) I pa Bondye zis en nasyon me Bondye “lo later antye.”—Psonm 47:2.
Zeova i non personnel Bondye dan Labib. (Egzod 3:15, NWT; Psonm 83:18, NWT) I sorti dan en verb Ebre ki vedir “pour vin” e plizyer eksper i dir ki sa non i kapab vedir “i fer arive.” Sa definisyon i al byen avek rol ki Zeova i annan konman Kreater e konman sa Enn ki toultan akonpli son plan. (Izai 55:10, 11) Labib i osi ed nou konpran ki kalite personnaz Zeova i vreman ete, sirtou konsernan son kalite prensipal, lanmour.—Egzod 34:5-7, NWT; Lik 6:35; 1 Zan 4:8.
Sa non Zeova i en non Kreol ki’n ganny tradwir apartir son ekivalan dan langaz Ebre. I ti ganny ekrir avek 4 let, יהוה (YHWH), koni konman Tetragram. Personn pa konnen egzakteman ki mannyer pour pronons sa non. Par kont, son tradiksyon Angle, Jehovah, in aparet dan plizyer literatir Angle. Premye rikord i dan en tradiksyon Labib ki William Tyndale ti fer an 1530. a
Akoz ozordi dimoun pa konnen ki mannyer pour pronons non Bondye dan ansyen langaz Ebre?
Dimoun ki ti ekri sa ansyen langaz Ebre ti servi zis konsonn, zot pa ti servi ditou vwayel. Letan bann ki ti koz sa kalite Ebre ti pe fer lektir, zot ti natirelman azout bann vwayel kot ti devret. Par kont, apre ki Lekritir Ebre (“Ansyen Testaman”) ti fini ganny ekrir, serten Zwif ti adopte sa krwayans siperstisye ki i mal pour pronons non Bondye. Ler zot ti lir en verse kot i ti annan “Zeova,” zot ti dir “Senyer” dan son plas oubyen “Bondye.” Zot in fer sa pour plizyer santenn lannen e bokou dimoun in swiv sa siperstisyon. Avek letan, dimoun ti oubliye ki mannyer pour pronons sa non. b
Serten dimoun i krwar ki non Bondye i pronons parey “Yahweh,” tandis ki lezot in sizer lezot prononsyasyon. Dan en porsyon liv Levitik an Grek ki ti ganny dekouver dan bann roulo o bor Lanmer Mor, sa non i ganny ekrir konman Iao. Bann dimoun ki ti ekri dan langaz ansyen Grek i dir i annan en posibilite sa non ti pronons konman Iae, I·a·beʹ oubyen I·a·ou·eʹ me i napa fason pour prouve ki sa ti lafason sa non ti ganny prononse dan langaz ansyen Ebre. c
Serten fo krwayans konsernan non Bondye dan Labib
Fo: Bann dimoun ki tradwi Labib ki’n azout sa non “Zeova.”
Vre: Sa mo Ebre pour non Bondye dan form Tetragram i aparet plis ki 7,000 fwa dan Labib. d Laplipar tradikter i tir sa non par ekspre e ranplas li avek en tit parey “Senyer.”
Fo: Bondye Tou Pwisan pa bezwen en non.
Vre: Se Bondye li menm ki’n enspir bann ekriven Labib pour servi son non sa kantite fwa e i demann bann ki ador li pour servi son non. (Izai 42:8, NWT; Zoel 2:32, NWT; Malaki 3:16, NWT; Romen 10:13) Anfet, Bondye ti pini bann fo profet ki ti esey fer dimoun oubliy son non.—Zeremi 23:27.
Fo: Parey sa tradisyon ki bann Zwif ti adopte, non Bondye i bezwen ganny tire dan Labib.
Vre: I vre ki serten Zwif ti refize pronons non Bondye me zot pa ti tir sa non ler zot ti rekopye Labib. Dan nenport ki ka, Bondye pa anvi nou swiv bann tradisyon imen ki pa annakor avek son bann komannman.—Matye 15:1-3.
Fo: Non Bondye pa sipoze dan Labib akoz personn pa konnen ki mannyer i ti ganny prononse egzakteman dan ansyen langaz Ebre.
Vre: Sa i donn lenpresyon ki Bondye i ekspekte dimoun ki koz lezot langaz pour pronons son non egzakteman parey bann Ebre. Me Labib i montre ki bann dimoun ki ti ador Bondye dan lepase e ki ti koz lezot langaz, ti pronons non bann dimoun dan en lot fason.
Pran par egzanp, ziz Zozye ki ti en Izraelit. Bann Kretyen dan premye syek ki ti koz Ebre ti pou pronons son non Yehoh·shuʹaʽ, tandis ki bann ki ti koz Grek ti pou dir I·e·sousʹ. Labib in rikord versyon Grek sa non, ki montre ki bann Kretyen ti rezonnab par servi ekivalan en non dan zot prop langaz.—Akt 7:45; Ebre 4:8.
Menm prensip i kapab ganny aplike ler pe tradwi non Bondye. Sa ki bokou pli enportan i ki non Bondye i reste kot i ti sipoze ete dan Labib, pa ki mannyer i sipoze prononse.
a Tyndale ti servi “Iehouah” dan sa senk premye liv Labib ki i ti tradwi. Avek letan, langaz Angle ti sanze e prononsyasyon non Bondye ti ganny modernize. Par egzanp, an 1612, Henry Ainsworth ti servi sa form “Iehovah” tou dilon tradiksyon liv Psonm. An 1639 ler i ti reviz son tradiksyon, olye servi “Iehovah” i ti servi “Jehovah.” Pareyman, bann dimoun ki’n fer sa tradiksyon Labib ki apel American Standard Version, ki ti pibliye an 1901, zot ti servi “Jehovah” dan bann landrwa kot non Bondye ti aparet.
b New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volim 14, paz 883-884 i dir: “En pti pe letan apre sa peryod Legzil, dimoun ti konmans tret sa non Yahweh avek en respe spesyal e se la kot zot ti konmans adopte sa labitid pour sanz sa non avek ADONAI oubyen ELOHIM.”
c Pour plis lenformasyon, vwar brosir En led pour etidye Parol Bondye, paz 1 ziska 5.
d Vwar Theological Lexicon of the Old Testament, Volime 2, paz 523-524.
Ou pou kapab kontan sa osi
ESSENTIAL BIBLE TEACHINGS
Eski Bondye i annan en non?
Bondye i annan bokou tit, enkli Tou Pwisan, Kreater ek Senyer. Me non Bondye i ganny servi plis ki 7000 fwa dan Labib.
LATOUR VEYER
Lekel Bondye?
Ler nou aprann konn Bondye, sa i sa premye keksoz ki pou ed nou devlop en lanmitye pros avek li. Ki mannyer nou kapab fer sa?
LO LABIB
Seye nou letid Labib
Konmans en letid Labib enteraktif ki gratwit avek en ansenyan zis pour ou.